Author :
Abstract
Bu araştırmada öğretmen adaylarının öyküleyici ve bilgilendirici metinleri özetleme becerileri incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Ankara ve Bolu illerindeki iki üniversitenin Eğitim Fakültesi, Türkçe ve Sınıf Öğretmenliği bölümlerinde 4.sınıfta okuyan 200 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Bunun için rastlantısal yönteme göre ilköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan bir bilgilendirici, bir öyküleyici iki tane okuma metni belirlenmiştir. Bu metinler, farklı iki ders saatinde öğretmen adayları tarafından okunup özetlenmesi istenmiştir. Öğretmen adaylarının yaptıkları özetlerin yeterlilik düzeylerini puanlamak için “Özet Metinleri Değerlendirme Ölçeği”nden yararlanılmıştır. Özet metinlerin puanlanmasından elde edilen veriler, metin türleri, cinsiyet, okuma alışkanlığı, süreli yayın takip etme, öğretmenlik mesleğini tercih etme sırası, lisans eğitiminden doyum değişkenleri açısından değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, Türkçe öğretmeni adaylarının hem bilgilendirici hem de öyküleyici metinleri özetleme becerilerinin orta; sınıf öğretmeni adaylarının ise zayıf düzeyde olduğu belirlenmiştir. Genel olarak öğretmen adaylarının metin özetleme konusunda becerilerinin yeterli düzeyde gelişmediği söylenebilir. Bununla birlikte öğretmen adaylarının okuma alışkanlığı, süreli yayın takip etme, öğretmenlik mesleğini tercih etme sırası, lisans eğitiminden doyum ile metin özetleme becerileri arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu, fakat cinsiyet değişkeni ile metin özetleme becerisi arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı belirlenmiştir. Bu veriler, yüksek öğretimde öğretmen yetiştirme programlarının ve öğrenme yeterliliklerinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini göstermektedir.
Keywords
Abstract
The current study examines prospective teachers’ summarizing skills at narrative and expository texts. The sampling comprises 200 fourth grader prospective teachers in the programmes of Turkish Language Teaching and Primary School Teaching at the faculties of education of two universities in the provinces of Ankara and Bolu. To realize the aims of the study, two reading texts from the primary school Turkish course books, one being informative and the other narrative, were determined randomly. Prospective teachers were asked to read and summarize these texts in two different class hours. “The Evaluative Scale of Summarized Texts” was used to grade the adequacy levels of the summaries made by the prospective teachers. The data obtained from the grading of the summarized texts were evaluated in terms of the variables of text types, gender, reading habit, following periodicals, ranking preference of the teaching profession, satisfaction from undergraduate education. The results indicate that the prospective Turkish teachers’ summarizing skills in both narrative and informative texts are at midlevel, while those of the Primary School teachers are weak. Generally speaking, it can be said that prospective teachers’ summarizing skills are not at an adequate level. A significant correlation was found to exist between prospective teachers’ summarizing skills and the variables of reading habit, following periodicals, ranking preference of the teaching profession, satisfaction from undergraduate education. No such correlation was observed between their summarizing skills and the variable of gender. These findings indicate that teacher education programmes along with the proficiency levels of prospective teachers need to be revised in higher education.
Keywords
- AKTAġ ġerif ve GÜNDÜZ Osman, Yazılı ve Sözlü Anlatım, Akçağ Yayıncılık, Ankara 2002.
- AKYOL Hayati, Yeni Programa Uygun Türkçe Öğretim Yöntemleri, Pegema Yayıncılık, Ankara 2010.
- ANDERSON Valeria, HĠDĠ Suzanne ve BABADOĞAN Cem, Özetlemenin Öğrencilere Öğretimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, S:24 (1991), s.587-594.
- BEAUGRANDE Robert de ve DRESSLER Wolfgang U, Introduction To Text Linguistics, Essex: Longman, Tubingen 1981.
- BROWN Ann L. ve DAY Jeanne D, Macrorules For Summarizing Texts, Journal Of Verbal Learning And Verbal Behavior, S: 22 (1983), s.1-14.
- BROWN Ann. L., DAY Jeanne D. ve JONES Roberta S., The Development Of Plans For Summarizing Texts, Child Development, 54(4) (1983), s.968-979.
- BULUT Hüseyin ve DOĞAR Çetin, Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine KarĢı Tutumlarının Ġncelenmesi, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi 8(2) (2006), s.13-27.
- CEMĠLOĞLU Mustafa, Ġlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi, Aktüel Yayınları, Ġstanbul 2004.
- ÇIKRIKÇI Sevgi Sevim (2004). Ġlköğretim Öğrencilerinde Özetleme Becerisinin GeliĢimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara.
- ÇĠFÇĠLĠ Vakur, Dershane Öğretmenlerinin Öğretmen Yeterlilik Düzeyleri ve Mesleki Doyumları Arasındaki ĠliĢki. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, S:10 (2008), s.101-115.
- DENEME Selma (2008). Yabancı Dilde Yazma Becerisinin GeliĢiminde Özetleme Tekniğinin Öğretimi ve BaĢarıya Etkisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara.
- DIJK Teun ve KINTSCH Walter, Toward A Model Of Text Comprehension And Production, Psychological Review, S:85 (1978), s.363-394.
- DIJK Teun ve KINTSCH Walter, Strategies Of Discourse Comprehension, Academic Press, New York 1983.
- DIJK Teun, Macrostructures (An Interdisciplinary Study Of Global Structures Ġn Discourse, Interaction, And Cognition), Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Assocıates, Publishers 1980.
- EYÜP Bircan, STEBLER Zeliha M. ve YURT Serap Uzuner, Türkçe Öğretmeni Adaylarının Özetleme Stratejilerini Kullanmadaki Eğilimleri, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1) (2012), s.22-30.
- GARNER Ruth, Strategies For Reading and Studying Expository Text, Educational Psychologist, 22 (1987), s.299-312.
- GÖRGEN Ġzzet, Özetleme ve Bilgi Haritası OluĢturma Yönteminin Bilgilendirici Bir Metin Öğrenme Ve Hatırlama Düzeyine Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara 1997.
- GÖRGEN Ġzzet, Özetleme Becerisinin Öğrencilere Öğretimi, YaĢadıkça Eğitim Dergisi, 62 (1999), s.22-28.
- GÜNAY Doğan, Metin Bilgisi, Multılıngıal Yayınları, Ġstanbul 2007.
- ĠġERĠ Kamil, Okuma Ediminin Eğitimsel ĠĢlevi, Dil Dergisi, 70 (1998), s.5-18.
- KARATAY Halit, Ġlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuduğunu Anlama Becerileri Üzerine Alan AraĢtırması, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara 2007.
- KARATAY Halit, Okuma Eğitimi Kuram ve Uygulama. Ankara: Berikan Yayınları, 2011.
- KEÇĠK Ġlknur ve UZUN Leyla, Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım, Anadolu Üniversitesi Yayınları, EskiĢehir 2004.
- KEÇĠK Ġlknur, Ġlkokullarda Kullanılan Bilgi Aktarıcı Metinlerde Büyük Ölçekli Yapılar, IV. Dil Bilim Sempozyumu Bildirileri, Ġstanbul 1990, s.121-132.
- KUZU Tülay, EtkileĢimsel Modele Uygun Okuma Öğretiminin Türkçe Bilgilendirici Metinleri Anlama Düzeyine Etkisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara 2003.
- OKUYAN Hülya ve GEDĠKOĞLU Yasemin Gül, Öğretmenlerce Üretilen Yazılı Özet Metinlerin Niteliksel Özellikleri, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2) (2011), s.1007-1020.
- ÖZBAY Murat, BAĞCI Hasan ve UYAR Yusuf, Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuma AlıĢkanlığına Yönelik Tutumlarının ÇeĢitli DeğiĢkenlere Göre Değerlendirilmesi, Ġnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (15) (2008), s.117–136.
- ÖZDEMĠR Emin, Yazılı Anlatım Sanatı (Kompozisyon), Remzi Kitabevi, Ġstanbul 2010.
- SAENZ Laura M. ve FUCHS Lynn S., Examining The Reading Difficulty Of Secondary Students With Learning Disabilities, Remedial And Special Education, 23 (2002), s.31-41.
- SARAÇ Cemal, Türk Dili ve Edebiyatı / Türkçe Öğretmeni Adaylarının Yeterlilikleri ve Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara 2002.
- ÜLKÜ Güler, Is Precis Writing A By-Product, Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi http://www.Ttefdergi.Gazi.Edu.Tr/ Makaleler/ 2002/ Sayi1/6183.Pdf) (EriĢim tarihi: Eylül 2011).
- YILDIRIM Ali ve ġĠMġEK Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel AraĢtırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara 2006.
- YILMAZ Zeynep Aydın, Sınıf Öğretmeni Adaylarının Okuma AlıĢkanlığı, Ġlköğretim Online Dergi, 5(1), 1-6, 2006. (http://ilkogretim-online.org.tr) (EriĢim tarihi: Temmuz 2011).
