8 HAZİRAN 1936 TARİHLİ MECLİS ZABIT TUTANAĞINDA 3008 SAYILI İLK İŞ KANUNU: LİBERALİZMİN TASFİYESİ VE DEVLETÇİLİĞİN İKAMESİ
Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı 8 Haziran 1936 tarihinde kabul edilen ve 15 Haziran 1936 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 3008 sayılı İş Kanunu’nu meclis zabıt tutanaklarındaki tematik vurgulardan hareketle incelemek ve bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin İlk İş Kanununda yer alan “liberalizm ve devletçilik” kavramlarını ele alarak Kanun metninin genel özelliklerini ortaya koymaktır. Bilindiği üzere 1930’lu yıllar Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin liberal eğilimli politikalardan kurtularak daha çok devlet merkezli politikalara ağırlık verdiği bir dönemi yansıtmaktadır. 1923 yılında düzenlenen İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar çerçevesinde ülkenin 1923-1930 yılları arasındaki dönemi liberal eksenli iktisadi politikalar tarafından şekillenmiş ancak 1929 Ekonomik Buhranı’nın neden olduğu ekonomik kriz dünya ülkelerini uyguladıkları iktisat politikalarında değişiklik yapmaya zorlamış ve bu anlamda devletin piyasa ekonomisine müdahale etmeye başladığı yeni bir döneme geçilmiştir. Dünyayla uyumlu olarak Türkiye’de 1934 yılı sonrasında kurulmaya başlanan Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) ile birlikte “minimum kapital, maksimum devlet” anlayışını benimsemiştir. Özellikle sermaye birikimi özel sektör eliyle değil; kamu eliyle gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Sermaye birikiminde devletin efektif bir rol alması ülkede çıkan yeni kanunlara da yansımış ve bu bağlamda 1934 yılı sonrasında çıkan ilk Kanun ve ülkenin ilk iş Kanunu olma özelliği taşıyan 3008 sayılı İş Kanunu’nda liberal devlet anlayışı yerilirken devlet eliyle organize edilen iş hayatının önemine dikkat çekilmiştir. Çalışma üç temel bölümden meydana gelmektedir. Çalışmanın birinci bölümünde Cumhuriyet öncesi dönem çalışma hayatını şekillendiren Kanun ve Nizamnamelerden bahsedilirken çalışmanın ikinci bölümünde ise Cumhuriyet sonrasında çıkarılan ve yine çalışma hayatına yönelik İş Kanunlarına vurgu yapılmıştır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyet Devleti’nin 1923-1930 yıllık dönemini kapsayan ve liberalizmle şekillenen ilk altı yıllık dönemine vurgu yapılmış sonrasında ise Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) ile başlayan devletçi ekonomiye geçiş ele alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise 8 Haziran 1936 tarihli Meclis Zabıt Tutanağı’nda yer alan liberalizm ve devletçilik söylemleri incelenmiştir.
Keywords
Abstract
The objective of the study is to analyze the first labour law accepted on June, 1936 and put into practice on 15 June, 1936 by promulgating moving from the parliament formal reports and in this context, to reveal the general peculiarities of the law on the basis of “liberalism and statism” which is laid an emphasis in the first Labour Law of Turkish Republic. As known, 1930s of Turkish Republic reflect the era that includes the elimination of the liberal oriented policies and that attached importance to centered policies. Within the context of decisions taken in İzmir Economy Congress in 1923, the period between 1923 and 1930 was shaped by the liberal oriented policies, however, the economic crisis caused by Great Depression occurred in 1929 forced the countries to shift their economic policies and new era that included the intervention of the states to the market economy commenced. In coordination with the world itself, via government business enterprises founded after 1934, Turkey adopted the idea of “minimum capital, maximum state” Particularly, capital accumulation is tried to be provided through state instead of private initiatives. The effective role of state in the accumulation of capital can be seen in the new law passed in the country and in this framework, in the first law and the first labour law numbered 3008 passed in the aftermath of 1934, liberal state was criticized and work life organized through state was given priority. The study consists of three parts. In the first part of the study, the Law and the regulations that shaped the labour life before the Republican Period was ascertained, in the second chapter of the study, the Laws passed after the Republican period was emphasized. Moreover, the first six years of Turkish Republic that encompass 1923-1930 and that was given a shape with liberalism and later on the transfer to state based economy commenced with government business enterprises was studied. As for the last part of the study, liberalism and statism in the formal parliament reports on June 8, 1936 were analyzed.
