Author :
Abstract
Klasik Türk şiiri, dikey yönde ilerleyen bir şiir geleneğidir. Dar ve mahdut bir alanda, birçok sınırlayıcı unsurun tesirinde sanatlarını sergilemek zorunda kalan şâirler, şiirlerinde yoğun bir şekilde kelime işçiliğine yönelmişlerdir. Klasik Türk şiirinin estetik boyutunu da şekillendiren bu durum şekil, ses, ritim, kelime, anlam ve üslup boyutlarının her birinde etkisini gösterir. Bu anlamda, “incinmek” kelimesini hemen her açıdan işleyen şâirlerin, bu kelime etrafında epey zengin bir imaj ve hayal dünyası oluşturdukları söylenebilir. Âşığın bu eylem çerçevesinde, daha çok “incinen”, “incinmemesi gereken” ya da “incitme korkusu çeken”; sevgilinin ise “inciten” konumunda olduğu dikkati çeker. Rakîbin de dolaylı da olsa, bu ilişkiye “inciten” görevinde dâhil olduğu söylenebilir. Temel hatlarıyla ifade edilen bu tablo üzerinden şairler, özellikle sevgiliyi “incitme korkusu” etrafında oldukça özgün ve estetik hayalleri şiirlerinde işlemişlerdir. Şâirlerin incinmek kelimesi etrafında kurduğu hayallerde, duygu ve düşünce aynıdır. Değişen, bunu ifade ediş şekilleridir. Hiçbiri birbirinin aynı değildir. Biri, bunu tabiattaki bir olayla ilişkilendirir; biri, halk inanışını delil gösterir; bir diğeri tarihe telmih yaparak anlatır; başka bir tanesi gelenekteki bilginin üzerine yeni bir hayalle duygusunu ifadeye döker. Dolayısıyla, bu şiir geleneğinde özgünlük ve estetikliğin ne söylenildiğinin yanında, daha ziyade nasıl söylenildiğiyle ilgili olduğu söylenebilir. “İncinmek” kelimesi üzerinden klasik Türk şiiriyle ilgili yapılan bu çalışmada amaç, hem bu şiir geleneğinin kelime işçiliği özelinde gelişimine dikkat çekmek hem de şairlerin bir kelimeyi şiirlerinde işleyerek nasıl estetik hale getirdiklerini ortaya koymaktır.
Keywords
Abstract
Classical Turkish poetry is a tradition of poetry in the vertical direction. In a narrow and limited area, the poets who had to exhibit their arts under the influence of many limiting elements intensely focused on word crafting in their poems. This situation, which shapes the aesthetic dimension of classical Turkish poetry, shows its effect in each of the dimensions of shape, sound, rhythm, word, meaning and style. In this sense, it can be said that the poets who deal with the word “being hurt” in almost every aspect form a quite rich image and imagination around this word Within the frame of this action of the lover, while he, who is usually hurt, but shouldn’t be hurt, or in the position of fear of inflicting; the beloved, that beloved is in the state of hurting the loves attracts the attention. It can be said that the “rakîb” is indirectly involved in the task of ”inflicting” the love affair. The poets, especially those who love the ”fear of inflicting“ point of view, employ very original and aesthetic dreams in their poems. Emotions and thoughts are the same in the dreams that poets dream around the word hurt. What changes is how they express it. None of them are the same. One relates this to an event in nature; one shows evidence of public belief; another tells the story by making a haunt; another one expresses the feeling of a new dream on the knowledge in the tradition. Therefore, it can be said that in this poetic tradition, originality and aesthetics are not only related to what is said but also about how it is said. The sutdy, which is about classical Turkish poetry on the word/phares of being hurt, aims both to draw attention to the development of this poetry tradition in terms of the “word crafting” and to reveal how poets, turn their poetry into aesthetic beauty by dealing with a word/phares in their poems.
Keywords
- Açıkgöz, N. (2000). ‚Klâsik Türk Şiir Tenkid Terminolojisi ve ‘Âb-Dâr’ Örneği‛, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 2, 149-160.
- Açıkgöz, N. (2008a). ‚Klasik Türk Şiirinde Edebi Gerilim Yaratma Tekniği‛. Prof. Dr. Abdülkadir İnan Anısına Divan Edebiyatı Sempozyumu (Bildiriler Kitabı). (s. 193-196). İstanbulanbul: Beykoz Belediyesi.
- Açıkgöz, N. (2008b). Klâsik Türk Şiiri Tenkid Terimi Olarak ‚Muhayyel‛, ‚Pür-Hayâl‛ ve ‚Hayâl- Engîz‛. Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri: Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 38. ICANAS Bildiriler Kitabı. C.1. (s. 13-20) Ankara: AKDTYK.
- Açıkgöz, N. (2013). ‚Klasik Şiir Estetiği‛. Bizim Külliye, İçinde (s.39-44), S. 54, Ankara: TDV.
- Açıkgöz, N. (2017). Riyâzü’ş-Şu‘arâ. Ankara: KTB.
- Ahmet Vefik Paşa. (2000). Lehce-i Osmânî. Recep Toparlı (Haz.), Ankara: TDK.
- Akün, Ö. F. (1994). ‚Divan Edebiyatı‛. İslam Ansiklopedisi, İçinde (s.389-427), C.9, İstanbul: TDV.
- Andrews, W. G. (2014). Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı. Tansel Günay (çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
- Ayvazoğlu, B. (1993). Aşk Estetiği, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Ayverdi, İ. (2005). Kubbealtı Lügatı: Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
- Azmî-zâde Hâletî. (2017). Azmî-zâde Hâletî Dîvânı. Haz. Bayram Ali Kaya. Ankara: KTB.
- Bosnalı Âsım. (2018). Bosnalı Âsım Dîvânı. Haz. Orhan Kurtoğlu. Ankara: KTB.
- Bursalı Rahmî. (2017). Bursalı Rahmî Dîvânı. Haz. Mustafa Erdoğan. Ankara: KTB.
- Canım, Rıdvan. (2000). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ, Ankara: AKM.
- Cenâbî Ahmed Paşa. (2018). Cenâbî Dîvânı. Haz. Beyhan Kesik. Ankara: KTB.
- Edincikli Ravzî. (2017). Ravzî Dîvânı. Haz. Yaşar Aydemir. Ankara: KTB.
- Fevzî. (2012). Fevzî Dîvânı. Haz. Yunus Kaplan. Ankara: KTB.
- Fuzûlî. (2012). Fuzûlî Türkçe Dîvân. Haz. İsmail Parlatır. Ankara. Akçağ Yayınları.
- Gibb, E.J.W. (1999). Osmanlı Şiir Tarihi- A Hİstanbulory Of Ottoman Poetry I-II. Tercüme: Ali Çavuşoğlu, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Gölpınarlı, A. (1945). Divan Edebiyatı Beyanındadır. İstanbul: Marmara Kitabevi Yayınları.
- Hacı Hâfız Mehmed Bulak. (2017). Âgâh Dîvânı, Haz. Şerife Akpınar. Ankara: KTB.
- Kortantamer, T. (1993). Eski Türk Edebiyatı Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları.
- M. Hasan Ziyâ’î (2017). Mostarlı Hasan Ziyâ’î Divânı. Haz. Müberra Gürgendereli. Ankara: KTB.
- M. M. Pertev. (2017). Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı. Haz. Ekrem Bektaş. Ankara: KTB.
- Mengi, M. (2000). ‚Divan Şiiri ve Bikr-i Mânâ‛, Divan Şiiri Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Münirî. (2017). Münirî Dîvânı. Haz. Ersen Ersoy. Ankara: KTB.
- Nedîm. (2017). Nedîm Dîva nı. Haz. Muhsin Macit. Ankara: KTB.
- Nev‘i-zâde Atâyî. (2017). Nev‘î-zâde Atâyî Dîvânı. Haz. Saadet Karaköse. Ankara: KTB.
- Okuyucu, C. (2011). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Revânî. (2017). Revânî Dîvânı. Haz. Ziya Avşar. Ankara: KTB.
- Sehâbî Hüsâmü’d-dîn Bin Hüseyn. (2017). Sehâbî Dîvânı. Haz. Cemal Bayak. Ankara: KTB.
- Şentürk, A. A. (1995). Klâsik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Rakîbe Dair. İstanbul.: Enderun Kitabevi.
- Solmaz, Süleyman. (2004). "Divan Şiirinde Kelime Seçimini Etkileyen Faktörler". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 15 Aralık, s. 39-51.
- Süheylî. (2017). Süheylî Dîvânı, Haz. M. Esat Harmancı. Ankara: KTB.
- Tâcî-Zâde Ca‘fer Çelebi. (2018). Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi Dîvânı. Haz. İ. E. Erünsal. Ankara: KTB.
- Tanpınar, A. H. (2003). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul.: Çağlayan Kitabevi.
- TDK Sözlük (2003). Şükrü Haluk Akalın vd. (Haz.). Ankara.: TDK.
- Usûlî. (1990). Usûlî Dîvânı. Haz. Mustafa İsen. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Vizeli Ramazan Behiştî. (2018). Ramazan Behiştî Dîvânı. Haz. Yaşar Aydemir. Ankara: KTB.
- Vusûlî. (2010). Dîvân. Haz. Hakan Taş. Ankara: KTB.
