OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU (OSB) OLAN ÖĞRENCİLERE YEMEK YAPMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNDE SABİT BEKLEME SÜRELİ ÖĞRETİMİN ETKİLİLİĞİ
Author :
Abstract
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bireylerin gelişim özellikleri ve yeterlikleri normal gelişim gösteren bireylerden farklılık göstermektedir. Bu bireylerin yaşadıkları toplumda diğer bireyler tarafından kabul görmeleri ve başkalarına bağımlı olmadan yaşamaları günlük yaşam becerileri (yemek yapma, yiyecekleri koruma, temizlik yapma, giysilerin bakımı, ütü yapma, görünüşü düzeltme, telefonla iletişim, konuk ağırlama, yatak düzeltme becerileri gibi) konusunda bilgi beceri ve alışkanlıkları yerine getirmeleriyle yakından ilişkilidir. OSB’li bireyler, çoğunlukla, normal gelişim gösteren bireylerin kendi kendilerine öğrendikleri günlük yaşam becerilerini sistemli öğretim almadan öğrenememektedirler. Bu nedenle, günlük yaşam becerilerini öğretmek OSB’li bireylere sağlanan eğitim hizmetlerinin amaçlarından birisi olarak belirtilmektedir. Bu amaçtan yola çıkılarak, bu araştırmada OSB’li öğrencilere yemek yapma becerilerinin öğretiminde sabit bekleme süreli öğretim yönteminin etkililiğini belirlemek hedeflenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Edirne ilindeki bir özel eğitim okuluna devam eden yaşları 18, 21, 21 olan üç OSB’li öğrenci oluşturmuştur. Araştırmada tek-denekli araştırma modellerinden yoklama denemeli denekler arası çoklu yoklama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkeni, öğrencilerin yemek yapma becerilerinden puding yapma becerisini gerçekleştirme düzeyleridir. Araştırmanın bağımsız değişkeni ise, sabit bekleme süreli öğretim yöntemine dayalı olarak hazırlanan öğretim programının uygulanmasıdır. Araştırmada öğrencilere ilişkin belirlenen hedef beceride, başlama, genelleme başlama, öğretim, izleme ve genelleme verilerinin toplanması için veri kayıt formları hazırlanmıştır. Araştırma sonucunda deneklerin üçünün de belirlenen beceriyi hedeflenen ölçüt düzeyinde edindikleri, bu beceriyi uygulama sona erdikten sonra da kullanmaya devam ettikleri ve farklı araç ve kişilere genelledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğrencilerin anneleri ve öğretmenleri ile yapılan görüşmeler sonucunda, bu becerinin öğretiminden memnun oldukları yönünde bilgiler elde edilmiştir.
Keywords
Abstract
Individuals with Autism Spectrum Disorder (ASD) have significant differences in their developmental characteristics and individual competences. These individuals to be accepted in the society they live in and live without being dependent on others is closely related to their daily life skills, ( for instance; cooking, food preservation, cleaning, clothes care, ironing, correcting the appearance, telephone communication, welcoming guests, bed correction). Individuals with ASD often have difficulty in learning the daily life skills they have learned on their own without systematic teaching. Therefore, teaching daily life skills is one of the aims of educational services provided to individuals with ASD. In this study, it is aimed to determine the effectiveness of the constant time delay procedure in teaching cooking skills to students with ASD. The study group consisted of three ASD students aged 18, 21, 21 attending a special education school in Edirne province. In the study, a single-subject multiple-probe model was used. The dependent variable of the study is the level of students' ability to make pudding from their cooking skills. The independent variable of the study is the implementation of the curriculum based on the constant time deley procedure. Data recording forms were prepared for the purpose of gathering the initial, generalization initial, teaching, monitoring and generalization data in the target skill determined for the students. As a result of the research, it was seen that all three subjects performed the determined skill in accordance with the targeted criteria and it was determined that the students continued to use it after the application ended and generalized them to different environments , tool and people. In addition, as a result of the interviews with the mothers and teachers of the students, they were satisfied that they were pleased with the teaching of this skill.
Keywords
- Akmanoğlu, N.; Kurt, O. and Kapan, A. (2015). Comparison of Simultaneous Prompting And Constant Time Delay Procedures İn Teaching Children With Autism The Responses To Questions About Personal İnformation. Educational Sciences: Theory & Practice, 15(3), 723-737. doi: 10.12738/estp.2015.3.2654.
- Aldemir, Ö. ve Gürsel, O. (2014). Gelişimsel Yetersizlik Gösteren Çocuklara Okul Öncesi Dönem Akademik Becerilerin Öğretiminde Küçük Grup Öğretim Düzenlemesiyle Sunulan Sabit Bekleme Süreli Öğretimin Etkililiği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 715-740. doi: 10.12738/estp.2014.2.1976.
- Aykut, Ç. (2009). Sabit Bekleme Süreli Öğretime Dayalı Bir Uygulama Örneği. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (1), 237-255.
- Aykut, Ç. ve Varol, N. (2010). Zihinsel Yetersizlikten Etkilenmiş Öğrencilere Günlük Yaşam Becerilerinin Kazandırılmasında, Sabit Bekleme Süreli Ve İpucunun Sistematik Olarak Geri Çekilmesi İşlem Süreciyle Yapılan Öğretimin, Etkililik Ve Verimliliklerinin Karşılaştırılması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(1), 227-261.
- Aykut, Ç. (2012). Zihinsel Yetersizlikten Etkilenmiş Öğrencilere Günlük Yaşam Becerilerinin Kazandırılmasında Sabit Bekleme Süreli Ve İpucunun Sistematik Olarak Geri Çekilmesi Öğretim Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 12(1), 353-373.
- Birkan, B.; Yılmaz, İ.; Konukman, F. ve Erkan, M. (2005). Using Constant Time Delay Procedure to Teach Aquatic Play Skills to Children with Autism. Education and Training in Developmental Disabilities, 40(2), 171–182.
- Bozkurt, F. (2001). Zihin Özürlü Çocuklara Aperatif Yiyecek-İçecek Hazırlama Ve Servis Yapma Becerilerinin Öğretiminde Sabit Bekleme Süreli Öğretimin Etkililiği (Yayımlanmamış uzmanlık tezi) Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Cavkaytar, A. (1998). Özbakım ve Ev İçi Becerilerinin Öğretimi El Kitabı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
- Cavkaytar, A. (1999). Zihin Engellilere Özbakım Ve Ev İçi Becerilerinin Öğretiminde Bir Aile Eğitimi Programının Etkililiği, Özel Eğitim Dergisi, 2 (3) 40-50.
- Çetrez, G. (2004). Bolu İlindeki Zihinsel Engelli Çocukların Sosyal Gelişim Özellikleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Abant İzzet baysal Üniversitesi, Bolu.
- Eripek, S. 1996. Zihinsel Engelli Çocuklar. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir: Genişletilmiş Baskı.
- Genç Tosun, D. (2014). Davranış Öncesi Uygulamalar. E. Tekin-İftar (Ed.) Uygulamalı Davranış Analizi (s.267-328). Ankara: Vize.
- Kırcaali-İftar, G. Ergenekon, Y. ve Uysal, A. (2008). Zihin Özürlü Bir Öğrenciye Sabit Bekleme Süreli Öğretimle Toplama Ve Çıkarma Öğretimi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 309– 320.
- Odluyurt, S. (2011). Etkinlikler İçine Gömülen Sabit Bekleme Süreli Öğretimin Gelişimsel Yetersizliği Olan Küçük Çocuklara Giysi İsimlendirme Becerisinin Öğretimi Üzerindeki Etkililiği, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1445-1460.
- Özen, A. (1995). Zihin engelli çocuklara yemek yeme becerilerinin kazandırılmasında fiziksel yardıma, model olmaya ve sözel yönergeye dayalı bireyselleştirilmiş öğretim materyallerinin etkililiği” (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
- Rogers, L.; Hemmeter, M. L. and Wolery, M. (2010) Using a Constant Time Delay Procedure to Teach Foundational Swimming Skills to Children With Autism. Topics in Early Childhood Special Education, 30, 102-111. doi.org/10.1177/0271121410369708.
- Snell, M. E. (1983). Systematic Instruction Of The Moderately And Severely Handicapped. Ohio:
- Snell, M. E. and Brown, F. (2011). Instruction of Students With Severe Disabilities. (7th. Ed.).New Jersey: Pearson Education
- Schuster, J. W. and Griffen, A. K. (1991). Using Constant-Time Delay to Follow Recipe Following Skills. Education and Training in Mental Retardation, 26, 411–419.
- Sucuoğlu, B. (2012). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların değerlendirilmesi. E. Tekin-İftar (Ed.). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Eğitimleri.(s.69). Ankara: Vize Yayıncılık.
- Tekin-İftar, E.; Kurt, O. and Çetin, Ö. (2011). A Comparison of Constant Time Delay Instruction with High And Low Treatment Integrity. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 11(1) , 375-381.
- Tekin-İftar, E. ve Kırcaali-İftar, G. (2012). Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri. Ankara: Vize.
- Tekin-İftar, E., Kırcaali-Iftar, G., Birkan, B., Uysal, A., Yıldırım, S., & Kurt, O. (2001). Using Constant Time Delay To Teach Leisure Skills To Children With Developmental Disabilities. Mexican Journal of Behavior Analysis, 27, 337-362.
- Üstüner Top, F. (2009). Otistik Çocuğa Sahip Ailelerin Yaşadıkları Sorunlar İle Ruhsal Durumlarının Değerlendirilmesi: Niteliksel Araştırma. Çocuk Dergisi 9(1):34-42.
- Varol, N. (2004). Özbakım Becerilerinin Öğretimi. Ankara: Kök Yayıncılık
- www.aaidd.org, 2008
- Wolery, M.; Ault, M. J. and Doyle, P. M. (1992). Teaching Students With Moderate to Severe Disabilities: Use of Response Prompting Strategies. New York: Longman.
- Yıldırım, S. ve Tekin-İftar, E. (2002). Akranların Sunduğu Sabit Bekleme Süreli Öğretim Gelişimsel Geriliği Olan Öğrencilere Tanıtıcı Levhaların Öğretiminde Etkili midir? Özel Eğitim Dergisi, 3, 67-84.
- Yüksel- Öğüt, E. ve Yıkmış, A. (2013). Zihin Engelli Çocuklara Paraları Tanıma Becerisinin Öğretiminde Sabit Bekleme Süreli Öğretimin Etkililiği. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 459-476.
- Zhang, J.; Cote, B.; Chen. C. and Liu, J. (2004). The Effect of a Constant Time Delay Procedure on Teaching Adults with Severe Mental Retardation A Recreation Bowling Skills. Physical Educator, 61 (2), 63-75.
