ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ (1923-1938) TÜRK ROMANINDA SİYASÎ, SOSYAL VE AHLÂKÎ BİR SORUNSAL OLARAK YOZLAŞMA
Author :
Abstract
Bu çalışmada, 1923-1938 yılları arasını kapsayan erken Cumhuriyet dönemi Türk romanındaki yozlaşma teması, siyasî, sosyal ve ahlâkî bir sorunsal olarak ele alınacaktır. Bu bağlamda; Birinci Dünya Savaşı ile Mütareke dönemlerinin yozlaşmış kesimlerini eleştiri konusu yapan yazarlar, aynı tema çerçevesinde Cumhuriyet’in ilk yıllarına da değinirler. Büyük bir savaştan henüz çıkmış olmanın, art arda gelen atılımlarla yeni bir düzen kurmanın heyecanını, dinamizmini zamanla yitiren bürokrat çevreler, giderek yozlaşmış bir hayatın içine sürüklenirken açtıkları yolda geniş halk yığınlarına da örnek teşkil ederler. Denilebilir ki her üç dönemde de siyasî yapıdaki eksen kaymaları, sosyal yapıya, oradan da bireylerin ahlâk anlayışlarına doğrudan tesir etmektedir. Zaniyeler, Gizli El, Cephe Gerisi, Sözde Kızlar, Biz İnsanlar, Sodom ve Gomore, Yaban, Ateşten Gömlek, Yarım Adam, Üç İstanbul, Eski Hastalık, Ankara, Yalnız Dönüyorum, Ayaşlı ve Kiracıları, Roman, Çıplaklar; yozlaşma konusunu bu çerçevede tartışan romanlardır. Bahsi geçen romanlarda, toplumda ve bireylerde gözlemlenen yozlaşma, İstanbul - Anadolu tezadı çerçevesinde ele alınmıştır. Buna göre; yazarların, siyaseten ve ahlâken yozlaşmış İstanbul’un karşısına bir ideal olarak Anadolu’yu koydukları görülür.
Keywords
Abstract
In this study, covering the years 1923-1938 the novel of the early Republican Turkish theme of degeneration, political, social, and moral will be discussed as a problematic. In this respect, the First World War, Armistice with periods of writers who criticized degenerate sectors, within the framework of the same theme also refers to the early years of the republic. Not yet being out of a big war, the excitement of the successive steps by establishing a new order, the dynamism of bureaucrats who lost their environments over time, gradually degenerated into a life on the road opened by dragging the broad masses of the people must set an example. One can say that in all three periods the political structure, the axis shifts, social structure, and then the in
Keywords
- ADIVAR, Halide Edip, Ateşten Gömlek, Özgür Yayınları, Ġstanbul 2006.(ATABEYOĞLU) Salâhattin, Zaniyeler, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 1989. ATAY, Falih Rıfkı, Roman, Ġstanbul AkĢam Matbaası, 1932.
- GÜNTEKĠN, ReĢat Nuri, Gizli El, Ġnkılâp Kitabevi, Ġstanbul 1988.
- KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Sodom ve Gomore, Bilgi Yayınevi, Ankara -----------------------------------, Yaban, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2001.
- ---------------------------------, Ankara, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2003.KUNTAY, Mithat Cemal, Üç İstanbul, Oğlak Yayınları, Ġstanbul 2007.
- (MORKAYA) Burhan Cahit, Cephe Gerisi, Kanaat Kütüphanesi, Ġstanbul 1934. SAFA, Peyami, Sözde Kızlar, Ötüken Yayınları, Ġstanbul 1991.
- ------------------, Biz İnsanlar, Ötüken Yayınları, Ġstanbul 1999.
- AKIN, Cahit, “Ankara‟da Bir Yaban Kadrocu”, kitap-lık, S:120 (2008), s.91-ALANGU, Tahir, Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman 1919-1930, Ġstanbul Matbaası, Ġstanbul 1968.
- ALVER, Köksal, “Romanın Dilinde Kent”, Hece, S:147 (2009), s.67-75.
- ARGUNġAH, Hülya, Bir Cumhuriyet Kadını Şükûfe Nihal, Akçağ Yayınları, Ankara 2002.
- ARSLAN GÜRANĠ, Nur, Selahattin Enis’in Romanlarında Osmanlı’nın Son Yılları, Dergâh Yayınları, Ġstanbul 2003.
- AYDEMĠR, ġevket Süreyya, İkinci Adam, Remzi Kitabevi, Ġstanbul 1966. BEYATLI, Yahya Kemal, “Üç Tepe”, Dergâh, C:1 (1921), s.1-2.
- ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Yüzyılına Romanın Tanıklığı, Yazılama Yayınları, Ġstanbul 2007.
- ÇERĠ, Bahriye, “Cumhuriyet Romanında Osmanlı Tarihinin KurgulanıĢı”, Tarih ve Toplum, S:198 (2000), s.19-26.
- ÇETĠġLĠ, Ġsmail, Memduh Şevket Esendal, İnsan ve Eser, Kardelen Kitabevi, Isparta 1999.
- -----------------, Metin Tahlillerine Giriş /2 Hikâye-Roman-Tiyatro, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
- -----------------, “Ġkinci MeĢrutiyet Döneminde Ortaya Çıkan Fikrî, SiyasîHareketler ve Türk Edebiyatına Yansımaları”, II. Meşrutiyet Dönemi Türk Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara 2007, s.140-146.
- DURNA, Tezcan, Kemalist Modernleşme ve Seçkincilik, Dipnot Yayınları, Ankara 2009.
- ELÇĠ, Handan Ġnci, Roman ve Mekan, Arma Yayınları, Ġstanbul 2003.
- ENGĠNÜN, Ġnci, “Yakup Kadri Karaosmanoğlu‟nun Sodom ve Gomore‟ sinde Yabancılar”, Mukayeseli Edebiyat, Dergâh Yayınları, Ġstanbul 1999, s.205-219.
- -----------------, “Ankara Romanında BatılılaĢma Meselesi”, Mukayeseli Edebiyat, Dergâh Yayınları, Ġstanbul 1999, s. 247-259.
- ERDOĞAN, Tamer, Mütareke İstanbul’u, Kanat Kitap, Ġstanbul 2005.ERTOP, Konur, “Cumhuriyet Çağında Türk Romanı”, Türk Dili, Roman Özel Sayısı, S:154 (1964), s.592-607.
- GÖKALP, Ziya, Türkçülüğün Esasları, MEB Yayınları, Ankara 2004 (1.bsk.GÜLENDAM, Ramazan ve YALGIN, Nurgül, “Memduh ġevket Esendal‟ınAyaĢlı ile Kiracıları Adlı Romanına Sosyolojik Bir YaklaĢım Denemesi”, Türk Dili, S:621 (2003), s.254-268.
- KACIROĞLU, Murat, Millî Mücadele ve Erken Dönem Cumhuriyet Romanı (Yapı ve Tema 1919-1928), Kriter Yayınevi, Ġstanbul 2008.
- KANTARCIOĞLU, Sevim, Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
- ------------------------, Yakınçağ Tarihimizde Roman (1908-1960), Paradigma Yayıncılık, Ġstanbul 2008.
- KARACA, Nuray, Pozitivizmin Erken Cumhuriyet Dönemine Etkisi, Anı Yayıncılık, Ankara 2008.
- KARAÖMERLĠOĞLU, Asım, Orada Bir Köy Var Uzakta, Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2006.
- KOLCU, Ali Ġhsan, Millî Edebiyat, -II. Meşrutiyet Sonrası Türk Edebiyatı- II, Nesir, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum 2008.
- KORKMAZ, Ramazan, Sabahattin Ali, İnsan ve Eser, YKY, Ġstanbul 1997.
- NACĠ, Fethi, “ReĢat Nuri‟nin „Zabit‟leri”, Berna Moran’a Armağan, Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 1997, s.91-108.
- TEKĠN, Mehmet (1997; 1998), “Zaniyeler Romanının Edebî ve Toplumsal Değeri”, I, II, Yedi İklim, S:51-55 (1997-1998), s. 34-41.
- --------------------, Romancı Yönüyle Peyami Safa, Ötüken NeĢriyat, ĠstanbulTĠMUR, Taner, Osmanlı - Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, Ġmge Kitabevi, Ankara 2002.
- TOPRAK, Zafer, “Osmanlı Narodnikleri:„Halka Doğru‟ Gidenler”, Toplum ve Bilim, S:24 (1984), s.69-81.
- YALÇIN, Alemdar, Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı (1920-1946), Akçağ Yayınları, Ankara 2002.
- YILMAZ, Ayfer, “Ankara ve Tersine Giden Yol Romanlarında Ankara”, Edebiyat ve Eleştiri, S:95 (2007), s.80-94.
.jpg)