Author:
Abstract
Hicri dördüncü yüzyılda Bağdat’ta yaşamış ve soy zincirine göre Abdullah b. Abbâs’ın mevlası olan Miksem’e nisbetle İbn Miksem olarak tanınmıştır. Bağdat’ın iki meşhur imamından biri İbn Mücâhid (öl. 324/936) diğeri İbn Miksem (öl. 354/965)’dir. İbn Mücâhid Mushaf hattına uyan kıraatları “yed”i ile sınırlandırırken; bunun aksine İbn Şebûz ile aynı dönemde yaşamış ve onun gibi şâz okuyuşlarıyla zikredilen İbn Miksem, Mushaf hattına uymayan şâz kıraatlar konusunda ısrarcı olmasıyla bilinmektedir. Bu ısrarcı okuyuşları neticesinde İbn Şenebûz (öl. 328/939)’un yaşadığı benzer birtakım sıkıntılar yaşamış, İslam tarihinde Kur’ân tilavetinde İcmâa aykırı okuyuşları yüzünden şiddetle eleştirilmiş ve dönemin halifesi huzuruna celb edilmiştir. Başta kıraatları “yedi” ile sınırlandıran şeyhul kurrâ İbn Mücâhid olmak üzere kıraat ve fıkıh âlimlerinden oluşan bir heyet önünde sorguya çekilmiştir. Bu okuyuşlarından vazgeçmesi için tövbe etmesi istenmiştir. Bu baskıdan dolayı hatalı olduğunu kabul etmiş gibi görünerek tövbe etmiştir. Bu çalışmamızda İbn Miksem’in hayatı, İbn Mücâhid’in kıraatları “yedi” ile sınırlandırmasına karşı olan muhalefeti, tövbe ettirilme olayı, şâz kıraatlarla okuma ısrarı ve sebepleri üzerinde durulacak ve onun hatt’a muhalif okuyuşları, kıraat ve tefsir kaynaklarından karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.
Keywords
Abstract
Hicri dördüncü yüzyılda Bağdat’ta yaşamış ve soy zincirine göre Abdullah b. Abbâs’ın mevlası olan Miksem’e nisbetle İbn Miksem olarak tanınmıştır. Bağdat’ın iki meşhur imamından biri İbn Mücâhid (ö. 324/936) diğeri İbn Miksem (ö. 354/965)’dir. Hz. Osman’ın istinsah ettirdiği Mushaflara bağlı okuyuşlar, hicri üçüncü yüzyıla kadar Müslümanlar arasında hoşgörü ve müsamaha ortamında devam ediyordu. Ancak İbn Mücâhid Mushaf hattına uyan kıraatları “yedi” ile sınırlandırırken; bunun aksine İbn Şebûz ile aynı dönemde yaşamış ve onun gibi şâz okuyuşlarıyla zikredilen İbn Miksem, Mushaf hattına uymayan şâz kıraatlarda ısrarcı olmasıyla bilinmektedir. Bu ısrarcı okuyuşları neticesinde İbn Şenebûz (ö. 328/939)’un yaşadığı benzer birtakım sıkıntılar yaşamış, İslam tarihinde Kur’ân tilavetinde İcmâa aykırı okuyuşları yüzünden baskı görmüş, şiddetle eleştirilmiş ve dönemin halifesi huzuruna celbedilmiştir. Başta kıraatları “yedi” ile sınırlandıran şeyhul kurrâ İbn Mücâhid olmak üzere kıraat ve fıkıh âlimlerinden oluşan bir heyet önünde sorguya çekilmiştir. Bu okuyuşlarından vazgeçmesi için tövbe etmesi istenmiş, bu da yetmezmiş gibi kitapları da yakılmıştır. Bu baskıdan dolayı hatalı olduğunu kabul etmiş gibi görünerek tövbe etmiştir. Bu çalışmamızda İbn Miksem’in hayatı, İbn Mücâhid’in kıraatları “yedi” ile sınırlandırmasına karşı olan muhalefeti, tövbe ettirilme olayı, şâz kıraatlarla okuma ısrarı ve sebepleri üzerinde durulacak ve onun hatt’a muhalif okuyuşları, kıraat ve tefsir kaynaklarından karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.