Author :
Abstract
Tiyatro toplumbilimi, tiyatronun toplumsal köklerinin derin ve tarihî olması sebebiyle gelişen bir bilim alanıdır. Tiyatro eserini; yazıldığı dönemin politik, kültürel, sosyal, ekonomik ve psikolojik atmosferi, eserin içeriği ve biçimi ile toplumsal yapı arasındaki ilişki, yazarın biyografisi, okurun/izleyicinin oyuna ilgisi, sahnelenme koşulları ve mekânları bağlamında irdeler. İlk örneklerini Tanzimat döneminde veren Modern Türk Tiyatrosu da o döneminden günümüze uzanan tarihi boyunca toplumbilimle sıkı bir ilişki içeresinde olmuştur. Tiyatroyu, çoğu zaman toplumu eğitmek, dönüştürmek için bir araç olarak gören sanatçılar/edebiyatçılar bilinçli ya da bilinçsiz bir biçimde tiyatro toplumbilimin kriterlerini göz önünde bulundurarak eser üretmişlerdir. Bu edebiyatçılar arasında dikkat çeken yazarlardan biri de Tarık Buğra’dır. Buğra, Modern Türk Tiyatrosunun kendine özgü tarihsel dinamikleri nedeniyle yeterince gelişmemiş sağ-muhafazakâr tiyatro sahasında eserler vermiştir. Özellikle Türkiye’nin sağ-sol çatışması bağlamında bölündüğü 1960’lı yıllarda yayımladığı oyunlarıyla büyük ilgi görmüş, kimi çevrelerce sert bir biçimde eleştirilirken kimi çevrelerce ise övülmüştür. Bu bağlamda Ayakta Durmak İstiyorum adlı oyunu; yazarın üslubu, içeriği ve biçimi, okurun/izleyicinin ilgisi ve dönemin genel atmosferini yansıtması bakımından tiyatro toplumbilimi için önemli doneler içerir. Çünkü toplumcu-gerçekçi edebiyatın egemen olduğu bir dönemde, sağcı muhafazakâr bir bakış açısıyla kaleme alınan bir eser üreten Buğra, Macaristan’da 1956 yılında, Sovyetler Birliği’ne karşı halkın geliştirdiği ulusal kurtuluş mücadelesini çoğu zaman tarihî gerçeklere bağlı kalarak anlatırken aynı zamanda Türkiye’nin iç kamuoyuna yönelik mesajlar verir.
Keywords
Abstract
Theatre sociology, a developing discipline which focuses on social origins of societies and is historical. The relation between social, political, cultural, economical and psychological condition of term which the work is written in, content and form of the work and social structure, interest of audience to the theatre, stage conditions and places are being examined. Modern Turkish theatre of which first works are written in Tanzimat-term has a connection with sociology until today. Artist and writers produced works by giving importance in sociology consciously or unconsciously. Tarık Buğra is one of these writers. Buğra is one of the representers of right-conservative theatre which hasn’t developed enough because of historical dynamics. Especially because of right-left dimension in 1960s in Turkey Tarık Buğra’s works drew attention and criticized by some others and praised by others. Thus, the work named Ayakta Durmak İstiyorum contains valuable examples because it reflects writer’s wording, thanks to its content conditions of mentioned term. Because, Tarık Buğra wrote right-conservative works in a term in which social realism is dominant. By telling the national liberation struggle against SSCB of public with a trustful aspect he gave messages social problems of Turkey by considering historical facts.
