Author :
Abstract
Tarih düşürme, Arap alfabesindeki harflerin ebced hesabındaki rakam değerlerini kullanmak suretiyle harflerin toplamının belirli bir hicret yılını gösteren bir kelime, tamlama, cümle, mısra, beyit söyleme veya doğrudan doğruya sözle ifade etme sanatıdır. Tarih manzumeleri, çoğunlukla doğum, ölüm, tahta çıkma, sefere çıkma, zafer kazanma, bir göreve atanma, evlenme, deprem, yangın gibi olaylara yazıldığı gibi cami, saray, çeşme, hamam, medrese, imaret gibi binaların yapım yılına veyahut bunların tamir yılları için de yazılabilmektedir. Lâle Devri olarak bilinen dönem (1718-1730) III. Ahmet’in saltanat yıllarında, Pasarofça antlaşmasıyla başlayıp Patrona Halil isyanıyla son bulmuştur. Padişahın sadrazamı ve damadı olan Nevşehirli İbrahim Paşa, on iki yıl süren sulh döneminde etrafına topladığı âlim ve şâirlerle bir Türk rönesansı başlatmaya çalıştı. Bu vesileyle başkent İstanbul’u çeşme, medrese, kütüphane ve saraylarla süsledi. İstanbul’da bu hayratla birlikte Avrupadan getirilen planlar doğrultusunda bahçeler, kasırlar ve köşkler yapıldı. Türkiyenin ilk matbaası Paşa tarafından desteklenerek açıldı. Damat İbrahim Paşa’nın bu imar faaliyetleri İstanbul’la sınırlı kalmadı. Yenilikçi sadrazam memleketi Nevşehir’e sekiz çeşme, medrese, kütüphane, imaret, cami, hamam ve kervansaray ile, Ürgüp’e on çeşme yaptırdı. Sadrazam İbrahm Paşa’nın Nevşehir’de yaptırdığı bu hayrâta dönemin nüfuzlu şâirleri tarihler söylemişlerdir. Ancak bu şâirlerden sadece Dürrî, Nedim, Seyyid Vehbî, Şâkir, Beliğ ve Âsım’ın söylediği tarihler zarif tâlik hatlarla bu yapılarda kitâbe hâline gelmiştir. Bu çalışmada Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın Nevşehir il merkezinde yaptırdığı binaların kitâbeleri incelenmiştir. Kitâbeler okunarak transkripsiyon sistemine aktarılmış, kitâbelerdeki tarih şâirleri hakkında ilgili bölümlerde açıklamalarda bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
History reductions, the total Arab letters by the numerological calculations use numerical values of the letters in the alphabet a word indicates a certain emigration year word, phrases, sentences, verse, saying or verse is a direct contractual right to express art. History poems can be written mostly birth, death, the throne, leaving the time, victory, assigned to a task, marriage, earthquake, the mosque as it is written to events such as fire, palaces, fountains, baths, madrasas, soup kitchen or also can be written related repair years in the construction of buildings. The period known as the Tulip Era (1718-1730) in IIIth Ahmet 's reign, starting with Pasarofcha treaty ended with the Patrona Halil rebellion. The Grand Vizier of İbrahim Pasha of Nevşehir and groom of the Sultan tried to start a Turkish renaissance in twelve years of peace during the period scholars gathered around with poets and scientists. By this way he adorned the İstanbul where capital city with fountains, schools, libraries and palaces. There was builded with this charities gardens, summer palaces and kiosks according to plan that brought from Europe in Istanbul. Turkey's first printing press was opened supported by Pasha. Damat İbrahim Pasha’s construction activities were not limited with İstanbul. Innovative grand vizier has been builded eight fountains, schools, libraries, soup kitchens, mosques, caravanserais and hammams in his hometown Nevşehir, also built on the fountain in Ürgüp. Influential poets of this era have said history poems for the charities in Nevşehir has been builded by Grand Vizier İbrahim Pasha. However, only this poet from Dürrî, Nedim, Seyyid Vehbî, Şâkir, Beliğ and Âsım’s history poems have been become the inscription in this building with elegant sideline. In this study, has been studied the inscriptions of the building which have been builded The Grand Vizier Damat Ibrahim Pasha from Nevşehir in Nevşehir. Inscriptions after reading have been transferred to the reading transcription system and have been made part about the poet in the history inscription.
