Bu makalede, aslında, son dönem Osmanlı toplumunda aydınların eğitimle ilgili tartıştıkları konular üzerinde durulmakta ise de, o günlerden hareketle bugünü anlamaya çalışma amaçlanmıştır. İkinci Meşrutiyetten beri, aynı ya da benzeri konular toplumun farklı kesimlerince tartışılmakta, sık sık "eğitimde reform" denemeleri yapılmaktadır. Bu da göstermektedir ki, söz konusu tartışmalardan istifade etmede başarılı olunamamıştır. Osmanlı Devletinin sonlarına doğru ortaya çıkmış olan fikir akımlarının, zaman içinde iyice derinleşerek toplumun birbiriyle uzlaşamayan farklı kesimlere ayrılmış olması bu başarısızlığın nedenlerinden biri olarak düşünülebilir. Oysa, Osmanlı aydını eğitim meselesini farklı fikir akımları çerçevesinde tartışmış olsa da; hem bazen aynı fikir akımı içindeki aydınlar birbirinden farklı düşüncelere sahip olabilmişler, hem de bazen farklı fikir akımı içindeki aydınlar aynı görüşü savunabilmişlerdir. O nedenle, söz konusu dönemin eğitim tartışmalarının yeniden değerlendirilmesi bugünkü ihtilafların giderilmesi bakımından önem taşımaktadır. Eğitimle ilgili problemler biçimsel olarak değişse de, öz olarak değişmemiştir. Makalenin dayandığı bu temel görüş, konuyla ilgili literatür taraması yapılarak detaylandırılmaya çalışılmıştır.
In this article, although it is stressed on the subjects related with education which are debated by the intellectuals in late Ottoman society, the main aim is to understand today setting up from those days. Since Second Constitution, it is still debated the same or smilar subjects by the various stratas of the society and it is often the case to make the tryouts of “reform in education”. Hence it is the indicator of the being unsuccesfull in making the use of such debates. It could be taken the cause of this failure that is the fragmentation of society into the unreconciled zones as the concequance of deepening of different lines of thought appeared by the ends of Ottomon State. However, although Ottoman intellectuals had discussed the subject of education within various lines of thought, sometimes the intelectuals in same line would have been in opposition or those being opposite lines could have been claimed same ideas. Therefore, it is important to revaluate the education debates of such era in order to dissipate todays disputes. Although the problems concerning education have changed in form, it have not changed in content. This basic idea as the ground of this paper will be elaborated by the literature review.