ALACA HAVZASINDA UYGULANAN RUSLE EROZYON MODELİNDE, C FAKTÖRÜNÜN (ARAZİ ÖRTÜSÜ /ARAZİ KULLANIMI) ZAMANSAL DEĞİŞİMİ ve TOPRAK KAYBINA ETKİSİ
Author :
Abstract
Doğal özellikler ve insan etkileri nedeniyle ülkemizde verimli toprakların kaybına neden olan toprak erozyon tehlikesinin boyutları oldukça yüksektir. Ayrıca, erozyon, taşınan sedimentle birlikte rezervuarı doldurarak su yapılarının planlanan kullanılabilir ömrünün kısalmasına ve sonuç olarak ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Bundan dolayı, su toplama havzalarında toprak ve su sürdürülebilirliği ve planlaması için erozyon tehlikesinin bilinmesi açısından toprak erozyonun şiddetine yönelik çalışmaların yapılması önem arz etmektedir. Erozyon birçok faktörün bir arada değerlendirildiği bir süreçtir. Bu faktörlerden bir tanesi arazi kullanımı ve arazi örtüsüdür ki birçok modeller içerisinde yer almaktadır. Çalışma alanı İç Anadolu Bölgesi’nin Orta Kızılırmak Bölümü’nün kuzey kısmında bulunmaktadır. Çalışma sahasının toplam alanı 1656,4 km2’dir. Araştırma sahası 825 m ile 1726 m arasında değişen yükselti değerlerine sahiptir. Bu çalışmanın amacı, iki farklı zamana ait arazi kullanımı ve arazi örtü haritası kullanılarak, Alaca havzasına ait C faktörü değerlerini belirlemek ve RUSLE erozyon modeli kullanarak erozyon miktarının hesaplanması ve haritalarını oluşturulmasıdır. İlk C faktörü haritası Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından 1987 yılında üretilen il arazi varlığı raporu dikkate alınarak oluşturulmuştur. İkinci C faktör haritası ise, Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından 2012 yılında Corine arazi kullanımı arazi örtüsü sınıfları kullanılarak oluşturulmuştur. Her iki harita ile elde edilen C faktör sonuçları karşılaştırıldığında farklı sonuçların olduğu özellikle orman alanlarında belirgin olarak görülmüştür. Ayrıca her iki C faktörü değerleri RUSLE modeli içerisinde kullanılarak havzanın toprak erozyonu hesaplanmış ve karşılaştırılmıştır. İl arazi varlığı raporu kullanılması sonucu elde edilen C haritasının daha düşük erozyon değerleri gösterdiği görülürken, Corine yöntemine göre oluşturulan C faktörü ile elde edilen RUSLE erozyon haritasına baktığımızda ise şiddetli ve çok şiddetli erozyon sahalarının oranının çok daha yüksek olduğu görülmüştür. Her iki sonuç haritasında da mera arazilerinde erozyon duyarlılığının yüksek olduğu belirlenmiştir. Yine her iki haritada ortak olarak eğimli arazilerin erozyon miktarlarının diğer sahalara göre daha yüksek olduğudur. Tarım topraklarında her iki sonuç haritasına göre değerlerin çok fazla değişmediği gözlemlenmiştir.
Keywords
Abstract
Dimension of erosion hazard that causes loss of the fertile soil has quite highly in our country due to artificial effects and natural properties. In addition, erosion decreases planned useful life of the water structure by loading sediment and as a result, it causes economic losses. For that reason, it is important that scientific researches should be carried out in terms of knowledge of the erosion hazard for soil and water sustainability and planning in catchment. Erosion evaluated many factors together is a process. One of these factors is land use and land cover that has been taking into consideration in many erosion models. This research was carried out Çorum Alaca watershed located at north part of the Central Kızılırmak Region in the Central Anatolia. Total study area covers about 1656.4 km2 and lies between 825 m and 1726 m from sea level. The aims of this research are to determine values C factor (land use and land cover) using land cover and land use maps for two different years (1984 and 2012) and to calculate erosion and generate two erosion risk maps using RUSLE model. First C map for the study area was formed using land use land cover map produced by Ministry of Agriculture Forestry and Villages General Directorate of Rural Services. Second C map was created by taking into consideration of Corine 2012 land use land cover map provided by Ministry of Forestry and Water Affairs. When compared both C factor maps for the study area, it seem that different results were obtained particularly for forest areas. In addition, soil erosion of the basin was estimated using RUSLE model taking in to consideration of values C factor produced from different sources and results were compared. Erosion was detected in lower values when used C factor obtained from land resource inventory report of Province and used in RUSLE model. On the other hand, the ratio of high and very high soil erosion covered commonly in the study area when used of C values derived from Corine land use and land cover map. In both result maps, it was determined that pasture lands and high slope land have high erosion risk. Finally, it seems that there is no any significantly changing in agriculture areas when compared both soil erosion maps
