ON SEKİZİNCİ YÜZYIL AVRUPASI’NDA AYDINLANMANIN BASIN YAYIN ALANINDAKİ SANSÜR UYGULAMALARINA ETKİLERİ: HABSBURG İMPARATORLUĞU ÖRNEĞİ
Author:
Abstract
Tarih boyunca süregelen ve çokça tartışılan bir konu olarak basın yayın sansürü, demokrasiyle yönetilen ülkelerde bile hala ciddi bir problem olarak görülmektedir. Basın yayın alanındaki sansür problemini daha iyi anlamak için tarihi sürece bakmak ve analiz etmek elzemdir. Bu çalışma, Avrupa’dan neşet eden Aydınlanma’nın basın yayın sansürüne etkisini araştırmaktadır. Geniş bir araştırma evreni gerektiren bu konu zaman ve imkân kısıtları nedeniyle Habsburg İmparatorluğu örneğinde ele alınmıştır. Araştırma evreni olarak Habsburg İmparatorluğu’nun seçilmesinin nedeni, Aydınlanmacı Mutlakiyetçi yönetim biçimine sahip ve Avrupa kıtasında yüzyıllarca hüküm sürmüş köklü bir imparatorluk olmasıdır. Aydınlanma, Habsburg İmparatorluğu’nda on sekizinci yüzyılın ikinci yarısından sonra etkisini göstermeye başlamıştır. Bu nedenle söz konusu dönemde hükümdar olan Maria Theresia (1740-1780) ve oğlu II. Joseph’in (1780-1790) sansür uygulamaları çalışmanın ana verilerini oluşturmaktadır. Toplanan veriler, tarihsel sosyolojide kayda değer bir kuramsal çerçeve sunan “patika bağımlılığı” (path dependency) ekolü çerçevesinde analiz edilmiştir. Sonuç olarak Habsburg İmparatorluğu’nda ülkenin kendine özgü toplumsal yapısına ve geçmiş deneyimlerine göre şekillenen bir Aydınlanma anlayışının oluştuğu ve buna bağlı olarak Aydınlanma’nın o dönemde yapılan tanımlamasıyla uyumlu olan bir özgürlük ortamının olmadığı ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar yönetim kendisini Aydınlanmacı Mutlakiyetçi olarak tanımlasa da kendilerinden önceki mutlakiyet yönetim biçiminin etkileri büyük ölçüde devam etmiştir. Basın yayın alanında eskiye göre sansür uygulamalarında iyileşmeler olmuş ve yeni düzenlemeler yapılmış olsa da bunlar dönemin basın yayın özgürlüğü ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalmıştır.
Keywords
Abstract
Press censorship, which has been an ongoing and much discussed issue throughout the history, is still seen as a serious problem even in democratic countries. It is essential to look at and analyze the historical process in order to better understand the problem of censorship in the field of press. This study investigates the effect of the Enlightenment, which originated in Europe, on the censorship of the press. This subject, which requires a wide research universe, has been discussed in the example of the Habsburg Empire due to time and opportunity constraints. The reason why the Habsburg Empire was chosen as the research universe is that it was a deep-rooted empire that had an Enlightenment Absolutist regime and ruled the European continent for centuries. The Enlightenment began to be felt in the Habsburg Empire after the half of the eighteenth century. Maria Theresa (1740-1780), and her son Joseph II (1780-1790) ruled during this period. For this reason, the censorship practices of the two rulers constitute the main data of the study. The collected data were analyzed within the framework of the "path dependency" school, which offers a remarkable theoretical framework in historical sociology. As a result, an understanding of Enlightenment was formed in the Habsburg Empire, which was shaped according to the country's unique social structure and past experiences. Accordingly, it turns out that there was no environment of freedom that was compatible with the definition of the Enlightenment at that time. Although the regime defines itself as an Enlightenment Absolutist, the effects of the previous absolutist regime continued to a large extent. Although there have been improvements in censorship practices and new regulations in the field of press compared to the past, but these were insufficient to meet the needs of press freedom of the period.