Author :
Abstract
Bu makalede Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin ilme ve âlime bakışı ele alınmıştır. el-Harakânî’nin hayatı boyunca İslam’ı anlamaya ve yaşamaya çalıştığı, İslâmî ilimleri tedris ettiği ve yaşadığı dönemde büyük İslam âlimlerinden dersler aldığı anlaşılmaktadır. Onun sözleri incelendiğinde Kur’an-ı Kerim ve Sahih Sünnet’i çok iyi bildiği ve tasavvufî konularda derinleşmiş bir İslam mütefekkiri olduğu ifade edilebilir. Bu çalışmada iddiaların aksine onun “ümmî” olmadığı, tam tersine hem zâhirî hem de batınî ilimlerde yetkin bir Türk İslam âlimi ve mutasavvıfı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Onun ilim anlayışına göre önemli olan, kişinin kendini bilmesi, dinini yaşayacak kadar bilgi sahibi olması ve öğrendikleriyle ihlaslı bir şekilde amel etmesidir. Bu itibarla onu “ümmî” olarak tanıtmak veya ilme ve âlime değer vermeyen birisi olarak göstermek doğru değildir. Nitekim onun âlimlere yönelik yaptığı bazı ikazları doğru değerlendirmek gerekmektedir. Onun uyarısı, ilmiyle amel etmeyen, dünyaya bağlanıp kalan, makam peşinde koşan, ahirette hesap vereceğini unutan, boş şeylerle meşgul olan ve Allah yolunda gece gündüz çalışmayan sözde âlimlere yöneliktir denilebilir. el-Harakânî hayatı boyunca Kur’an, Sünnet ve Sahâbe çizgisinde yürüyüşünü devam ettirmiş, kendisinden önce yaşamış büyük Allah dostlarının bilgi ve birikimlerinden istifade etmiş, onların fikirlerinin varisi ve iyi bir takipçisi olmuştur. O, varlığın gayesini insana hizmet olarak görmüş ve bu hizmetin de “insanın eğitilmesi hizmeti” olduğuna özellikle dikkatleri çekmiştir. Onun düşüncesine göre bir insan, yaşam boyu öğrenmeden yana olmalı ve öğrendiklerini de hayatında uygulamalıdır.
Keywords
Abstract
In this article, Abu'l-Hasan al-Kharakani’s view of science and scholars are discussed. Throughout his life, al-Kharakani, who tried to understand and lived Islam, is a lover of God and studied Islamic sciences and took lessons from the great Islamic scholars of the period. He is an Islamic thinker who learned the Quran and the authentic Sunnah very good and deepened in mysticism topics. In this study, contrary to the claims, it was reached the conclusion that he is not "Ummi". He is a competent Sufi both in the exact sciences and esoteric topics. According to his understanding of science, the important thing is that person knows himself, has knowledge enough to live his religion and act in accordance with what they have learned in a way sincere. It is not correct that introduce him as one who is “ummi” or does not value science and scholars. Indeed, his warnings to scholars can be said that aimed at so-called scholars who do not act in accordance with his knowledge, is attached to world, forget that will account for hereafter, engage in leisure things and do not work day and night in the way of God. al-Kharakani continued his development such as walking on the line of Companions, utilized the knowledge and accumulations of the friends of God lived before and became heir and a good follower of their ideas. He understood that the main aim of existance was helping the humanity and especially attracted the attention that this helping was a kind of “educating the humanity”. According to his idea a person (a humanbeing) must support the lifelong education and apply it to his/her real life.
Keywords
- ATTÂR, Ferîdüddîn, Evliya Tezkireleri, Çev.: Süleyman Uludağ, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
- AZAMAT, Nihat, ‚Kâdiriyye‛, DİA, İstanbul, 2001, XXIV, 131-135.
- El-CÂBİRÎ, Muhammed Âbid, Kur’an’a Giriş, Çev.: Muhammed Çoşkun, İlimyurdu Yay., İstanbul, 2011.
- ÇİFTÇİ, Hasan, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî, (Hayatı, Çevresi, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri) Nûru’l-‘Ulûm ve Münâcât’ı (Çeviri-Açıklama-Metin), Şehit Ebü’lHasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
- DE BRUİJN, J.T.P., ‚Kharakani, Abu’l-Hasan ‘Ali b. Ahmad (d.1033)‛, Biographical Encyclopaedia of Sufis (Central Asia and Middle East), (Prepared by N. Hanif), Sarup and Sons, New Delhi, 2002.
- DURMUŞ, Mitat, ‚Bir Bilge Durağı, Edep Abidesi: Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Edebî Şahsiyeti‛, Ebu’l-Hasan Harakânî, Harakanî Vakfı Yay., Kayhan Matbaacılık, Ankara, 2012.
- İBN MANZÛR, Cemaluddin Muhammed b. Mükerrem, (ö. 711/1311), Lisânu’l-Arab, (I-XV), Beyrut, 1990.
- EBU’L-HASAN HARAKÂNÎ, Nûru’l-Ulûm ve Münâcât’ı, (Çeviri-Açıklama-Metin) Haz.: Hasan Çiftçi, Şehit Ebü’l-Hasan Harakânî Derneği Yay., Ankara, 2004.
- ---------, Nûru’l-Ulûm, Haz.: Şenol Kantarcı, Ankara, 1997.
- ---------, Seyrü Sülûk Risâlesi, Çev.: Mustafa Çiçekler, (Der.: Sadık Yalsızuçanlar), Sûfî Kitap, İstanbul, 2006.
- HÜCVÎRÎ, Ali b. Osman Cüllâbî (ö. 465/1072 veya 470/1077), Keşfu'l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, (Haz.: Süleyman Uludağ), Dergâh Yay., İstanbul, 1982.
- KAFESOĞLU, İbrahim, Selçuklu Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1972.
- -----------, ‚Alparslan‛, DİA, İstanbul, 1989, II, 526-530.
- KÖYMEN, Mehmet Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, TTK Yay., Ankara, 1998.
- KUŞEYRÎ, Ebû Kâsım Abdulkerîm b. Havâzin, (ö. 465/1072), Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi, Haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1991.
- KÜÇÜK, Raşit, ‚İsnad‛, DİA, İstanbul, 2001, XXIII, 157-158.
- MERTOĞLU, Mehmet Suat, ‚Ümmî‛, DİA, İstanbul, 2012, XLII, 309.
- RÂGIB, el-Isfahânî, (ö. 502/1108), el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an, Kahraman Yay., İstanbul, 1986.
- SAKLAN, Bilal, ‚Ebû Tâlib el-Mekkî‛, DİA, İstanbul, 1994, X, 239-240.
- TANRIKORUR, Barihüda, ‚Mevleviyye‛, DİA, Ankara, 2004, XXIX, 468-474.
- TOPALOĞLU, Nuri, Selçuklu Devri Muhaddisleri, DİB Yay., Ankara, 1988.
- TOSUN, Necdet, ‚Üveysîlik‛, DİA, İstanbul, 2012, XLII, 400.
- -----------, Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken Yay., İstanbul, 2010.
- OKUYAN, Mehmet, ‚Kur’an’da Gizemli Bir Yolculuğun Kıssası‛, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Yıl, 2004, Sayı: 13, (s. 45-109).
- ÖZDEMİR, Şuayip, ‚Ebu’l-Hasan Harakani’nin Eğitimci Kişiliği‛, I. Uluslararası Harakani Sempozyumu, Bildiri Özetleri Kitapçığı, 11-13 Ekim, Kars, 2012.
- ULUDAĞ, Süleyman, ‚Bâtın İlmi‛, DİA, İstanbul, 1992, V, 188-189.
- ---------, ‚Bâyezîd-i Bistâmî‛, DİA, İstanbul, 1992, V, 238-241.
- ---------, ‚Halvetiyye‛, DİA, İstanbul, 1997, XV, 393-394.
- ---------, ‚Harakânî‛, DİA, İstanbul, 1997, XVI, 93.
- ---------, ‚Hücvîrî‛, DİA, İstanbul, 1998, XVIII, 458-460.
- ---------, ‚Kelâbâzî, Muhammed b. İbrâhim‛, DİA, Ankara, 2002, XXV, 192-193.
- ---------, ‚Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin‛, DİA, Ankara, 2002, XXVI, 473-475.
- ---------, ‚el-Lüma’‛, DİA, Ankara, 2003, XXVII, 258-260.
- ---------, ‚Şathiye‛, DİA, İstanbul, 2010, XXXVIII, 370-371.
- UZGUR, Yavuz Selim, Anadolu’nun Kalbi Harakânî, Sûfî Kitap, İstanbul, 2012.
- ---------, ‚Anadolu’nun Manevî Fatihi Ebu’l-Hasan Harakânî ve Kars‛, Ebu’l-Hasan Harakânî, Harakanî Vakfı Yay., Kayhan Matbaacılık, Ankara, 2012.
- YAZICI, Tahsin, ‚Ebû Ali el-Farmedî‛, DİA, İstanbul, 1994, X, 90.
- ---------, ‚Ebû Saîd Ebü’l-Hayr‛, DİA, İstanbul, 1994, X, 220-222.
- ---------, ‚Şath‛, İA, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1993, XI, 350-351.
- YAZICI, Tahsin-ULUDAĞ, Süleyman, ‚Herevî, Hâce Abdullah‛, DİA, İstanbul, 1998, XVII, 222-226.
- YÜCE, Abdulhakim, ‚Ebü’l-Hasan el-Harakânî‛, Yeni Ümit Dinî İlimler ve Kültür Dergisi, İstanbul, 2010, Yıl, 22, Sayı: 87.
- YÜCEER, İsa, ‚Alperen ve Manevi Mimar Hasan Harakani’nin Düşünce Dünyası‛, I. Uluslararası Harakani Sempozyumu, Bildiri Özetleri Kitapçığı, 11-13 Ekim, Kars, 2012.
- ZECCÂC, Ebû İshak İbrahim es-Seriyy b. Sehl, (ö. 311/923), el-Meâni’l-Kur’an ve İ’râbuhu, Thk.: Abdülcelil Şelebî, el-Âlemü’l-Kütüb, Beyrut, 1988.
