LARNAKA TUZ GÖLÜ ÇEVRESİNDE DİN, MİT VE EKONOMİ: OSMANLI KIBRIS’INDA AZİZ LAZARUS VE UMMÜ’L HARAM (1570-1650)
Author:
Abstract
Kıbrıs’ta Larnaka kasabası yakınında bulunan Tuz gölü ile onun tuzu Lüzinyanlar/Franklar döneminde (1191-1489), onların halefi olan Venedik döneminde (1489-1570) ve Venediklilerden Kıbrıs’ı alan Osmanlılar döneminde (1570-1878) Kıbrıs’ın dini, kültürel, sosyal ve ekonomik hayatında önemli bir rol oynadı. Tuz gölünden üretilen kaliteli tuzun ihracı Kıbrıs’a hâkim olan devletler için önemli bir gelir kaynağı teşkil ediyordu. Buna ilave olarak Franklar döneminde ihdas olunan ve bütün Kıbrıslıların ödediği bir de tuz vergisi vardı. Bu özellikler yanında Tuz gölü Hristiyan bir karaktere sahipti. Çünkü efsaneye göre tuz gölü Hristiyan Ortodoks azizlerinden Aziz Lazarus’un mucizelerinden biriydi ve göl kenarında ona adanmış bir kilise inşa edilmişti. Tuz gölü dini olarak Kıbrıs Ortodoksları için ve mali olarak da Kıbrıs hazinesi için değerliydi. Adanın Osmanlılar tarafından fethi yeni bir vergi sistemini, yeni bir sosyal yapıyı ve İslami gelenek dahilinde yeni bir dini görünümü beraberinde getirdi. Osmanlı fethi tuz gölünün finansal değerini azaltmadı. Osmanlılar fethin ilk yıllarında tuz vergisini kaldırdılar ama 30 yıl sonra bu vergi yeniden toplanmaya başlandı. Bunlara ilave olarak Osmanlı fethi ile Tuz gölü İslami bir nitelik kazandı. Çünkü Müslümanların ilk Kıbrıs seferinde, hicri 649 yılında, Kıbrıs’ta şehit olan Hz. Muhammed’in süt teyzesinin mezarı bu göl yakınlarında keşfedildi. Mezarın bulunduğu yerde bir türbe ve tekke inşa edildi. Artık Tuz gölünün İslami bir niteliği vardı. İlk kez bu çalışmada kullanılan orijinal Osmanlı arşiv belgeleri dayanan bu araştırma incelenen dönemde, Kıbrıs’taki tuz gölünün sosyal, ekonomik ve dini karakterini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.
Keywords
Abstract
Salt Lake near Larnaca town in Cyprus and its salt played a significant part in Cyprus’ religious, cultural, social, and economic life during the Venetian administration (1489-1570) and its predecessor’s time, the Frankish Period (1191-1489), and that of the Ottomans (1570-1878). The exportation of the salt of good quality which was produced in the salt lake was an important revenue source for the Kingdoms in Cyprus. In addition to this, there was a salt tax which was levied during the Frankish period. Besides these features, the salt lake had a Christian character. Because according to the myth the salt lake one of the miracles of Saint Lazarus who was a Christina saint and a church which had been devoted for him had been built near the lake. The salt lake was precious for Cyprus’ Orthodox in terms of religious reasons and for Cyprus’ treasury in terms of economic reasons.
The Ottoman Capture of Cyprus from the Venetians brought about some novel permanent features for Cyprus and its islanders, such as a new taxation system, a new social structure and religious picture including Islamic tradition. The Ottoman conquest of Cyprus did not reduce the financial value of the salt tax. In the early years of the conquest, the Ottomans abolished the salt tax. But thirty years later, the salt tax re-imposed. The exportation of the salt was maintained. In addition to this, the salt lake won an Islamic aspect. Because the Umm Haram’s tomb, who was Muhammed’s milk aunt and took part the Muslim’s first expedition to Cyprus and died in Cyprus during this campaign, was discovered near the salt lake. A new tomb and a tekke was built for her. From this date on, the salt lake also had an Islamic character. Based on the original Ottoman archival documents which was used first time in this study, this research explores the social, economic and religious characters of the salt lake in Cyprus during the period under question.