ONDOKUZUNCU YÜZYIL OSMANLI DÖNEMİ TIP, ECZA KİTABI: “KENZÜ’S-SIHHATÜ’L-EBDÂNİYYE ESER-İ MÜRŞİD-İ OSMANİYYE”
Author :
Abstract
Tarihî dönemlere ait metinler, bir milletin geçmişine ışık tutan önemli kaynaklardır. Bu kaynaklar, alanı fark etmeksizin, milletin kültüründen, tarihinden, medeniyetinden, dilinden izler taşır. Geçmiş dönem eserleri hem konuları bakımından, hem de yazıldığı dönemin dil özelliklerini belirlemek açısından birer değerdir. Bu bakımdan tarihî dönemlere ait her eserin incelenmesi bir millet için mecburiyettir. Tıp metinleri, Türklerin, Uygurlar döneminden başlayarak daha sonra Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesiyle de Anadolu’da örnekleri verilmeye devam edilen önemli kaynaklardır. Bu kaynaklardan biri de 19. yüzyıla ait “Kenzü’s-Sıhhatü’lEbdâniyye”dir. Eser üzerine doktora tezi çalışmamız devam etmektedir. Eserin tespit edilen iki farklı nüshası bulunmaktadır. Biri el yazması olup Milli Kütüphane El Yazmaları bölümünde 508 kayıt numarası ile yer almaktadır. Diğer nüsha ise matbu olarak basılmış Süleymaniye Kütüphanesi Kasideci Zâde bölümünde 458 kayıt numarası ile yer almaktadır. Bu çalışmada söz konusu eserin içeriği, dil özellikleri, yazarı hakkında bilgiler verilecektir. Eser üzerine yapılmış çalışmalar ve yazara ait diğer eserler kısaca açıklanacaktır. Ayrıca metinden alıntılar yaparak eserin özelliklerinin daha iyi anlaşılması sağlanacak ve çalışmanın sonunda her iki nüshaya ait orijinal birkaç sayfanın fotoğrafları verilecektir.
Keywords
Abstract
Text on the historical periods, are important sources that shed light on the history of a nation. These resources, regardless of the area, the nation’s culture, history, or civilizations bear traces of the language. Works of past eras are merits, both in terms of issues, both in terms of specifying the language features of the period that they were written. In this regard, every piece of work belonging to the historical period, have to be a examined. Medical texts, starting with the Uighurs during the later Old Anatolian Turkish and are important sources continue to give examples in Anatolia in Ottoman Turkish. One of these resources belong to the 19th century is "Kenzü’s-Sıhhatü’l-Ebdâniyye". Our research continues on this text as doctoral thesis. There are two copies of the work that has been detected. One of the manuscripts with registration number 508 located in National Library Manuscripts department. Other printed copy located in the Süleymaniye Library Kasidec Zain and registration number is 458. In this study, about the content of the work in question, language features, and information about the author will be given. Studies that have been made on the work of the author and other works will be explained shortly. In addition, by quoting from the text, a better understanding of the characteristics of the work will be provided, and a few photos of the original pages from both copies will be given at the end of the study.
Keywords
- ALKAYIŞ, M. Fatih (2007). Türkiye Türkçesinde Bitki Adları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
- BAYAT, A. H. (2001). Osmanlı Sarayına Sunulan İlk Tıp Kitabı Müntahab, Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi, 38-50.
- DEVELİ, Hayati (2009). Osmanlı’nın Dili, İstanbul: Kesit Yayınları.
- DEVELLİOĞLU, Ferit (2002). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Ak Aydın Kitabevi.
- DOĞAN, Ahmet Turan (2014). Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Bir Tıp Metni “Kitâbu Tıbbü’l-Hikmet”, Uluslararası Sosyal Arastırmalar Dergisi, 7(29), 312-318.
- DOĞAN, Ş. (2009). 15. Yüzyıla Ait Bir Tıp Terimleri Sözlüğü: Terceme-i Akrabād┬n’in Istılah Lugâtı. Turkish Studies, 4 (4), 250-316.
- ERCİLASUN, A. Bircan (2011). Türk Dili Tarihi Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla, Ankara: Akçağ Yayınları.
- EREN, Zeki (1959). Anatomi Sözlüğü ve Türk Anatomi Terimleri, İstanbul: Çelikcilt Matbaası.
- GÜMÜŞATAM, Gürkan (2013). Edirnevî’nin Levâzımü’l-Hikmet’i ve Kıbrıs’ta Tıp Konulu Yazma Eserler, Turkish Studies, 8(9), 1571-1583.
- GÜRLEK, Mehmet (2011). Anadolu’da Yazılmış İlk Türkçe Cerrahî Yazmalara Bir Örnek: Alā’im-i Cerrāh┬n, Turkish Studies, 6 (3), 1423-1434.
- https://yazmalar.yek.gov.tr 25.11.2014 tarihinde Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı:
- ÖNLER, Zafer (1985). ”Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri”. TDAY, 87-130.
- Tarama Sözlügü (2009), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- TARSUSLU TABİP, Osman Hayri Mürşid (1971). Sıhhat Hazinesi, İstanbul: Bahar Yayınevi.
- PİŞMANLIK, Uğur (2012). Tarsuslu Tabip Osman Hayri Mürşit Efendi ve “Sıhhat Hazinesi” Kitabı, Lokman Hekim Journal, 2(2), 31-34.
