ORTAÖĞRETİM ÖĞRETMENLERİNDE PSİKOLOJİK GÜÇLENDİRMENİN YORDAYICILARI OLARAK YAPISAL GÜÇLENDİRME, YÖNETİCIYE GÜVEN VE LİDER-ÜYE ETKİLEŞİMİ
Author :
Abstract
Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim kurumu öğretmenlerinin yapısal güçlendirme, yöneticiye güven, lider-üye etkileşimi ile psikolojik güçlendirme algılarının belirlenmesi ve ayrıca bu değişkenler arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkilerin incelenmesidir. Bu doğrultuda, çalışmada öğretmenlerin araştırma değişkenlerine yönelik algılarının ne düzeyde olduğu ve öğretmenlerin bu değişkenlere ilişkin görüşlerinin cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, görev yaptıkları okuldaki çalışma süresi ve okul türüne göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Ayrıca yapısal güçlendirme, yöneticiye güven, lider-üye etkileşimi ve psikolojik güçlendirme algıları arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkiler incelenmeye çalışılmıştır. Öğretmenlerin psikolojik güçlendirme algılarına yöneticiye güven, yapısal güçlendirme ve lider üye etkileşiminin doğrudan etkilerini, öte yandan öğretmenlerin psikolojik güçlendirme algılarına yöneticiye güven ile yapısal güçlendirmenin lider üye etkileşimi üzerinden dolaylı etkilerini gösteren bir model test edilmiştir. Bu araştırma ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Veriler SPSS ve AMOS programları kullanılarak analiz edilmiştir. Bağımsız değişkenlerin (yapısal güçlendirme, yöneticiye güven ve lider üye etkileşimi) psikolojik güçlendirmeyi yordayıcılıkları path analizi yapılarak analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda yapısal güçlendirme, yöneticiye güven ve lider üye etkileşiminin psikolojik güçlendirmeyi yordayıcılıkları pozitif yönlü anlamlı bulunmuştur. Analizler sonucu elde edilen bulgulara dayalı olarak uygulayıcı ve araştırmacılara bazı öneriler getirilmiştir.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to determine the relationship between structural empowerment, trust to the principal, leader-member exchange and psychological empowerment among secondary school teachers, and also to examine the direct and indirect relationships of these variables. In this context, in this study the perception levels of the teachers towards the research variables were examined and also whether the teachers’ opinions for these variables shows a significant meaning in terms of gender, age, professional seniority, tenure, and school types were examined. Besides, the direct and indirect relationships between the perceptions of structural empowerment, trust to the principal, leader-member exchange and psychological empowerment were tried to be examined. In addition, in this study a model was tested that shows psychological empowerment perceptions of teachers, their trust in principals¸structural empowerment and the direct effects of leader-member exchange as well as psychological empowerment perceptions of teachers, trust to the principals and indirect effects of leader-member exchange through structural empowerment. This research was designed in correlational scanning model. Gathered data was analyzed via SPSS and AMOS programs. The predictions of the independent variables (structural empowerment, trust to the principal and leader-member exchange) to the psychological empowerment was analyzed by Path analysis. According to the analysis conducted it was found that the structural empowerment, trust to the principals and leader-member exchange predicts the psychological empowerment positively. Based on the data collected as a result of the analysis, recommendations were offered to the appliers and to the researchers.
Keywords
- hataların karekökü (SRMR) ve karşılaştırıcı uyum indeksi (CFI) değerleridir (Kline, 2015: s. 272). Şekil 1’de yer alan modelin test edilmesi ile elde edilen uyum değerleri Tablo 23’de
- düzeyde uyum değerlerine sahip olduğu anlaşılmaktadır (Marsh and Hocevar, 1985; McDonald and
- Marsh, 1990; Browne and Cudeck, 1993; Tanaka and Huba, 1985; Anderson and Gerbing, 1984; Jöreskog
- and Sörbom, 1993: s. 108). Modelde yer alan değişkenler arasındaki doğrudan ve dolaylı etkiler, Tablo
- Odabaş (2014), Altınkurt ve diğerleri (2016) tarafından yapılmıştır. Ayrıca, öğretmenlerin bilgi alt
- Tschannen-Moran ve Hoy (1998)’a göre okullardaki örgütsel iletişimin daha serbest bir akışı
- kadın idareci sayısı erkeklere nazaran ciddi derecede azdır (Ünal, 2003). Bu bağlamda, yukarıda da
- yönelik sonucumuzu, destekler nitelikte bir çalışma da Ülker (2015) tarafından yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin bağlılık, katılım, profesyonel saygı alt boyutları ve
- düşünülmektedir. Mevcut bulgumuzu kısmen destekler nitelikte Oğuzhan (2015) tarafından yapılan
- olmalarından kaynaklandığı belirtilmiştir (Oğuzhan, 2015: s. 156). Bulgularda öğretmenlerin lider üye
- inanışlar” şeklinde tanımlanmıştır (Tschannen-Moran, Hoy and Hoy, 1998) ve ayrıca ilgili
- and Webb’den aktaran Atıcı, 2001). Bu bağlamda, liselerde sıklıkla yaşanan davranış problemlerini,
- yüksek olduğu görülmektedir (Knox, Funk, Eliot and Bush, 2000). Yücel ve Samancı (2009) tarafından
- sürecidir (Altındiş ve Özutku, 2011). Araştırmada, yöneticiye güvenin lider-üye etkileşimini doğrudan ve pozitif yönde etkilediği
- vermesi lideri etkilemesi ve lidere bağlılık göstermesidir (Özutku, 2007). Görüldüğü üzere yüksek
- 2011). Psikolojik güçlendirmede esas olan, güçlendirmeye ilişkin yöneticiler tarafından sağlanan
- algılandığıdır. Bu noktada, Thomas ve Velthouse’un (1990) da belirttiği gibi psikolojik güçlendirmenin
- kullanılmaktadır (Çalışkan, 2011). Bu durumda yöneticiye güven bireyin psikolojik güçlendirilmesi için
- (Kerse ve Karacabey, 2014). Ayrıca çalışanların yukarıda belirtilen destek faaliyetlerini almasının
- McKnight ve Chervany (1996)’a göre, okul müdürünü seven ve ona güvenen öğretmenler müdür
- psikolojik olarak güçlendirilmiş hissettirecektir. Ceylan, Özbal, Dinç ve Kesgin (2005) tarafından lider-
- Altındiş, S., & Özutku, H. (2011). Psikolojik güçlendirme ve güçlendirmeyi etkileyen faktörler: Türkiye’deki devlet hastanelerinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 161-191.
- Altınkurt, Y., Anasız, B., & Ekinci, C. E. (2016). Öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirilmeleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 41(187), 79-96.
- Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1984). The effect of sampling error on convergence, improper solutions, and goodness-of-fit indices for maximum likelihood confirmatory factor analysis. Psychometrika, 49(2), 155-173.
- Atıcı, M. (2001). Yüksek ve düşük yetkinlik düzeyine sahip öğretmenlerin sınıf yönetimi stratejileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28, 483-499.
- Baş, T., Keskin, N., & Mert, İ. S. (2010). Lider üye etkileşimi (LÜE) modeli ve ölçme aracının Türkçe’de geçerlilik ve güvenilirlik analizi. Ege Akademik Bakış, 10(3), 1013-1039.
- Bolat, İ. (2011). Lider üye etkileşimi ve tükenmişlik ilişkisi. İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(2), 63-80.
- Browne, M. W., & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. Sociological Methods & Research, 21(2), 230-258.
- Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
- Cevrioğlu, E. (2007). Lider-üye etkileşimi ile bireysel ve örgütsel sonuçlar arasındaki ilişki: Ampirik bir inceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
- Ceylan A., Özbal S., Dinç A., & Kesgin M. (2005). Lider-üye etkileşimi ve güvenin psikolojik güçlendirmeye etkileri üzerine bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi, 16(50), 25-40.
- Çalışkan, S. C. (2011). Çalışanların psikolojik güçlendirme algıları üzerinde işyeri arkadaşlıkları ve örgütsel iletişimin etkisi. Çorum Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 77-92.
- Çokluk, O., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem.
- Deluga, R. J. (1994). Supervisor trust building, leader-member exchange and organizational citizenship behavior. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67(4), 315-326.
- Doğan, S., & Kılıç, S. (2008). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirmenin yeri ve önemi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29, 37-61.
- Griffin, R. W., & Moorhead, G. (2014). Organizational behavior: Managing people and organizations. South- Western: Cengage Learning.
- Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
- Kavgacı, H. (2014). İlköğretim kurumu öğretmenlerinin işle bütünleşme düzeylerinin bireysel ve örgütsel değişkenlerle ilişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Kayri, M. (2009). Araştırmalarda gruplar arası farkın belirlenmesine yönelik çoklu karşılaştırma (post- hoc) teknikleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 51-64.
- Kerse, G., & Karabey, C. N. (2014). Personel güçlendirme ile bireyin yaratıcılık algısı arasındaki ilişki: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29, 22-41.
- Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford.
- Knox, M. S., Funk, J., Elliott, R., & Bush, E. G. (2000). Gender differences in adolescents’ possible selves. Youth & Society, 31(3), 287– 309.
- Koşar, S. (2015). Öğretmen profesyonelizminin yordayıcıları olarak okul müdürüne güven ve öz yeterlik. Eğitim ve Bilim, 40(181), 255-270.
- Laschinger, H. K. S., Finegan, J., Shamian, J., & Wilk, P. (2001). Impact of structural and psychological empowerment on job strain in nursing work settings expanding Kanter’s model. Journal of Nursing Administration, 31(5), 260-272.
- Liden, R. C., & Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionafity of leader-member exchange: An empirical assessment through scale development. Journal of Management, 24(1), 43-72.
- Marsh, H. W., & Hocevar, D. (1985). Application of confirmatory factor analysis to the study of self- concept: First-and higher order factor models and their invariance across groups. Psychological bulletin, 97(3), 562-582.
- McDonald, R. P., & Marsh, H. W. (1990). Choosing a multivariate model: Noncentrality and goodness of fit. Psychological Bulletin, 107(2), 247-255.
- McKnight, D., & Chervany, N. (1996). The meanings of trust. MISRC Working Paper Series, Working Paper, No. 96-04, University of Minnesota, Minneapolis. 25.02.2017 tarihinde http://www.misrc.umn.edu/workingpapers/fullpapers/1996/9604_040100.pdf sayfasından erişilmiştir.
- Mishra, J., & Morrisey, M. A. (1990). Trust in employee/employer relationships: A survey of west michigan managers. Public Personnel Management, 19(4), 443-486.
- O’Brien, J. L. (2010). Structural empowerment, psychological empowerment and burnout in registered staff nurses working in outpatient dialysis centers. Unpublished Doctoral Dissertation, The State University of New Jersey Graduate School-Newark Rutgers, New Jersey.
- Odabaş, İ. (2014). Yapısal güçlendirme ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide psikolojik güçlendirmenin ara değişken rolü: Öğretmenler üzerinde bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Oğuzhan, T. (2015). Algılanan etik iklim boyutları, lider üye etkileşimi ve öz kendilik değerlendirmesinin izlenim yönetimi taktikleri kullanımı üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Özdamar, K. (2016). Ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Eskişehir: Nisan kitabevi.
- Özutku, H. (2007). Yönetici-ast etkileşimi ile iş tatmini arasındaki ilişki. Amme İdaresi Dergisi, 40(2), 79-
- Paşa, Ö., & Işık, A. N. (2017). Öğretmenlerin okul müdürüne güven düzeyleri ve okul müdürü tarafından sergilenen etik liderlik davranışlarının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(60), 134-144.
- Schriesheim, C. A., Castro, S. L., & Cogliser, C. C. (1999). Leader member exchange (LMX) research: A comprehensive review of theory, measurement, and data-analytic practices. Leadership Quarterly, 10(1), 63-113.
- Spreitzer, G. M. (1995). Psychological empowerment in the workplace: Dimensions, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 38(5), 1442-1465.
- Sürgevil, O., Tolay, E., & Topoyan, M. (2013). Yapısal güçlendirme ve psikolojik güçlendirme ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirlik analizleri. Journal of Yaşar University, 8(31), 5371-5391.
- Tanaka, J. S., & Huba, G. J. (1985). A fit index for covariance structure models under arbitrary GLS estimation. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 38(2), 197-201.
- Thomas, K. W., & Velthouse, B. A. (1990). Cognitive elements of empowerment. Academy of Management Review, 15, 666-681.
- Tschannen-Moran, M., & Hoy, W. K. (1998). Trust in schools: A conceptual and empirical analysis. Journal of Educational Administration, 4(36), 334-352.
- Ülker, F. (2015). Lider üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerindeki etkisi: Eğitim sektöründe bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
- Ünal, L. I. (2003). İlköğretim okullarında demokratik okul ortamının oluşturulmasına kadın yöneticilerin katkısı. Eğitim Bilim Toplum, 1(2-3), 108-123.
- Yılmaz, H. (2011). Güçlendirici liderlik. İstanbul: Beta.
- Yücel, C., & Samancı, G. (2009). Örgütsel güven ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 113-132.
