ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN VE OLMAYAN OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUKLARIN ANNE-BABALARININ BENLİK SAYGISI, KAYGI DÜZEYLERİ VE ANNE-BABA TUTUMLARININ BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI
Author :
Abstract
Bu araştırmada, zihinsel yetersizliği olan ve olmayan 4-6 yaş arası çocukların anne-babalarının benlik saygısı, kaygı düzeyleri ve anne-baba tutumlarının özlük niteliklerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini Konya ve Eskişehir’de 4-6 yaş arasında zihinsel yetersizlikli çocuğu olan 150 ve 4-6 yaş arasında zihinsel yetersizlikli çocuğu olmayan 150 anne-baba olmak üzere toplam 300 anne-baba oluşturmaktadır. Araştırmada Spielberger Sürekli- Durumluk Kaygı Envanteri, PARI ( Aile Hayatı ve Çocuk Yetiştirme Tutum) Ölçeği ve Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, t-testi, ANOVA teknikleri ile yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda anne-babaların benlik saygısı, sürekli kaygı, aşırı koruyucu tutum ve demokratik tutumlarının zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip olma ve zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip olmama durumu değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmüştür. Zihinsel yetersizliği olan çocukların anne-babalarının anlık kaygı ve sıkı disiplin anne-baba tutumunun özel eğitim ve rehabilitasyon merkezine gitme devam süresi değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı bulunmuştur. Zihinsel yetersizliği olan ve olmayan çocukların anne-babalarının benlik saygısı, sürekli kaygı, aşırı koruyucu ve demokratik anne-baba tutumlarının çocuğun cinsiyeti, çocuğun yaşı ve çocuğun kardeşinin olup olmaması değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır.
Keywords
Abstract
The purpose of this study was to investigate whether with and without mental disabilities parents of childrens’ between of 4-6 years old self-esteem,types of anxiety and attitude of parents differ based on qualifications of personnel. The study group was composed by 300 parents with mental mental disabilities (150) and without mental disabilities (150) childrens between of 4-6 years old in Konya and Eskişehir. The data were collected using the Spielberger State- Trait Anxiety Inventory, a method of family life and bringing up children (PARI) and Coopersmith Self-esteem Scale. Analysis of data was used descriptive statistics, t test for independent groups, One Way Anova.. Results indicated that parents self-esteem, trait anxiety, democratic attitude and extreme interest of motherhood scores significantly differed based on state of with mental disability and without mental disability. Parents of children with mental disabilities state anxiety, and pressure disiplin scores significantly differed based on special education and rehabilitation center year go to. Also parents of children with mental disabilities and parents of children without mental disabilities self-esteem, trait anxiety, extreme interest of motherhood and democratic attitude scores significantly differed based on childrens’ age, gender and whether have brother/ sister or not have brother/sister.
Keywords
- ALTUĞ-ÖZSOY, S., ÖZKAHRAMAN, ġ. ve ÇALLI, F.(2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaĢadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum: Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 3(9), 69-77.
- ARMAN, N.( 2009). Zihinsel engelli çocuğa sahip anne-babaların algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile tükenmişlik ve kaygı düzeylerinin incelenmesi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi.
- ATAMAN, A. (2003). Özel Eğitime Giriş. Ankara : Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
- AYDOĞAN-AKINCI, A. (1999). Özürlü çocuğa sahip anne, babaların umutsuzluk düzeylerinin belirlenmesi. YayınlanmamıĢ doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi.
- AYDOĞAN-AKINCI, A. ve DARICA, N. (2000). Özürlü çocuğa sahip anne-babaların umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Çocuk Forumu Dergisi, 3(2), 25-31.
- BÜYÜKÖZTÜRK, ġ. (2005). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum. Pegem A Yayıncılık, Ankara. BAYMUR, F. (1994). Genel Psikoloji. Ġstanbul: Ġnkılap Kitabevi.
- COOPERSMĠTH, S. (1967). The Antecedents of Self -Esteem. San Francisco: W.H.Freeman and Company.
- COġKUN, Y. ve AKKAġ, G.(2009). Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki iliĢki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 213-227.
- COġKUN, H.Y. (2010). Özürlü birey ve ailesinin sosyal iletişim sürecinde karşılaştığı ve yaşadığı durumlar hakkında teorik ve ampirik bir çalışma. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi.
- ÇUHADAROĞLU, F.(1986). Adölesanlarda benlik saygısı. YayımlanmamıĢ Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
- ÇÜRÜK, N. (2008). Ankara il merkezindeki iş okullarında 1. ve 4. sınıfa devam eden zihinsel engelli çocukların annelerinin kaygı ve sosyal destek düzeylerinin karşılaştıkları problemlere göre incelenmesi. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.
- DEMĠRTAġ, A. VE DÖNMEZ, A. (2006). Yakın iliĢkilerde kıskançlık: bireysel, iliĢkisel ve durumsal değiĢkenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(3), 181-191.
- DENĠZ, M.E., DĠLMAÇ, B. ve ARICAK, O.T.(2009). Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk- sürekli kaygı ve yaĢam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 953-968
- DUMAN, H.(1995). Zihinsel engelli çocuğa sahip anne babaların kaygı düzeylerinin karşılaştırılarak çocuğa yönelik beklentilerinin belirlenmesi. YayınlanmamıĢ Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
- DÖNMEZER, Ġ.(1999). Ailede İletişim ve Etkileşim. Ġstanbul: Sistem Yayıncılık.
- ERGĠN, D., ġEN, N., ERYILMAZ, N., PEKUSLU, S. ve KAYACI, M.(2007). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin depresyon düzeyi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi, Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 41-48.
- ERĠPEK, S. (1996). Zihinsel Engelli Çocuklar. EskiĢehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. No: 41.
- ERĠPEK, S.(2009). Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuklar. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
- FIġILOĞLU, A. ve FIġILOĞLU, H. (1997). ĠĢitme Engelli Birey ile Değişim Sürecindeki Ailelerin Karşılaştıkları Sorunlar. Farklılıklarla Yaşamak: Aile ve Toplumun Farklı Gereksinimleri Olan Bireylerle Birlikteliği. Ankara: Türk Psikologları Derneği Yayınları.
- GĠRLĠ, A., YURDAKUL, A., SARISOY, M. ve ÖZEKES, M.(1998). Zihinsel engelli ve otistik çocukların ebeveynlerine yönelik grup danıĢmanlığının depresyon, benlik saygısı ve tutumları üzerine etkisi. 10. Ulusal Psikoloji Kongresi Bildirisi, Ankara, 16- 20 Eylül.
- GÖLAMIġ- ERHAN, G. (2005). Zihinsel engelli çocuğu olan annelerin umutsuzluk, karamsarlık, sosyal destek algılarının ve gelecek planlarının incelenmesi. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi.
- GREENBERG, R.P., CONSTANTĠNO, M. J. ve BRUCE, N. (2006). Are expectations still relevant for psychotherapy process and outcome? Clinical Psychology Review, 26, 657-678.
- GÜRÜN, O. A. (1991). Psikoloji Sözlüğü. Ġstanbul: Ġnkilap Kitapevi.
- HERKEN, H., TURAN, M., ġENOL, ġ. ve KARACA, S.(2000). Down sendromlu çocuğu olan anne-babaların depresyon düzeyleri ve depresyonla baĢa çıkma becerileri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 7, 143-152.
- HOWARD, V.F., WĠLLĠAMS, B. ve LEPPER, C.E.( 2011). Very Young Children with Special Needs. Çeviri Editörü: Gönül Akçamete. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- ĠLHAN, L. (2009). Zihinsel engelli çocuğu olan anne-babaların çocuklarının özel eğitimleri sürecinde beden eğitimi ve spor etkinliklerine yaklaĢımlarının değerlendirilmesi. Niğde Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 38-48.
- KARASAR, N.(2010). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
- KERKORĠAN, D., MCKAY, M. ve BANNON, W.M.(2006). Seeking help a second time: Parents’/Caregivers’ characterizations of previous experiences with mental health services for their children and perceptions of barriers to future use. American Journal of Orthopsychiatry, 76:161–166.
- KÖKNEL, Ö.(1997). Kişilik. 14. Basım. Ġstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
- KULAKSIZOĞLU, A.(2004). Çocuk Ergen Eğitiminde Anne Baba Tutumları. Ġstanbul: TimaĢ
- LE COMPTE, G., LE COMPTE, A. ve ÖZER, S.(1978). Üç sosyoekonomik düzeyde Ankaralı annelerin çocuk yetiĢtirme tutumları: Bir ölçek uyarlaması. Türk Psikoloji Dergisi, 1 (1), 5-8.
- LONG, C.A.(1995). The development of self-esteem in young adolescents with mental retardation. Unpublished Doctoral Thesis, University of Missouri, Columbia.
- NAR, E. (2005). Beni Anlayın. (3. Baskı). Ġstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
- ÖNDER, A.(2003). Ailede İletişim. Ġstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
- ÖNER, N. (1997). Türkiye'de Kullanılan Psikolojik Testler, Bir Başvuru Kaynağı (3.Baskı). Ġstanbul: Boğaziçi Yayınları. ÖNER, N. ve LECOMPTE, A. (1985). Süreksiz Durumluk/Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı. Ġstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
- ÖZDEMĠR, O.(2010) . Ailelere sunulan Hizmetler ve Destekler : Özel Eğitimde Aile Eğitimi ve Rehberliği. A. Cavkaytar ( ed.) Birinci Baskı. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
- ÖZġENOL, F., ve ÜNAY, B.(2002). Engelli çocuklara sahip ailelerin psiko-sosyal durumlarının ve beklentilerinin incelenmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 44(2), 188-194.
- ÖZÜDOĞRU-ERDOĞAN, H.N.(2010). Engelliler ve ailelerinin yaĢadığı sorunlar. Öz-Veri T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Hakemli Süreli Yayın, 7 (2), 1635
- ROSENBERG, M. (1965). Society and The Adolescent Self-Image. New Jersey: Princeton University Press.
- SERVONSKY, J. ve OPAS, S.R (1987). Nursing Management of Children. Boston: Jones and Bartlett Publishers, 545-550
- ġENDĠL, G. ve BALKAN, K.Ġ. (2005). Anne Baba Olmak Dizisi, Çocuğun Eğitimi Ailede Başlar. Ġstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
- VAROL, N.(2010). Aile Eğitimi. Üçüncü Basım. Ankara: Kök Yayıncılık.
- VURAL, M.(2010). Psikolojik destek programının, hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin umutsuzluk, iyimserlik ve pozitif-negatif duygu düzeylerine etkisi. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi.
- VURAL-BATIK, M. (2012). Psikolojik destek programının zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin umutsuzluk ve iyimserlik düzeylerine etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31 (1), 64-87.
- WIKLER, L. (1981). Chronic Stresses in Families of Mentaliy Retarded Children. Family Relations, (30), 28l-288.
- YILDIRIM-SARI, H.(2007). Zihinsel engelli çocuğu olan ailelerde aile yüklenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11 (2), 1-7.
- YAVUZER, H.(2000) Çocuk Psikolojisi. Ġstanbul: Remzi Kitabevi.
