Author :
Abstract
Türk milletinin okçulukla tanışması çok uzun yıllara dayanmaktadır. İslamiyet’ten önce olduğu gibi İslamiyet’ten sonra da varlığını sürdürmüştür. Eskiden okçuluk daha çok askerî amaçlı yapılırken günümüzde ise eğlence unsuru ve spor amaçlı varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Okçuluğun esasları ile ok ve yay yapımı üzerine birçok eser yazılmış, okçulukla ilgili Hz. Muhammed’in söylediği pek çok hadis toplanmıştır. Böylece Türk Okçuluğu etrafında birçok geleneğin ve büyük bir kültürün oluşması sağlanmıştır. Minhâc-ı Rumât da okçulukla ilgili kaleme alınan eserlerden biridir. Eser, 1804 yılında Osmanlı devlet adamı ve sefiri olan Mehmed Emin Vahîd Paşa tarafından yazılmıştır. Yedi bölümden oluşan eserin içerisinde pek çok hadis ve ayet yer almaktadır. Eserinde Vahîd Paşa; tefsir, hadis, fıkıh, siyer gibi alanlarda bu alanların usta kişilerine danışarak eserini kaleme aldığını belirtmiştir. Eserinde ok ve yay, menziller, ok atış usûlleri, ok atmanın fazileti, usta okçular, okçuluk üzerine söylenmiş hadisler, ok meydanlarında uygulanan âyîn ve âdâb kuralları, menzil yarışmaları gibi birçok konuya yer vermiştir. Okçuluk hakkında yazılmış eserlere bakıldığında okçuluk tarihinin Hz. Âdem ile başladığı görülmektedir. Mehmed Emin Vahîd Paşa da eserinde Hz. Âdem’den Hz. Muhammed’e kadar birçok peygambere ve kıssaya yer vermiştir. Bu makalede Geleneksel Türk Okçuluğu ile ilgili genel bir bilgi verilerek Minhâc-ı Rumât’taki okçuluk terimleri ve kavramları anlatılmaya çalışıldı. Böylece Geleneksel Türk Okçuluğu için ayrı bir değer taşıyan Minhâc-ı Rumât’taki terimlerin tanınması ve kazanılması sağlanacaktır.
Keywords
Abstract
History of archery as a part of Turkish culture is very long. It's presence continued after being sold on Islam in the same way it was before it. During the history, archery was a method used in wars and today it is mostly the kind of entertainment and sport. There are many pieces written about archery basis and making of arrow as well as many hadiths which represent opinion of Prophet Muhammad about these topics. That is why archery has a very important place in Turkish tradition and culture. One of the works about archery is Minhâc-ı Rumât. It was written in year 1804 by Ottoman statesman Mehmed Emin Vahîd Pasha. In this piece, which is formed of seven chapters, there are many hadiths and Quranic verses. Vahîd Pasha imports that, while writing about commentary ( tefsir) , hadith, canon law (fıkıh), siyar (siyer) etc., he consulted with the experts of these religious areas. In this piece there are parts about arrow, ranges, virtues and methods of arrow shooting, some arrow experts, hadiths about archery, ritual and tendency rules in the archery arenas as well as renge competitions etc. While researching the works about the archery we see that their history started in period of a prophet Adem. Mehmet Emin Vahîd Pasha mentioned prophets, beginning with Prophet Adem until the time of Prophet Muhammad and also added some parables. In this paper I tried to explain archery terms and notions from book Minhâc-ı Rumât and also to give some general information about Traditional Turkish Archery. In this way, terms in Minhâc-ı Rumât, which carry a great value for Traditional Turkish Archery will be recognised and gained.
Keywords
- Anık, Ş. S. (2018). 17. Yüzyıla Ait Bir Okçuluk Risalesi: Tezkîre-i Rumât, (Transkripsiyon Ve Değerlendirme). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
- Bir, A., Kaçar, M., Acar, Ş. (2006). Türk Menzil Okçuluğu, Yay ve Okları, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Cilt: VIII/Sayı: 1, s. 39-67.
- Develioğlu, F. (2012), Osmanlıca-Türkçe Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi.
- Egüz, E. (2011), Telhîs-i Resâilât-ı Rumât’ta Geçen Okçuluk Terimleri ve Âdetleri Üzerine, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü III. Genç Bilim Adamları Sempozyumu, Ankara.
- Ergin, M. (1994). Dede Korkut Kitabı 1 Giriş-Metin- Faksimile, Ankara: TDK Yayınları.
- Göksu, E. (2018). Okla Yükselen Millet, Türklerde Ok ve Okçuluk, İstanbul: Okçular Vakfı.
- Gürbüz , F. (2019), Mehmed Emin Vahîd Paşa’nın Minhâcü’r-Rumât Adlı Eseri (İnceleme-Metin) Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
- Gürgendereli, R. (2015). Bir Okçuluk Risâlesi: Kavsnâme, Turkish Studies, ISSN: 1308-2140, Cilt:10 Sayı: 8, s. 1313-1324.
- İnan, M. (1992). Osmanlı İmparatorluğunda Okçuluk Sporu ve Temel Teknikleri, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- İslâm Ansiklopedisi (2003). Mehmed Emin Vahîd Paşa Maddesi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: 28, s.468-469.
- Kanar, M. (2013). Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
- Karpowicz, A. (2018). Osmanlı Türk Yayları İmali ve Tasarım (Çeviren: Mehmet Yılmaz Akbulut). İstanbul: Okçular Vakfı Yayınları.
- Küçüker, P. (2015). Tirkeş, Okluk, Kiş ve Kişlik Kelimeleri Üzerine, 7. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri. Fırat Üniversitesi/Elazığ 16-18 Ekim 2014 I. Cilt s. 765-771.
- Mütercim Asım Efendi (2000). Burhân-ı Katı (Haz. M. Öztürk, D. Örs). Ankara: TDK Yayınları.
- Ögel, B. (2016). Türklerde Devlet Anlayışı. Ankara: Ötüken Neşriyat.
- Özkafa, F. (2018). Okçuluk ve Hat Sanatı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. Marmara Üniversitesi, Cilt:7/ Sayı:3, s. 1642-1672.
- Redhouse, J. W.(2016). Müntahabât-ı Lügât-i Osmaâniyye (Haz. R. Toparlı, B. Eyövge Yılmaz, Y. Yılmaz). Ankara: TDK Yayınları.
- Sami, Şemseddin (2007). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Sarı, Mevlût (1984). El-Mevarid Arapça-Türkçe Lûgat. İstanbul: İpek Yayın Dağıtım,.
- Şenarslan, N. F. (2012). Ris{le-İ Kavsiyye Der Bey{n-ı Zümre-i Tîr-Endâzân İnceleme-Metin-Dizin. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
- Şenarslan, N. F. (2018). Mahmud B. Muhammed B. El-Hasan El-Ezherî Es-Sarayî Ed-Derbendî’nin Bugyetü’l- Merâm Gâyetü’l-Garâm Şerhi: Kavs-Nâme, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 64, s. 412-426.
- TDK (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları,.
- Tunç, Ali (2000). Osmanlı Devleti’nde Spor (Okçuluk), Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversites,.
- Turan, S., Gürbüz F. (2019). Mehmed Emin Vahîd Paşa’nın Minhâcü’r-Rumât Adlı Eseri, Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:5, Sayı:2 s. 62-64.
- Uçar, İ. ( 2013). “Ok Atıcılığının Kuralları” Kavaidü’r Remy, Abdullah el-Kâtip. Ankara: Mucize Yayınları.
- Uçar, İ. (2015). Divânu Lugâti't-Türk’te Yer Alan Okçuluk Terimleri Ve “Yük - Yüŋ” Sözcüklerinin Kullanımı Üzerine, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science (JASS), Cilt:2, Sayı: 38, s. 85-90.
- Yeğin, A., Badıllı, A., Hekimoğlu, İ., Çalım, İ. (1985). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Büyük Lûgat, İstanbul: TUR-DAV A.Ş.
- Yücel, Ü. (2015). Türk Okçuluğu, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Diğer Kaynaklar
