Author :
Abstract
Arap dili fesâhatinin bozulmasıyla dilin derlenme ve kurallara bağlanması ameliyesinde dilsel malzemenin en önemli ürününü teşkil eden şiir, hem Arap dili hem de genel anlamda Kur’ân’ı doğru okuma ve yorumlamada önemli bir kaynak olmuştur. Yine nahvin sistemleşmesi üzerindeki etkisi ve nahvin Kur’ân tefsirindeki önemi düşünüldüğünde şiirin dolaylı olarak Kur’ân tefsirine hizmet ettiği de aşikârdır. Kur’ân yorumunda şiirle istişhâdın ilk örnekleri sahabe döneminden başlamış, hicrî ikinci asırda Ebû Ubeyde, Ahfeş, el-Ferrâ, gibi filolog dilci ve müfessirlerin Meânî’l-Kur’ân, Garîbu’l-Kur’ân ve Lugâtu’l-Kur’ân’a dair çalışmalarıyla bir hayli yaygınlaşmıştır. Daha sonraki dönemlerde dilsel kural ve ıstılâhların gelişmeye başlamasıyla bu istişhâd yöntemi İbn Kuteybe, Taberî, Zeccâc, Nehhâs, Zemahşerî, İbn Atiyye, Kurtubî ve Semîn el-Halebî gibi birçok müfessirin tefsir çalışmalarıyla daha da geliştirilerek devam ettirilmiştir. İşte bu çalışmada sözkonusu yöntemi geniş bir şekilde tefsirinde uygulayan ve âdeta mini bir şiir ansiklopedisi görümünde olan Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî el-Kurtubî’nin “el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân” adlı tefsiri şiirle istişhâd yöntemi açısından değerlendirilmeye tabi tutulacaktır. Çalışmada öncelikle genel olarak Arap şiirin Arap toplumundaki yeri ve önemi, geçirdiği süreçler, İslâmî dönemdeki yeni durumu ve algısı, ilimlerde şiirle istişhâd meselesi, Arap dili ve Kur’ân’ı anlama ve yorumlamada şiirin önemi ve gerekliliği gibi hususları ele aldık; ardından Kurtubi’nin “el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân” tefsiri üzerinden onun dilde ve Kur’ân’da şiir ve şiirle istişhâd yöntemine bakışı ve tefsirindeki uygulamalarını incelemeye çalışarak sözkonusu bu yönteme katkılarını ortaya koymaya çalıştık.
Keywords
Abstract
Due to the deterioration of eloquence in Arabic it has felt that the language has to be organized and fixed its use of rules. In this context, early Arab poetry has been an important source both in language in general and in true understanding and interpretation of the Holy Qur’an in particular. Indeed, when we consider the impact of poetry on the systematization of grammar and the importance of grammar on the Qur’anic exegesis it is evident that the poetry has been in the service of Quranic exegesis. Early examples of the process of testifying with poetry has started in the time of the Prophet’s Companions and become highly widespread during the second century of the Hegira. This testifying method with poetry has ben maintained in a detailed manner in later periods by improving linguistic rules and terms. Indeed, Qurtubî widely employed the method of testifying by poetry in his famous work, el Jâmi’ li-Ahkâmi’l-Qur’ân. This work will be evaluated In this article with reference to testifying by poetry.
Keywords
- BAĞDÂDÎ, Abdulkadir b. Ömer, Hizânetü’l-Edeb fî Lübbi Lübâbi Lisâni’l-Arab, Mektebetü’l-Hancî, Kahire, 1984.
- ÇETİN, Nihad, Eski Arap Şiiri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1973.
- DURMUŞ, İsmail, “Şiir” DİA, İstanbul, 2010.
- İBN KESÎR, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, Dâru Tîba, Riyâd, 1997.
- GÖKMEN, Ramazan, Kurtubî Tefsiri Mukaddimesinin Tefsir Usulündeki Yeri, Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi, 2008.
- GÜMÜŞ, Sadrettin, Kur’ân Tefsirinin Kaynakları, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 1990.
- KURTUBÎ, Muhammed b. Ahmed el-ensârî, el-Câmi li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru Alemi’l- Kutub, thk. Hişam Semir el-Buhârî, Riyâd, 2003.
- NİSÂBÛRÎ, Nizameddin Hasan b. Muhammed el-Kumnî, Garâibu’l-Kur’ân ve Regâibu’l-Furkân, Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdih, Mısır, 1968.
- ÖĞMÜŞ, Harun, Kur’ân Yorumunda Şiirin Yeri (II/VIII Asır Çerçevesinde), TDV Yayınları, İstanbul, 2010.
- -“Tefsirde şiirle istişhâd açısından hicrî II. asrın önemi” Tarihten Günümüze Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usulü , Kur’ân ve Tefsir Akademisi Araştırmaları, İstanbul, 2009.
- SUYÛTÎ, Abdurrahman Celaleddin, el-İktirâh fî İlmi Usûli’n-Nahv, Nşr. Ahmed Suphi Fırat, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1975.
- - el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Nşr. Ebu’l-Fazl İbrahim, el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Amme li’l- Kuttâb, Kahire, 1975.
- TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Ayi’l-Kur’ân, Dâru İbn Hazm, Beyrut, 2002.
- TEHÂNEVÎ, Muhammed Ali, Keşşâfu Istılâhâti’l-Funûn, Nşr. Ali Dahluc-Abdullah Halidi, Mektebetu Lübnan, Beyrut, 1996.
- TİRMİZÎ, Muhammed b. İsa, el-Câmiu’l-kebîr, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1998.
- ZEMAHŞERÎ, Cârullah Muhammed b. Ömer, Esâsu’l-Belâga, Dâru Sadr, Beyrut, 1965.
