Author :
Abstract
Onlu kat sayı ve onluk taban sistemini benimseyen Türkler, Köktürk ve Uygur Kağanlığı döneminde başka hiçbir dilde rastlanmayan “bir sonraki onluk taban” sayı sistemini kullanmıştır. Bu sistemde aralarında toplama ilişkisi olan sayılarda küçük sayı öne alınmakta, 10-90 arası sayılar için istenilen onlu yerine bir üst onlu söylenmektedir. Bu geleneği Sarı Uygurlar hâlen devam ettirmektedir. Türk lehçelerinin çoğunluğu onluk taban sistemini kullanmakla birlikte aralarında farklılıklar da görülür. Çağdaş Türk lehçelerinden Karaçay-Balkar Türkçesi 10’luk sistemin yanı sıra 30’tan itibaren “yirmilik”, Halaç Türkçesi ise “otuzluk” ve “kırklık” karma bir taban kullanır. Eski Türkçe döneminde Köktürk, Uygur ve Karahanlı Türklerinin kullanmış oldukları ve temelde isimlerle bir sıfat grubu oluşturan ve ara sayılardan oluşmuş birleşik sayı yapısındaki sayı grupları ile Modern Türk lehçelerinden Kıpçak dil grubuna giren Karaçay-Balkar Türkçesindeki sayı grupları arasındaki benzerlik ve farklılıklar görülür. Karaçay-Balkar Türkçesinde sayı grupları standart Türkiye Türkçesindeki benzer kullanımların yanı sıra 20’lik taban sistemi üzerine kurulu karma bir yapıda oluşturulmuştur. 20’den büyük sayılarda eski Türkçenin bir uzantısı olarak değerlendirilebilecek “bla” sözcüğüne yer verilmiştir. Bunun yanı sıra Karaçay-Balkar Türkçesinde sayıların oluşumunda çarpma ve toplama işlemlerine eş zamanlı olarak başvurulduğu görülür.
Keywords
Abstract
Adopting a decimal number and decimal base number system, Turks used “next decimal base” number system in Kokturk and Uyghur periods, which does not exist in any other language. In this system, the smaller number is moved to the front when there is a summation relationship between numbers, and the next decimal number is used for the numbers between 10 and 90, instead of the expected one. This tradition is still followed by the Yugurs. Although majority of the Turkish dialects use decimal base system, there are differences amongst them. Karacay-Balkar Turkish uses vigesimal number system after 30 as well as decimal system, and Halac Turkish uses a mixed base system of trigesimal and tetragesimal. There are similarities and differences between the numeral groups of compound numbers, which formed with interim numbers and which form an adjective phrase with nouns, used by Kokturks, Uyghurs and Karahan Turks and the numeral groups in Karacay-Balkar Turkish that is in Kypchak Language group that is one of the Modern Turkish dialects. The numeral groups in Karacay-Balkar Turkish have a mixed structure with their use similar to that of standard Turkish as well as vigesimal base number system. For numbers above 20, the word “bla” is used which can be regarded as an extension of the Old Turkish. Moreover, it is observed in Karacay-Balkar Turkish that summation and multiplication of numbers are used concurrently in the formation of numbers.
