Author :
Abstract
Arazi kullanım bilinci, bireylerin ve toplumların, arazi kullanımı ve çevresel etkileri hakkında bilinç ve duyarlılık kazanmasını sağlamak şeklinde ifade edilebilir. Arazi kullanım bilinci, Türkiye’de günümüzde yeterince ele alınan ve derinlemesine incelenen bir konu değildir. Türkiye’de arazi kullanım bilincinin lisans eğitimi boyutunda sorgulandığı herhangi bir çalışma da mevcut değildir. Söz konusu durum, böylesi bir araştırmanın ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu çalışmada, arazi kullanım bilinci, lisans eğitimi boyutunda irdelenmeye çalışılmıştır. Araştırma için hazırlanan ölçek, 2015-2016 güz eğitim ve öğretim yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nin çeşitli bölümlerinde ve anabilim dallarında (63 adet) öğrenim gören lisans düzeyindeki (1., 2., 3. ve 4. sınıflar; % 51 erkek-% 49 kız) 980 öğrenciye uygulanmıştır. Araştırmada nicel veri toplama, analiz yöntem ve teknikleri kullanılmıştır. 30 sorudan oluşan ölçek, geçerlik-güvenirlik kapsamında 17 soruya düşürülmüştür. Elde edilen veriler SPSS paket programı ile frekans ve yüzde değerleri alınarak analiz edilmiştir. Ölçeğin Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayısı 0.594 olarak hesaplanmıştır. Verilerin analizinde anlamlılık düzeyi ise 0.05 olarak kabul edilmiştir. Öğrencilerin ölçek sorularına verdikleri yanıtlar çerçevesinde 5 (beş) ana grup belirlenmiştir. Bu gruplar; “özelleştirmeci çözüm”, “kullanım ayırt edebilme”, “bilgi kullanımına hazır olma”, “bilgi yeterliliğini bilebilme” ve “afet ve arazi kullanım farkındalığı” şeklindedir. Araştırma sonucunda, cinsiyet değişkenine göre erkek öğrencilerin özelleştirmeci çözümü önemsedikleri; sınıf düzeyine göre birinci sınıf öğrencilerinin özelleştirmeci çözümü, ikinci sınıf öğrencilerinin ise bilgi yeterliliğini bilebilmeyi dikkate aldıkları belirlenmiştir. Yaş değişkenine göre, 17-20 yaş grubundaki öğrencilerin özelleştirmeci çözümü ön planda gördükleri; lise mezuniyet türüne göreyse meslek lisesi, teknik lise ve diğer lise mezunu katılımcıların özelleştirmeci çözümü önemsedikleri saptanmıştır. Bunlar yanında mimarlık fakültesi öğrencilerinin özelleştirmeci çözümü, işletme fakültesi öğrencilerinin kullanım ayırt edebilmeyi, edebiyat fakültesi öğrencilerinin ise bilgi kullanımına hazır olmayı ve bilgi yeterliliğini bilebilmeyi önemli gördükleri belirlenmiştir. Sonuç olarak üniversite öğrencileri açısından arazi kullanım bilincinin ideal düzeyde olmadığı söylenebilir. Lisans öğrencilerinin yanlış arazi kullanımının çözümü olarak özelleştirmeyi ön planda tutmaları, arazi kullanımı hakkında sağlıklı bilgilere ve bu konuyla ilgili bütüncül bir perspektife sahip olmadıklarını ifade etmektedir. Bu çerçevede YÖK-MEB işbirliğiyle Çevre Eğitimi öğretim programlarına arazi kullanımı ve arazi kullanım bilinci konularının dâhil edilmesi ve bu dersin birinci sınıflarda zorunlu ders olarak okutulması yerinde bir girişim olacaktır. Araştırmamızın arazi kullanımı bilinç düzeyi ve arazi kullanımı bilinci oluşturma konularında yapılacak araştırmalara katkı sunması temennimizdir.
Keywords
Abstract
Land use consciousness can be stated as making for i
Keywords
- Ağaoğlu, Ş. (2011). Tarım Alanlarının Amaç Dışı Kullanımının Analitik Değerlendirilmesi (Tokat İli Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri
- Aksoy, B. & Karatekin, K. (2011). Farklı Prog- ramlardaki Lisans Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Duyuşsal Eğilimleri, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15/3, 23-36.
- Akbaş, T. (2007). Fen Bilgi Öğretmen Adayların- da Çevre Olgusunun Araştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Fen Bi
- Aksu, Y. (2009). Fen ve Teknoloji ile Sınıf Öğ- retmenlerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi (Burdur İli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Altınöz, N. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Aday- larının Çevre Okuryazarlık Düzeyleri,
- Atalay, İbrahim. (2011). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, İzmir: Meta Basımevi.
- Aydın, F. (2010). Coğrafya Öğretmen Adayla- rının Çevre Sorunları ve Çevre Eğitimi Hakkındaki Görüşleri (Gazi Üniversitesi Örneği), International Online Journal of Educational Sciences (IOJES), 2/3, 818-839.
- Aydın, F. & Ünaldı, Ü. E. (2013). Coğrafya Öğretmen Adaylarının Sürdürülebilir Çevreye Yönelik Tutumları, Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3/1,
- Bai, Z. G, Dent, D. L., Olsson, L. & Schaepman, M. E. (2008). Proxy Global Assessment of Land Degradation, Soil Use and Management, British Society of Soil Science, 24, 223-234.
- Büyüköztürk, Şener. (2012). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- Cangir, C., Kapur, S., Boyraz, D. & Akça, E., (1998). Türkiye'de Arazi Kullanımı, Tarım Topraklarının Sorunları ve Optimum Arazi Kullanımı Politikaları, M. Şefik Yeşilsoy International Symposium on Arid Region Soils, Türk Toprak İlmi Derneği, Çukurova Üniversitesi, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Uluslararası Toprak İlmi Derneği, 2124 Eylül 1998, İzmir.
- Cansaran, D. (2014). Çevre Bilinci Düzeyini Belirlemeye Yönelik Uygulamalı Bir Çalışma: Merzifon Meslek Yüksekokulu Örneği, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,
- Çalışkan, M. (2002). Yetişkinlerde Çevre Duyar- lığını Etkileyen Etmenler (KKTC Lefke Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Çelikkıran, A. (1997). Çevre Sorunları ve Eğitim. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Demirkaya, H. (2006). Çevre Eğitiminin Tür- kiye’deki Coğrafya Programları İçerisindeki Yeri ve Çevre Eğitimine Yönelik Yeni Yaklaşımlar, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16/1, 207-222.
- Deniş, H. & Genç, H. (2007). Çevre Bilimi Dersi Alan ve Almayan Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerinin Çevreye İlişkin Tutumları ve Çevre Bilimi Dersindeki Başarılarının Karşılaştırılması, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 20-26.
- Ek, N. H., Kılıç, N., Öğdüm, P., Düzgün, G. & Şeker, S. (2009). Adnan Menderes Üniversitesinin Farklı Akademik Alanlarında Öğrenim Gören İlk ve Son Sınıf Öğrencilerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları ve Duyarlılıkları, Kastamonu Eğitim Dergisi, 17/1,
- Erinç, S. (1973). Türkiye: İnsan ve Ortam, İs- tanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 10/18-19, 1-33.
- Erol, G. (2005). Sınıf Öğretmenliği İkinci Sınıf Öğrencilerinin Çevre ve Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pa
- Erol, H. G. & Gezer, K. (2006). Prospective Of Elementary School Teachers’ Attitudes Toward Environment And Environmental Problems, International Journal of Environmental and Science Education, 1/1, 65-77.
- Gözenç, S. (1974-1977). Arazinin Kullanılması ve Değerlendirilmesinin Coğrafi Yönden Tetkiki, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 169-180.
- Gül, P. (2005). Kemalpaşa Havzası’nda Arazi Kullanımı Bilincinin Değerlendirilmesi,
- Gülersoy, A. E. (2001). Gömeç Ovası’nda Bu- günkü Arazi Kullanımı ile Arazi Sınıflandırılması Arasındaki İlişkiler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bi
- Gülersoy, A. E. (2008). Bakırçay Havzası'nda Doğal Ortam Koşulları ile Arazi Kullanımı Arasındaki İlişkiler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Gülersoy, A. E., (2014a), Yanlış Arazi Kulla- nımı, Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1/2, 49-128.
- Gülersoy, Ali Ekber. (2014b). Küçük Menderes Havzasında Mekânsal Potansiyel ile Arazi Kullanımı Arasındaki İlişkiler, İzmir: Dinozor Kitabevi.
- Gülersoy A. E., Gümüş N., Çelik, M.A., İlhan A. (2016). Tahtalı Barajı Koruma Havzası'nda (İzmir) Arazi Kullanımı ile Arazi Sınıflandırılması Arasındaki İlişkiler, GEOMED 2016 The 4th International Geography Symposium Özet Bildiriler Kitabı (s. 43), 23-26 May 2016, Antalya.
- Goudie, Andrew. (2006). The Human Impact on The Natural Environment, Oxford, UK.: Blackwell Publishers.
- Hançerlioğlu, O. (1989), Felsefe Sözlüğü, İs- tanbul: Remzi Kitapevi.
- Jones, P. J., Andersen, E., Capitani, C., Carval- ho Riberio, S., Griffiths, G. H., LoupaRamos, I., Madeira, L., Mortimer, S. R., Paracchini, M. L., Correia, T. P., Schmidt, A. M., Simoncini, R. & Wascher, D. M. (2016). The EU Societal Awareness of Landscape İndicator: A Review of its Meaning, Utility and Performance Across Different Scales, Land Use Policy, 53, 112–122.
- Kahyaoğlu, M., Daban, Ş. &Yangın S. (2008). İlköğretim Öğretmen Adaylarının Çevreye Yönelik Tutumları, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 42-52.
- Karatekin, K. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Karadeniz, Z. (2004). İzmir Anakentinde Kent İçi Arazi Kullanımı ve Kentlileşme Bilincinin Öğretimi, Yayınlanmamış Yüksek
- Karasar, Niyazi. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Kayalı, H. (2010). Sosyal Bilgiler, Türkçe ve Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları, Marmara Coğrafya Dergisi, 21,
- Keleş, Ö., Uzun, N. & Uzun, V. F. (2010). Öğ- retmen Adaylarının Çevre Bilinci; Çevresel Tutum, Düşünce ve Davranışlarının Doğa Eğitimi Projesine Bağlı Değişimi ve Kalıcılığının Değerlendirilmesi, Elektronik Sosyal Bilimler
- Kittredge, D. B., Gianotti, A. G. S., Hutyra, L. R., Foster, D. R. & Getson, J. M., (2015), Landowner Conservation Awareness Across Rural-To-Urban Gradients in Massachusetts, Biological Conservation, 184, 79–89.
- Kocalar, A. O. (2012). Coğrafya’da Çevre Eğitimi ve Sorunları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Mather, Alexander Smith. (1986). Land Use, London: Longman.
- Nino-Ruiz, M., Bishop, I., & Pettit, C., (2013), Spatial Model Steering, An Exploratory Approach to Uncertainty Awareness in Land Use Allocation, Environmental Modelling & Software, 39, 70-80.
- Oğuz, D., Çakcı, I. & Kavas, S. (2011). Yükse- köğretimde Öğrencilerin Çevre Bilinci, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 12, 34-39.
- Ökesli, F. T. (2008). Relationship Between Pri- mary School Students’ Environmental Literacy and Selected Variables in Bodrum, Unpublished Master Dissertation, Ankara: Middle East Technical University.
- Özçağlar, A. (1994). Çarşamba Ovası ve Yakın Çevresinde Araziden Yararlanma, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 93-128.
- Özgen, N. (2012). Öğretmen Adaylarının Çev- re Sorunlarına Yönelik Tutumları: Türkiye Örneği, Kastamonu Eğitim Dergisi, 20/ 2, 403-422.
- Özmen, D., Çetinkaya, Ç. A. & Nehir, S. (2005). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4/6,
- Ponniah, W. D. (2017). Land Degradation, http://www.ecaned.net/Idegrade.html adresinden erişildi.
- Sam, N., Gürsakal, S. & Sam, R. (2010). Üni- versite Öğrencilerinin Çevresel Risk Algısı ve Çevresel Tutumlarının Belirlenmesi, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 20, 1
- Semenderoğlu, A. (1992). Tarih Boyunca Çev- re ve İnsan, Ekoloji ve Çevre Dergisi,
- Şama, E. (2003). Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23/ 2, 99-110.
- Tang, Z., Christopher, M.H. & Wei, T., (2009), Assessing Local Land Use Planning’s Awareness, Analysis, and Actions for Climate Change, International Journal of Climate Change Strategies and Management, 1/4, 368-381.
- Tanui, J. G. & Chepkuto, P. K. (2015). Com- munity Involvement and Perceptions on Land Use and Utilization Practices for Sustainable Forest Management in the Nandi Hills Forests Kenya, Journal of Education and Practice, 6/12, 194-201.
- Taş, Barış. (2010). Sandıklı İlçesinde Arazi Kul- lanımı ve Planlama Önerileri, Afyonkarahisar: Ümit Ofset Matbaacılık.
- Timur, S. (2011). Fen Bilgisi Öğretmen Adayla- rının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eği
- Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2009). Ekonomik
- Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe Sözlük 1. Cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ünal, S. & Dımışkı, E. (1999). UNESCO-UNEP Himayesinde Çevre Eğitiminin Gelişimi ve Türkiye'de Ortaöğretim Çevre Eğitimi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16-17, 142-154.
- WORLDBANK (2017). www.worldbank.org
- WILLIAMS, K.J.H. & SCHIRMER, J. (2012). Understanding The Relationship Between Social Change and İts İmpacts: The Experience of Rural Land Use Change in South-Eastern Australia, Journal of Rural Studies, 28, 538-548.
- Zhan, X., Sohlberg, R., Townshend, J., Dimice- li, C., Carroll, M., Eastman, J., Hansen M. C. & Defries R. S. (2002). Detection of Land Cover Changes Using MODIS 250 m Data, Remote Sensing of Environment, 83, 336–350.
- Zhang, Y., Song, W. & Nuppenau, E. A., (2016), Farmers’ Changing Awareness of Environmental Protection in the Forest Tenure Reform in China, Society & Natural Resources, 29, 299-310.
- Zhang, W., Kato, E., Bhandary, B., Nkonya, E., Ibrahim, H. I., Agbonlahor, M., Ibrahim, H. Y. & Cox, C., (2016), Awareness and Perceptions of Ecosystem Services in Relation to Land Use Types: Evidence from Rural Communities in Nigeria, Ecosystem Services, 22,
