Author :
Abstract
Türkiye’de askeri müdahaleler, ilki 27 Mayıs 1960 tarihinde olmak üzere yaklaşık 10 yılda bir meydana gelmiştir. Farklı tarihlerde farklı gerekçeler öne sürülerek, sivil yönetime el koyma şeklinde gerçekleşen müdahaleler, birkaçı haricinde çoğunlukla başarılı olmuştur. Çağdaş demokrasilerde hiçbir zaman yeri olmayan darbe olarak adlandırılan müdahaleler, gerçekleştirenlere göre birçok haklı sebebi olmuştur. Darbenin illegal yapısını, legal olarak anlatmak amacıyla müdahale öncesindeki siyasi ortam olabildiğince kötülenmiştir. Bu düşünce doğrultusunda, darbeyi gerçekleştirenlerin kullandığı en etkili silah çoğunlukla görsel ve yazılı basın olmuştur. Askeri yönetim, basın araçlarını etkili kullanarak darbenin hemen ardından haklılığını anlatmaya çalışmıştır. Askeri müdahalelerin haklılığını basın yoluyla savunma anlayışı, Türkiye’nin siyasi ve toplumsal yapısını en fazla etkileyen 12 Eylül 1980 Darbesinden sonrada olmuştur. Başta Orgeneral Kenan Evren olmak üzere müdahalenin haklılığı, devletin resmi radyo ve televizyonunda atlatılmaya çalışılmıştır. Ayrıca basına verilen demeçler, özel gazetelerin geniş ölçüde haber yapısın oluşturmuştur. Tarihsel süreç içerisinde Türkiye’nin kritik zamanlarına tanıklık etmiş Cumhuriyet Gazetesi, 12 Eylül Askeri Darbesinin sebepleri üzerinde diğer özel gazeteler gibi çok sayıda yazıyı sayfalarına taşımıştır. 13 Eylül 1980 ve 13 Ekim 1980 tarihleri arasında çıkan sayılarında darbenin sebeplerini başta Orgeneral Kenan Evren sözleri olmak üzere detaylı bir şekilde haberleştirmiştir. Özellikle 1982 Anayasasının hazırlık sürecinden sonra 12 Eylül Darbesinin sonuçlarını günümüze kadar ağır bir dille eleştiren Cumhuriyet Gazetesi, darbeden sonraki bir aylık sürede sayfalarında çok da olumsuz söylem yansımamıştır. Çalışmamızda, Cumhuriyet Gazetesinin 13 Eylül 1980 ve 13 Ekim 1980 tarihleri arasında yayınlanan sayılarında 12 Eylül askeri darbesi ile ilgili haberler, söylem analizi yöntemiyle incelenmiştir.
Keywords
Abstract
Military interventions in Turkey, including the first one occurred on 27 May 1960 came about 10 years. Interventions in the form of seizure of civilian administration, with different reasons on different dates, were mostly successful, except for a few. Interventions, called coup, which have no place in contemporary democracies, have had many justifiable reasons for those who carried out. In order to legally explain the illegal structure of the coup, the political environment before the intervention was deteriorated as much as possible. In line with this idea, the most effective weapon used by the coup perpetrators was mostly the visual and written press. The military administration tried to explain its justification immediately after the coup by using the media effectively. Military intervention defensive mentality through the media, the legitimacy of Turkey's political and social structure after the greatest impact has been on the impact of 12 September 1980. Gen. Kenan Evren, especially the right to intervene, was tried to circumvent the state's official radio and television. In addition, statements made to the press have formed a wide news structure of private newspapers. Having witnessed Turkey's Cumhuriyet newspaper critical time in the historical process, like other private newspapers on the causes of the September 12 military coup has carried many articles on the page. In the issues published between 13 September 1980 and 13 October 1980, the reasons of the coup were communicated in detail, especially by the words of Gen. Kenan Evren. Cumhuriyet Newspaper, which criticized the results of the September 12th coup to the present day after the preparation process of the 1982 Constitution, did not reflect much negative discourse on its pages in a month after the coup. In our study, in the issues published between September 13, 1980 and October 13, 1980, the news about the September 12 military coup was analyzed by discourse analysis.
Keywords
- Akıncı, A. (2013). Türkiye’de Askeri Vesayetin Tesisi ve Demokratikleşmeye Olan Etkisi. Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) Cilt: 8. Sayı/ 1:93-123
- Akşin, S. (2008) Kısa Türkiye Tarihi. 6. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Cemal, H. (2004). Tank Sesiyle Uyanmak: 12 Eylül Günlüğü. 10. Baskı. İstanbul: Doğan Kitap.
- Cumhuriyet Gazetesi 13 Eylül 1980-13 Ekim 1980
- Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze. 5. Ankara: Baskı İmge Kitabevi.
- Çayır, F. (Tarih yok). Türk Basını ve Sansür (Erişim tarihi: 25.07.2019) http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/hgdmakale/2008-1/4.pdf
- Demir, V. (2007). Türkiye’de Medya Siyaset İlişkisi. İstanbul: Beta Yayınları.
- Durmuş, M. (2011) 12 Eylül Askeri Darbesi’nin Ekonomi- Politiği, MEMLEKET Siyaset Yönetim C.6 S.15 2011/15:95-138.
- Dursun, S. (2008). Türkiye’nin Güvenlik Algılamasındaki Değişim: 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesi Sonrası Dönem. ÇTTAD, VII/16-17, (2008/Bahar-Güz):421-433
- Dursun, D. (2005). 12 Eylül Darbesi Hatıralar, Gözlemler, Düşünceler. İstanbul: Şehir Yayınları.
- Dündar, L. (2016). 12 Eylül 1980 Darbesinin Basına Etkileri. Tarihin Peşinde, Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı: 16:125‐154.
- Erdem, G. (2015). 12 Eylül Darbesi’nin Türkiye’nin Avrupa İle İlişkilerine Etkileri: Avrupa Topluluğu Ve Avrupa Konseyi’yle İlişkiler. Cilt:14, No:1:29-64
- Fairclough, N. (2015). Söylemin Diyalektiği. Çev. Çoban, B. Söylem ve İdeoloji. Çoban, B. (drl). Özarslan, Z. 2. Baskı. Su Yayınevi. İstanbul. (orijinal çalışmanın yayın tarihi 2001).
- Gezgin, E. (2013) Öncesi ve Sonrasıyla 12 Eylül 1980 Darbesinin Türk Basınındaki Yansımaları. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
- Gürbilek, N. (2001). Vitrinde Yaşamak 1980’lerin Kültürel İklimi. İstanbul: Metis Yayınları
- Günay, V. Doğan. (2018). Söylem Çözümlemesi. 2. Basım. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim
- Haratepe, Ş. (1993). Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme. İstanbul: İz Yayıncılık.
- Mora, N. (2008). Medya Çalışmaları, Medya Pedagojisi ve Küresel İletişim, Alt Kitap
- İnal, M. Ayşe. (1996). Haberi Okumak, İstanbul: Temuçin Yayınları.
- Nisan, F. (2015). 1980 Askeri Darbesinin Mimarı Kenan Evren’in Ölümünün Türk Basınındaki Sunumu. TurkishStudies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/10 Ankara: Summer 2015:677-704
- Kaya Ö, P. (2011) 12 Eylül’ü Anlamak. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi Cilt 66. sayı 1. DOI: http://dx.doi.org/10.1501/SBFder_0000002195 (Erişim tarihi:13 Eylül 2019)
- Kocaman, A. (1996). Söylem Üzerine. Ankara: Hitit Yayınevi
- Koloğlu, O. (2013). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
- Köktener, A. (2004). Bir Gazetenin Tarihi Cumhuriyet. İstanbul YKY
- Örs, B. (1996). Türkiye’de Askeri Müdahaleler (Bir Açıklama Modeli). İstanbul: Der Yayınları.
- Özerkan, Ş. (2009). Haber Analizi ve Arşiv İncelemeleriyle Türkiye’de 9 Gazete. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Sancar, S. (2014). İdeolojini Serüveni. Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme. 3. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi
- Sönmez, S. (2006). İktisadi Kalkınma Kriz ve İstikrar. Erinç Yeldan (drl) ve ötekiler. İstanbul: İletişim Yayınları
- Sözen, E, (2017). Söylem, Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite. İstanbul: Profil Kitap
- Topuz, H. (2016). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. 7. Baskı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
- Van Dijk, T, A. (2015). Söylem ve İdeoloji, Çokalanlı Bir Yaklaşım. Çev, Ateş, N. Haz. Çoban, B. Özarslan, Z. Söylem ve İdeoloji. Genişletilmiş 2. Baskı. Su Yayınevi. İstanbul. (orijinal metnin yayın tarihi, 2000).
