Author :
Abstract
Geleneksel konutlar yöreye özgü değerleriyle önemli kılan kültür varlıklarıdır. Konut bir kentin ve yörenin kültürel kimliğini oluşturmaktadır. Kente, yerele ve yöreye göre değişen geçmişe ait izler ile kültür varlıkları o kentin kendine özgü dokusunun oluşmasını sağlamaktadır. Tarihsel süreç içerisinde birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Anadolu toprakları buna bağlı olarak dünyanın önde gelen eski ve zengin kültürel mirasını da topraklarında barındırmaktadır. Medeniyetlerden günümüze bu birikimlerin yaşatılması ve korunarak gelecek kuşaklara aktarılması tüm toplumların önemli görevleri arasında yer almaktadır. Çankırı’da yapılan arkeolojik kazılar Paleolitik dönemden bu yana kesintisiz bir yerleşim yerinin varlığını ortaya koymaktadır. İç Anadolu Bölgesi’nin en eski yerleşim yerlerinden biri olan Çankırı şehri de kendine özgü sivil mimariye sahiptir. Çankırı, tarihsel süreç içerisinde birtakım medeniyetlerin birbirleri ile olan ilişkilerin ve kültürlerin yaşandığı önemli bir merkez olmuştur. Antik döneme ait höyük, tümülüs, kaya mezar ve yerleşmeleri, yerüstü yerleşim ve nekropol alanlarını yanı sıra alanda can güvenliği sağlamak ve ibadet amacıyla yapıldığı düşünülen yer altı yerleşmelerine de rastlanmakta, İslami döneme ait cami, mescit, türbe, han, hamam, köprü ve çeşmeler ile dini ve sivil mimari eserler bölgeyi tarihsel ve kültürel açıdan oldukça zenginleştirmektedir. Çankırı merkez ilçedeki sivil mimari Çankırı Kalesi’nin eteklerinden başlayarak ovaya doğru bir açılım göstererek doğu - batı aksında birbiri içerisine geçen, kısmen birbirini kesen çıkmaz sokakların da oluşturduğu sokaklara mahallelere ve caddelere açılan evlerden oluşmaktadır. Ancak Çankırı kenti son yıllarda büyük bir yapılanmaya dönüşmüş, bu yapılanma içinde özgünlüğünü kaybeden sivil yapılar bir bir yok edilerek, kısmen de olsa tescil edilerek korunmaya çalışılan sivil mimariye dönüştürülmüştür.
Keywords
Abstract
Traditional houses are the cultural assets that make it important with its local values. The residence consists of a city and the cultural identity of the region. The traces of the past, which vary according to the city, the locality and the region, and the cultural assets, provide the formation of the unique texture of the city. Anatolia, which has hosted many civilizations in the historical process, has the world’s leading ancient and rich cultural heritage. It is among the most important duties of all societies to keep these accumulations alive and transfer them to future generations. The archaeological excavations carried out in Cankırı reveal the existence of an uninterrupted settlement since the Paleolithic period. Çankırı city, which is one of the oldest settlements of Central Anatolia, has its own civil architecture. Cankırı has been an important center for the relations and cultures of civilizations. In addition to the mound, tumulus, rock tombs and settlements of the antique period, above ground settlement and necropolis areas, there are also underground settlements thought to be made for the purpose of worship and religious and civil architectural works enrich the region in a historical and cultural sense. The civilian architecture in the central district of Çankırı consists of the houses opening to the neighborhoods and streets, starting from the skirts of the Çankırı Castle and opening to the plain on the east-west axis, on the streets formed by partially interlocking streets. However, the city of Çankırı has been transformed into a large structure in recent years and the civil structures that have lost their originality in this structure have been destroyed and transformed into a civilian architecture which has been tried to be protected by being registered.
Keywords
- Akok, M. (1953). “Çankırı’nın Eski Evleri”. Arkitekt Dergisi, 22, 142-153.
- Akok, M. (1953). “Çankırı’nın Eski Evleri”. Arkitekt Dergisi, 22, 142-153.
- Akok, M. (1951). “Çorum’un Eski Evleri”. Arkitekt Dergisi, 9(100), 171-186.
- Akdeniz, M. G. (2017). Tarih Öncesi ve İlkçağ Mimarlığı. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık. Arseven, C. E. (2002). Sanat Ansiklopedisi. C 4. İstanbul: Milli Eğitim Basım Evi.
- Bektaş, C. (1996). Türk Evi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Can, A., ve Arda, A., (2014). Çankırı Kültür Envanteri. Çankırı: Çankırı Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Müze Müdürlüğü Yayınları.
- Cesar, M. (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
- Demirbağ, U. (2017). “Çankırı Çerkeş İlçesi Konut Geleneği”. Asos Journal Akademik Araştırmalar Dergisi, 45, 185 – 202.
- Demirbağ, U. (2018). Çankırı’nın Tarihi ve Kültürel Mirası. İstanbul: İdeal Kültür Yayınları.
- Demirbağ, U. (2018). Çankırı Geleneksel Konutlarının Mimari Bezemeleri, Asos Jasss Dergisi, 69, 269 – 287.
- Eldem, S. H. (1968). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Pulhan Yayınları.
- Gümüş, D.; Uray, G. & Gümüş, K. S. (2017). Sosyo-Ekonomik Kalkınmada Sanat Eserleri: Aksaray İli Güzelyurt(Gelveri) İlçesinde Mimari Yapılarda Görülen Bitkisel Figürlü Taş Bezemeler ve Anlamları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 371-385.
- Günay, R. (1968). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.Güven, S. (1990). “Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap”. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları. Hasol, D. (2016). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. 15. Baskı. İstanbul: Yem Yayınları.
- Hosanlı, D. A.; Altınöz, A. & Güliz, B. (2014). Ankara İstiklal (Yahudi) Mahallesi: Tarihi, Dokusu ve Konutları. Ankara Araştırmaları Dergisi, 14, 72-104.
- Karpuz, H. (2011). Türk Evi. Türk Yurdu Dergisi, 31(290), 55-63.
- Kuban, D. (1976). “Sanat Tarihimizin Sorunları”. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
- Küçükerman, Ö. (1973). Anadolu’daki Geleneksel Türk Evinde Mekan Organizasyonu Açısından Odalar. İstanbul: T.T.O.K Yayını.
- Mutlu, B. (2016). Mimarlık Tarihi Ders Notları 1. İstanbul: Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi Yayını.
- Ögel, B. (1978). Türk Kültür Tarihine Giriş III, Türklerde Ev Kültürü (Göktürklülerden Osmanlılara). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Sözen, M. (2010). Anadolu’da Kırsal Mimarlık. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Tarihi Kentler Birliği Çekül VakfıTali, Ş. (2006). Geleneksel Kayseri Evlerinde Süsleme. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 6(2), 61–86.Tuztaşı, U., ve Aşkun, İ. Y. (2013). “Türk Evi” İdealleştirmesinde “Osmanlı Evi” ve “Anadolu Evi” Kavramlarının Ortaklıklarına İlişkin İşlevsel Açıklamalar. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 273 - 296.
- Yakut, A. B. (2016). Geleneksel Konutta İşlev Değişimi ve Etkileri. Eskişehir Odunpazarı Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- Yenice, T. K. (2012). Geleneksel Aksaray Evlerinin Korunmasına İlişkin Bir Yöntem Araştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Yürekli, H. (2005). Türk Evi Gözlemler – Yorumlar. İstanbul: YEM Yayınları.
