Author :
Abstract
Eski Türk aile yapısı çekirdek aile denilen ana, baba ve çocuklardan oluşan bir aile tipidir. Baba egemenliğine dayanan bir aile tipi olmakla beraber, babanın sınırsız haklara sahip olmadığı, bir takım hak ve mesuliyetlerle aile fertleri üzerindeki yardımcı ve koruyucu rolünü belirtmek gerekir. Türk aile düzeni kan akrabalığı esasına dayanmakta ve soy babadan neşet etmektedir. Aile içerisinde kadının bir takım görev ve hakları mevcuttur. Bu yönüyle devrindeki diğer toplumlarda görülen patriarkal (Pederşahi) aile tiplerinden farklılık arz etmektedir. Aile düzeni içerisindeki bir takım inanç ve uygulamalar, özellikle dini hayata ve siyasi hayata etki etmiştir. Özellikle Atalar kültü dediğimiz inanç sisteminin kaynaklarından biri de, aile düzeni içerisindeki uygulama ve değerler bütünü olmuştur. Türkler bilinen en eski dönemlerden itibaren, ruhun ölümsüz olduğuna inanmaktaydı. Bu inanca göre; beden yok olup gitmekte fakat ruh ebediyyen yaşamaktaydı. Bu ruhların geride kalanların hayatını etkileyebileceğine dair olan düşünceler onları memnun etmeğe yönelik bir takım faaliyetlerin de ortaya çıkmasına neden olmuştu. Ölen insanların ikinci bir hayata başlayacağına ve orada da bu dünyadakine benzer bir hayat yaşayacaklarına dair inanış mevcuttu. Devlet hayatı içerisinde de Kağan’ın hak ve ödevleriyle aile reisinin hak ve ödevleri arasındaki benzerlik de dikkatlerden kaçmamaktadır. Tanrı tarafından görevlendirilen Türk Kağan’ı yeryüzünde Tanrının temsilcisi olması ve onun görevlendirmesi nedeniyle karizmatik bir güç olarak dikkat çekmektedir.
Keywords
Abstract
The old Turkish family structure is a type of family consisting of mother, father, and children, which is called nuclear family. Although it is a type of family based on father’s dominancy, it is necessary to state that the father does not have unlimited rights and that he has a caring and protective role over the family members with some rights and responsibilities. The Turkish family order is based on blood relationship and the pedigree passes from father to son. Women have some duties and rights within the family. In this sense, it is different from patriarchal family types that are observed in other societies. Some beliefs and applications within family order have had reflections especially on religious and social life. One of the faith systems we especially call Ancestor Cult is a set of values and applications within family order. The Turks believed in eternity of soul from the most archaic periods. According to this, the body vanishes but the soul lived for ever. The idea that these souls may intervene with the lives of living people resulted in existence of some applications intended for making them happy. There was the belief that the dead people would start a second life and there lead a life similar to the life here. The similarity between khan’s rights and duties within the state life and the head of the family draws attentions. As the Khan is the representative of Tengri on earth and as he has been assigned by Tengri he is noted for being a charismatic power.
Keywords
- BARTHOLD, V. V. Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Yay. Haz. Kazım YaĢar Kopraman, Ġsmail Aka, Ankara: TTK Yayınları, 2006.
- BAYAT, Fuzuli, Türk Mitolojisik Sistemi 1-2, Ġstanbul: Ötüken Yayınları, 2007.
- CAHĠZ, Ebu Osman”Amr B.Bahr El, Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türkler’in Faziletleri, Çev. Ramazan ġeĢen, Ankara: TKAE. Yayınları, 2.Baskı, 1998.
- CHALLAYE, Felician, Dinler Tarihi, çev. Samih Tiryakioğlu, Ġstanbul, 1998.
- CÜVEYNĠ, Alaaddin Ata Melik, Tarih-i Cihan Güşa, çev: Mürsel Öztürk, Ankara: Kültür Bak. Yayınları, 1999.
- DEER, Jozsef, “İstep Kültürü”, çev. ġerif BaĢtav, A.Ü.DTCF. Dergisi XII, 1-2, 1954: 159-
- DONUK, Abdülkadir, “Çeşitli Topluluklarda Ve Eski Türklerde Aile” ĠÜEF. Tarih Der. Sayı 33, C. XXXIII, 1980: 147-168.
- EBERHERD, Wolfram, Çin Tarihi, Ankara: TTK Yayınları, 4.Baskı, 2007.
- ERGĠN, Muharrem, Orhun Abideleri, Ġstanbul: Boğaziçi Yayınları, 37. Baskı, 2006.
- ESĠN, Emel, Türk Kültür Tarihi, “İç Asya’da ki Erken Safhalar”, Ankara: AKDT. Yüksek Kurumu Yayınları, 1985.
- FREYER, Hans, Sosyolojiye Giriş, Çev. Nermin Abadan, Ankara: Sevinç Matbaası, 1963.
- FREYER, Hans, Din Sosyolojisi, Çev. Turgut Kalpsüz. Ankara: AÜ. Ġlahiyat Fak. Yayınları, 1964.
- FREYER, Hans, İçtimai Nazariyeler Tarihi, Çev. Tahir Çağatay, Ankara: AÜ. DTCF. Yayınları, 1968.
- GÖKALP, Ziya, Türk Medeniyet Tarihi, Haz.Ġsmail Aka - Kazım YaĢar Kopraman, Ġstanbul: GüneĢ Yayınları, 1976.
- GÖKYAY, Orhan ġaik, Dedem Korkutun Kitabı, Ġstanbul: BaĢbakanlık Kültür Müs. Yayınları, 1973.
- ĠBN FAZLAN, Seyahatname, çev. Ramazan ġeĢen, Ġstanbul: Bedir Yayınları, 1995.
- ĠNAN, Abdülkadir, Makaleler ve İncelemeler 1, Ankara: TTK. Yayınları 3. Baskı, 1998. ĠNAN, Abdülkadir, Makaleler ve İncelemeler 2, Ankara: TTK. Yayınları, 2. Baskı, 1998.
- JEN TANG, Chang, T’ang Devrindeki (618-745) Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler, Taıpei: 1968.
- KAFESOĞLU, Ġbrahim, “Eski Türk Dini” Ülkü Dergisi, Sayı 3, 1972: 1-34.
- KAġGARLI Mahmud, Divanü Lugat-İt-Türk, Cilt. I, II, III, IV. Çev.Besim Atalay, Ankara: TDK. Yayınları, 2006.
- MORĠ, Masao, “Kuzey Asyada’ki Eski Bozkır Devletlerinin Teşkilatı” ,TED. S.9, 1978: 209-227.
- ÖZERDĠM, Muhadere N., “Chou’lar ve Bu Devirde Türklerden Gelen Gök Dini”, Belleten, S.105, C.XXVII, 1963:1-23
- PAN KU, Han Shu, “Han Hanedanliği Tarihi”, Haz. AyĢe Onat-Sema Orsoy-Konuralp Ercilasun, Ankara: TTK. Yayınları, 2004.
- RASONYI, Laszlo, Tarihte Türklük, Ankara: TKAE Yayınları,1971.
- ROUX, Jean Paul, Türklerin Tarihi, Çev. Aykut Kazancıgil- Lale Arslan Özcan, Ġstanbul : Kabalcı Yayınları, 2007.
- RUDENKO, Sergei, Frozen Tombs of Siberia The Pazyryk Burials of İron Age Horse, Berkeley: California Press, 1970.
- SCHMĠDT, P.W., “Tukue’lerin Dini”, ĠÜEF.TDED, Cilt XIV, 1966: 63-80.
- SPULER, Bertold, “Gök-Türklerin Dini ve Kültürü Hakkında Mülahazalar” VIII. TTKong. 1976: 659-664.
- TEMĠR, Ahmet, Moğolların Gizli Tarihi, Ankara: TTK. Yayınları, 3.Baskı, 1995.
- TOGAN, A. Zeki Velidi, Oğuz Kağan Destanı, Reşideddin Oğuznamesi Tercüme ve Tahlili, Ġstanbul: Kayı Yayınları 1972.
- TSAI, Lıu Mau, Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, Çev. Ersel Kayaoğlu - Deniz Banoğlu, Ġstanbul: Selenge Yayınları, 2006.
- TURAN, Osman, “Türkler ve İslamiyet”, DTCF.Der. C. 4, 1946: 457-485.
- TURAN, Osman, “Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi” Türkler Ans. C.2, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002: 845 -855.
- TURAN, Osman, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, Ġstanbul: Ötüken Yayınları, 15. Baskı. 2006.
- ÜNVER, Günay – GÜNGÖR, H., Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Ġstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
