Author:
Abstract
Seramik ana malzemesi kil olan bir sanat dalıdır. Çini sanatı da seramik sanatının bir kolu olarak üretimi yapılan bir sanattır. Malzemesi beyaz kil olan sır altı, sır üstü, lüster tekniğiyle süslemesi yapılan ve düşük pişirim sıcaklıklarında dahi çok güzel örnekler ortaya çıkaran bir sanat dalıdır. Anadolu'ya Anadolu Selçuklular ile giren ve Selçukluların devamı niteliğinde Osmanlı döneminde de üretimi yapılan bu sanat dalında belli başlı kullanılmış olan motifler dikkati çeker. Anadolu Selçukluları döneminde daha çok geometrik süslemelerin ön planda olduğu çinilerin mimari alanda daha çok kullanıldığı bir dönemdir. Anadolu Selçuklu döneminde geometrik motiflerin ağırlıklı olarak kullanıldığı görülür. Bu motifler hem mimari alanda kendini gösterir hem de iç dekorasyon alanında göze çarpar. Anadolu Selçuklu dönemi dış cephe süslemelerinde de geometrik motiflerin yanında bazı bitkisel kompozisyonlarda görülmektedir. Fakat bitkisel kompozisyonların ve bitkisel süslemelerin en çok kullanıldığı ve dikkati çektiği dönemlerden bir tanesi de Osmanlı dönemidir. Osmanlı döneminde daha çok bitkisel süslemelerin ön planda olduğu bir süsleme programı karşımıza çıkar. Hem sanatın en yoğun olduğu ve kullanıldığı çini üzerindeki süslemelerde hem de saray yapılarında duvarlarda ve hamamlarda mimari olarak kullanılmış olan süslemelerde çininin birçok çeşidini görürüz. Kullanılmış olan bitkisel motiflerin içerisinde karanfil, sümbül, lale ve gül gibi Osmanlı dönemine damgasını vurmuş pek çok motif yer almıştır. Bunların içerisinde en çok dikkati çeken ve en çok kullanılan motiflerden bir tanesi lale motifidir. Burada kullanılmış olan bitkisel motiflerin içerisinde kendi adıyla bir döneme ışık tutan lale çiçeğinin motifi Osmanlı döneminde en çok kullanılan motifler arasındadır. Bu motif üsluplaştırılmış ya da yarı üsluplaştırılmış şekilde çinilerin üzerinde kendini gösterir. Lale motifi kendi başına herhangi bir kompozisyonun içerisinde yer almasının yanında, başka bir kompozisyonda o kompozisyona ışık tutacak şekilde kullanıma uygun hale getirilebilir. Kendisinden farklı çiçeklerin arasına serpiştirilmiş şekilde ya da sadece kendisiyle oluşturulmuş kompozisyonların olduğu bir tasarımda yer alır. Lale motifi Osmanlı döneminden önce de kullanılmasına rağmen en parlak dönemini bu dönemde yaşamıştır. Fakat bu motifin kullanımı Osmanlı dönemiyle de sınırlı kalmamıştır. Geleneksel el sanatlarımızın yaşatılması ve üretimin sağlanması için pek çok motif günümüz içerisinde de kullanılmaktadır. Hem günümüzde kullanılan kumaş üretimlerinde, endüstriyel üretimlerde, yemek takımlarında, porselenlerde, seramiklerde ve bunlar gibi pek çok grupta lale motifini görürüz. Bunun yanında çağdaş sanatçıların üretimlerinde de ve süslemelerinde de yine lale motifini sıklıkla görürüz. Geleneksel el sanatlarımızın yaşatılmasını ve kullanımını benimseyen günümüz sanatçıları da bu motifi kendi eserlerinde kullanmışlardır. Bu araştırmanın amacı; Çini sanatının tanımını yaptıktan sonra lale motifinin çini sanatındaki kullanımını göstererek bunu günümüz sanatında kullanan sanatçılardan örnekler vererek çalışmayı tamamlamaktır.
Keywords
Abstract
Ceramics is an art branch whose main material is clay. Tile art is also an art produced as a branch of ceramic art. It is a branch of art, the material of which is white clay, decorated with underglaze, over glaze, luster technique, and it produces very beautiful examples even at low firing temperatures. The motifs that were mainly used in this branch of art, which entered Anatolia with the Anatolian Seljuks and were produced in the Ottoman period as a continuation of the Seljuks, attract attention. During the Anatolian Seljuk period, mostly geometric ornaments were at the forefront, and tiles were used more in the architectural field. During the Anatolian Seljuk period, it is seen that geometric motifs were predominantly used. These motifs show themselves both in the field of architecture and in the field of interior decoration. It is seen in some herbal compositions as well as geometric motifs in the exterior decorations of the Anatolian Seljuk period. However, one of the periods in which herbal compositions and herbal ornaments were most used and attracted attention was the Ottoman period. In the Ottoman period, we come across an ornament program in which mostly herbal ornaments were at the forefront. We see many types of tiles both in the decorations on the tiles, where art is the most intense and used, and in the decorations used architecturally in the walls of the palace buildings and in the baths. Among the herbal motifs used, there were many motifs that left their mark on the Ottoman period, such as carnations, hyacinths, tulips and roses. One of the most striking and most used motifs among these is the tulip motif. Among the herbal motifs used here, the tulip flower motif, which sheds light on a period with its own name, is among the most used motifs in the Ottoman period. This motif appears on tiles in a stylized or semi-stylized form. Besides being included in any composition on its own, the tulip motif can be made suitable for use in another composition to shed light on that composition. It takes place in a design that is interspersed with flowers different from it, or that there are compositions created only with it. Although the tulip motif was used before the Ottoman period, it lived its brightest period in this period. However, the use of this motif was not limited to the Ottoman period. Many motifs are also used today in order to keep our traditional handicrafts alive and to ensure production. We see the tulip motif in fabric productions, industrial productions, dinnerware, porcelain, ceramics and many other groups like these. In addition, we often see the tulip motif in the productions and decorations of contemporary artists. Today's artists, who have adopted the survival and use of our traditional handicrafts, have also used this motif in their own works. The purpose of this research; After making the definition of tile art, it is to complete the study by showing the use of tulip motif in tile art and giving examples from artists who use it in today's art.