Author :
Abstract
Memet Baydur (1951-2001), Türk tiyatro tarihine yirminci asrın son çeyreğinde yazdığı eserleriyle damgasını vuran en başarılı yazarlardan biridir. İlk olarak 1982’de yazdığı Limon adlı oyunuyla gündeme gelen yazar, son oyunu Lozan (2001)’a kadar çoğu Devlet Tiyatrosunda sahnelenen toplam yirmi altı eserle gündemdeki yerini korur. Pek çoğu bir toplumsal gerçeği tanıma bağlamında durum tespitine dayanan bu eserlerin dokusuna ülkenin 1980-2000 yılarına ait politik, ekonomik, sosyolojik ve kültürel anlayışı hâkimdir. Memet Baydur, tiyatro oyunlarında yerel unsurlardan yola çıkarak evrensel olanı göstermenin peşindedir. Eserlerin tamamında önemsenen en temel unsur, ‘uygar dünya’ ve ‘uygar insan’ olgusudur. Yazarın genellikle eleştirel ve sorgulayıcı bir tutum sergilemesi de bu esasa dayanır. Yazar, tiyatro sanatına doğrudan eğitici, öğretici bir rol vermez veya sorunlara çözüm reçetesi yazma görevini yüklemez ama tiyatronun cesaret gerektirdiğine ve toplumun uygarlık yolunda geliştirici bir güce sahip olduğuna inanır. Memet Baydur’un tiyatrosunda eleştiri, ekonomik ve kültürel boyutları olmakla birlikte daha çok sosyal ve politik yönde gelişir. İnsanî erdemlere sığmayan bireysel davranışlar, toplumsal duyarsızlıklar, uygar çağın gerisinde kalmış politik yaklaşımlar ve baskıcı siyasal yönetimler bu eleştirinin çerçevesini oluşturur. Yazarın keskin bir mizahı da kattığı, toplumun her kesiminden insanı görüş ve düşünceleriyle buluşturduğu tiyatro oyunlarında kullandığı dil ironiktir. Doğa, köy ve kenti kapsayan çevre sorunları; toplumsal hayat, kadının sosyal yaşamdaki yeri, aydın sorumluluğu, sığ modernlik anlayışı; yerel yönetim, sanatsal faaliyetlere bakış; teknolojik gelişme ve bilimsel kalkınma; hukuk ve adalet anlayışı, klişe adetler, geleneksel yaşayışlar ve ezberlenmiş doğrular bu ironik dilin eleştiri konularıdır. Tarama modelinde ele alınan çalışmada literatür taraması ve metin çözümlemesi yoluna gidilmiştir. Amaç, Memet Baydur’un tiyatro yazarlığını araştırmak ve 1980 sonrası Türk edebiyatına kazandırdığı tiyatro oyunlarının eleştiri alanlarını belirlemek, bilimsel değerlerini tanıtmaktır. Anahtar Kelimeler: Memet Baydur, tiyatro, eleştiri, bozuk düzen, uygar insan
Keywords
Abstract
Mehmet Baydur (1951-2001) is one of the most successful playwrights who influence the literature with his works in the final quarter of 20th century. The playwriht firstly known with his play called “Limon” in 1982 , maintains his place in agende with total twenty-six works until his final play “Lozan” (2001). Because many of these works contains the determination of situation connected with social reality, they have political , economical , sociological and cultural point of viev about the years of 1980- 2000 in the country. Mehmet Baydur aims to show universality by using local elements. The main element that is considered in the whole of the works is “civilized world” , “civilized person” . So playwriht generally shows a critical and interrogative attitude. The playwright don’t give an educative , instructive role or responsibility for solving problems to the art of theater . But he believes that theater requires the courage and it has an improving power in the civilization way of the society. The criticism in the theater of Mehmet Baydur has economical and cultural dimension. However it has mostly social and political aspects. The in
Keywords
- AĞAOĞLU, Adalet; BAYDUR, Memet, (2005), Mektuplaşmalar, Memet Baydur Bütün Eserleri 3, İletişim Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1990), Cumhuriyet Kızı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1991), Yangın Yerinde Orkideler, Remzi Kitabevi, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1993a), Limon, Toplu Oyunları 1, Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 12, Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1993a), Yalnızlığın Oyuncakları, Toplu Oyunları 1, Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 12, Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1993b), Ask, Toplu Oyunları 2, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 20, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1993b), Düdüklüde Kıymalı Bamya, Toplu Oyunları 2, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 20, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1993b), Vladimir Komarov, Toplu Oyunları 2, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 20, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1994a), Kamyon, Toplu Oyunları 3, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 38, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1994a), Yeşil Papağan Limited, Toplu Oyunları 3, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 38, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1994b), Tensing, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 35, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1995b), Kutu Kutu, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 48, Mitos
- BAYDUR, Memet, (2000), Maskeli Süvari, Toplu Oyunları 5, Tiyatro/Oyun Dizisi 104, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (2002), ‚Caz Sanatına Yaklaşırken‛, Uccello’nun Kuşları, Denemeler, Çağdaş Türkçe Edebiyat, İletişim Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (2002), ‚Eleştirel İroni‛, Uccello’nun Kuşları, Denemeler, Çağdaş Türkçe Edebiyat, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 28-46.
- BAYDUR, Memet, (1997), Elma Hırsızları, Toplu Oyunları 4, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 76, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, M.,1990, Cumhuriyet Kızı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (1994a), Sevgi Ayakları, Toplu Oyunları 3, Mitos Boyut Tiyatro/ Oyun Dizisi 38, Mitos Boyut Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (2003), Lozan, Memet Baydur Toplu Eserleri 1, İletişim Yayınları, İstanbul.
- BAYDUR, Memet, (2002), ‚Vapurlar, hikayeler, Pablo Picasso vesaire‛, Uccello’nun Kuşları, Denemeler, Çağdaş Türkçe Edebiyat, İletişim Yayınları, İstanbul, 62-83.
- BAYDUR, Memet, (2003), Gün Gece/ Oyun Ölüm, Memet Baydur Toplu Eserleri 1,
- BAYDUR, Memet, (2006), ‚Güner Sümer: Sessiz Güvercinler Ülkesinde‛, Sessiz Güvercinler Ülkesinde, Cumhuriyet Yazıları, Memet Baydur Bütün Eserleri 4,
- BAYDUR, Memet, (2006), ‚Muhsin Ertuğrul ile Nasıl Tanıştım?‛, Sessiz Güvercinler Ülkesinde, Cumhuriyet Yazıları, Memet Baydur Bütün Eserleri 4, İletişim Yayınları, İstanbul, 97-116.
- BAYDUR, Memet, (2009), Tiyatro Oyunları (Bütün Eserleri 5), İletişim Yayınları,
- BAYDUR, Sina, (2002), ‚En Yakın Arkadaşımızı Kaybettik‛, Memet Baydur’un Ardından/ Elveda Dünya Merhaba Kâinat, Tiyatro/ Kültür Dizisi 47, Mitos- Boyut Yayınları, İstanbul, s.15-26.
- ÇAPAN, Cevat, (2002), ‚Alişan Çapan, Cevat Çapan’la Memet Baydur Üzerine Söyleşiyor‛, Memet Baydur’un Ardından/ Elveda Dünya Merhaba Kâinat, Tiyatro/ Kültür Dizisi 47, Mitos- Boyut Yayınları, İstanbul, s.33-45.
- GÜRZAP, Can, (2002), ‚Memet Baydur’un Anısına‛, Memet Baydur’un Ardından/ Elveda Dünya Merhaba Kâinat, Tiyatro/ Kültür Dizisi 47, Mitos- Boyut Yayınları, İstanbul, s.45-54.
- HIZLAN, Doğan, (2002), ‚Memet Baydur’un Ardından‛, Memet Baydur’un Ardından/ Elveda Dünya Merhaba Kâinat, Tiyatro/ Kültür Dizisi 47, Mitos- Boyut Yayınları,
- Hürriyet Gazetesi, 22 Mart 2005.
- ŞENER, Sevda; YÜKSEL, Ayşegül ve ELMAS, F., (2002). Memet Baydur’un Ardından/
- ŞENER, Sevda, (2011) ‚Memet Baydur Tiyatrosu (The Theatre Of Memet Baydur)‛, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, S.31/1.
- YALÇIN, Alemdar; AYTAŞ, Giyasettin (2002). Tiyatro ve Canlandırma, Akçağ Yayınları, Ankara.
- YÜKSEL, Ayşegül, (2002), ‚Memet Baydur Başını Alıp Gitmiştir Neyse Ki Oyunları Bizde‛ Memet Baydur’un Ardından/ Elveda Dünya Merhaba Kâinat, Tiyatro/ Kültür Dizisi 47, Mitos- Boyut Yayınları, İstanbul, s.62-69.
- YÜKSEL, Ayşegül (2011), ‚Aramızdan Ayrılışının 10. Yılında Memet Baydur: Giderken Bize Oyunlarını Bıraktı‛, Sahne, Kasım-Aralık 2011.
