Author:
Abstract
İbrâhim en-Nehaî 47/667-96/714 yılları arasında Kûfe’de yaşamış bir tâbiîn âlimidir. O, fetva ve ictihadlarının çokluğuyla fıkıh ilminde öne çıkmıştır. O, ilmini doğrudan sahâbeden almamış olsa da birçok sahâbiden ilim alan Alkame b. Kays, Esved b. Yezîd ve Mesrûk b. el-Ecda‘ gibi hocalardan ilim almıştır. Aynı zamanda Ebû Hanîfe’nin hocası Hammâd b. Ebî Süleyman’ın hocası olan Nehaî, kendisinden önceki âlimlerden devraldığı ilmi, bir râvi gibi sonrakilere aktarmamıştır. Bilakis bir müctehid olarak geliştirip zenginleştirmiş ve o şekilde aktarmıştır. Nehaî bir müctehid olarak Kur’an, Sünnet, icmâ, sahâbî kavli ve kıyas gibi delillerden yararlanarak çeşitli hükümler ortaya koymuştur. Ayrıca hakkında teorik bir açıklaması olmamışsa da o, istihsan, sedd-i zerâi‘ ve istishâb gibi delillerin kapsamında değerlendirilebilecek nitelikte çeşitli fetvalar da vermiştir. Bunların yanında o, ictihadda bulunurken tamamen nasa bağlı kalmamış, genelde re’ye özelde akla da olabildiğince geniş yer vermiştir. Nitekim bu yönü dolayısıyla Kûfe re’y ekolünün kurucusu olarak kabul edilmiştir. Bu önemli fakîh söz konusu niteliklerinden dolayı araştırmaya değer bulunmuştur. Böylece onun hüküm istinbatında bulunurken hangi tür delillerden ve nasıl yararlandığı bu çalışmaya konu edilmiştir. Nehaî’nin görüşlerinin kaynaklarda dağınık vaziyette olması ve özellikle onun fetvalarında hangi delil ve ilkeye göre hareket ettiğini çoğunlukla belirtmemiş olması onun fetvalarının dayandığı temel hususları belirlemede zorlayıcı etken olmuştur. Buna rağmen özellikle usul ile ilgili kaynaklardan istifadeyle bu zorluk aşılmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Ibrāhīm al-Naḫa‛ī is one of the successor scholars who lived in Kufa between the years 47/667-96/714. He came to the fore in the science of fiqh with the abundance of his fatwas and ijtihads. He did not receive his knowledge directly from the al-sahâbah. But he was a student of teachers such as Alqamah b. Qays, Aswad İbn Yazid and Masrūq İbn al-Ajda‘, who received knowledge directly from al-sahâbah. In addition, Abû Hanîfa's teacher is Hammâd b. Abû Suleiman’s teacher. He did not transfer the knowledge that he inherited from the scholars before him to the later ones, like a ravi. On the contrary, he developed and enriched it as a mujtahid and transmitted it that way. As a mujtahid, al-Naḫa‛ī has revealed various adjugments using evidence such as the Qur'an, Sunnah, ijma, Qawl of al-Saḥābī and qiyas. Although he also did not have a theoretical explanation about it he has also given various fatwas that can be evaluated within the scope of adjugments such as istihsan, sedd-i zerâî and istishab. İn addition, he did not adhere to the completely texts when he was doing ijtihad, but also gave as much space to the mind as possible. Therefore he was accepted as the founder of Kufe ra’y school. This jurist has been found to be worth investigating because of the qualities in question. For this reason, this study is devoted to the issue of what kind of evidence and how the al-Naḫa‛ī uses them when making a decision. The fact that al-Naḫa‛ī’s views are scattered in the sources and that he mostly did not specify which evidence and principle he acted upon in his fatwas has been a compelling factor in determining the basic issues on which his fatwas are based. However, this difficulty has been tried to be overcome, especially by making use of procedural sources.