KURTULUŞ SAVAŞI’NDA MİLLETVEKİLİ, VALİ, MİLLİ EĞİTİM BAKANI BİR İTTİHATÇI İSMAİL SAFA (ÖZLER) BEY (1885-1940)
Author :
Abstract
Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı sonunda dramatik bir şekilde çöküşü ile ülke işgale uğramış ve işgale karşı verilen bağımsızlık savaşı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulması ile sonuçlanmıştır. İsmail Safa (ÖZLER) Bey milletvekili, vali ve bakan olarak, bu mücadelede aktif olarak yer almıştır. Millî mücadelenin sonunda devletin kurulması ve kurumsallaşması aşamasında önemli katkılarda bulunmuştur. İsmail Safa Bey, I. TBMM için 1920 yılında yapılan seçimlerde Mersin milletvekili seçildi. 8 Mayıs 1920 tarihinde TBMM’ye katılarak yasama faaliyetlerine başladı. Aynı dönemde, 5 Ağustos 1920’de yapılan Pozantı Kongresi’nde Adana Vilayet merkezinin Pozantı’ya taşınması kararlaştırıldı. Bu kongrede, İsmail Safa Bey, Adana Valiliği’ne vekâleten atandı. 1923 yılında yapılan II. TBMM seçimlerinde 239 ikinci seçmen oyu alarak Adana mebusu seçildi.11 Ağustos 1923 tarihinden itibaren 1927 yılına kadar mecliste milletvekili olarak görev yaptı. 1939 yılında yeniden milletvekili seçildi. 1940 yılında milletvekili iken öldü. İsmail Safa Bey, Kurtuluş Savaşı döneminin son ve cumhuriyet döneminin ilk Millî Eğitim bakanıdır. Bakan olduğu süre içerisinde, İlköğretim Kanunu yapmak, Türkiye Bilim kurulunu toplamak gibi önemli çalışmalarda bulunmuştur. Eğitim hayatıyla ilgili olarak, öğretmen yetiştirme, yatılı okullar, yabancı dil eğitimi ve uygulamalı eğitim alanlarında yeni düzenlemeler yapılmasına katkı sağlamıştır. Bu çalışmada İsmail Safa Bey’in yaşam öyküsü, görevleri ve düşünce hayatı incelenmiştir. Bu araştırmada, Osmanlı ve cumhuriyet dönemi arşiv belgeleri, TBMM tutanakları, dönemin süreli yayınları, hatıralar ve araştırma eserlerden yararlanılmıştır.
Keywords
Abstract
With the dramatic collapse of Ottoman Empire, at the end of the World War I, the country was occupied and the War of Independence aganist occupation concluded with the establishment of Turkish Republic. Minister İsmail Safa (Özler) took part in this struggle activelly as Deputy, Governor and Minister. He made important comtrubitions in foundation and institutionalization of the State at the end of the National Struggle. Mister İsmail Safa was elected to parliament as a deputy of Mersin in 1920 elections for the first Turkish Grand National Assembly (1. TBMM). On May 8, he attended the assembly and started legislation activities. In the same period, in the Pozanti Congress which was held on August 5, the authorities agreed on moving the city centre of Adana to Pozantı. In this congress, Mr İsmail Safa was appointed to the governorship of Adana vicariously. Mr İsmail Safa was elected as the deputy of Adana by receiving votes of 239 citizens at the 1923 elections of Second Turkish Grand National Assembly. From August 11, 1923 to 1927, he served as a deputy in the Assembly. He was elected as a deputy in 1939 elections again, and he passed away in 1940 when he was still a deputy in the Assembly. Mister İsmail Safa is the first Minister of National Education in Republic period and the last Minister of National Education in National Struggle. He studied soue important issues like making law of Primary Education, collecting Turkey’s science Council, etc. İn education life, he contributed in the field of educating teacher, boarding schools, foreign language education and applied education. In this study, Mister İsmail Safa’s life story, his duties and his thought style were examined. In this research it was benefitet from the archives documments of Ottoman and Republic periods ,official reports of Grand National Assembly of Turkey, period’s periodical publications, memories and research Works.
Keywords
- TBMM Zabıt Ceridesi (Kısaltma: ZC), c. I-29, Ankara 1940-1960
- TBMM, Gizli Celse Zabıtları I-IV, Ankara 1984
- ARIKOĞLU, Damar; Hatıralarım, Ġstanbul, 1961
- BAġAR, Erdoğan; Millî Eğitim Bakanlarının Eğitim Faaliyetleri(1920-1960), Ġstanbul.
- ÇOKER, Fahri; Türk Parlamento Tarihi, Millî Mücadele ve TBMM I. Dönem, I-III.c Ankara 1994, s. 782-783.
- ENER, Kasım; Çukurova KurtuluĢ SavaĢında Adana Cephesi, Ankara, 1970.
- FĠġEK, Kurthan; 100 Soruda Türk Spor Tarihi, Ġstanbul, 1985.
- ĠSLÂM, Ġbrahim; Millî Mücadele’de Yeni Adana Gazetesi (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1995
- KAHRAMAN, Atıf; Osmanlı Devleti’nde Spor, Ankara 1995.
- MEHMET ASAF; 1909 Ermeni Olayları ve Anılarım, Yay. Ġ. Parmaksızoğlu, Ankara, 1982.
- Millî Eğitim Bakanlığı; CumhurbaĢkanları, BaĢbakanlar ve Milli Eğitim Bakanlarının Milli Eğitimle Ġlgili Söylev ve Demeçleri I(Kısaltma: MESD), Ankara 1946.
- ÖZTÜRK, Kazım;Türk Parlamento Tarihi, TBMM II.Dönem, II. c. Ankara 1994.
- SÖKMEN, Tayfur; Hatay’ın KurtuluĢu Ġçin Harcanan Çabalar, Ankara 1978.
- TÜRKGELDĠ, A. Fuat; Mondros ve Mudanya Mütarekeleri Tarihi, Ankara, 1948, s. 70.
- YÜREĞĠR, A. Remzi; “Millî Mücadele’de Çukurova”, Yeni Adana Gazetesi, 25 ġubat 1953.
- ZÜCHER, Eric von; Millî Mücadele’de Ġttihatçılık, (çev. Nüzhet Salihoğlu), Ġstanbul, 1987.
