ENDÜLÜSLÜLERİN FAS’A (EL-MAĞRİB) GÖÇLERİ VE BÖLGEDEKİ SOSYOKÜLTÜREL ETKİLERİ

Author :  

DOI : 10.29228/JASSS.45208
Year-Number: 2020-Year: 13 - Number: 81
Yayımlanma Tarihi: 2020-09-13 13:55:03.0
Language : Türkçe
Konu : Sosyal Bilimler, Tarih, Ortaçağ
Number of pages: 395-423
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Endülüs alanındaki bilimsel çalışmaların İspanya dışındaki kaynak coğrafyalarından birisi Maşrık ise bir diğeri de Fas ülkesi yani el-Mağrib’tir. Fas, İslam’ın ilk yayılma döneminde 705 yılına kadar süren fetih harekâtı neticesinde, Emevîler’e bağlı İfrîkıye eyaletinin bir parçası haline dönüştürüldü. 711 Yılında Mağrib’ten çıkarma yaparak İspanya’yı da fetheden Müslümanlar, 150-200 yıllık sürede Endülüs’ü mümtaz bir İslam yurdu haline getirdiler. İşte bu tarihî süreçte, Fas merkezli Mağribîlerin bu sürece katkıları, diğerlerinden çok daha fazla oldu. Fas, Endülüs devirlerinde onunla tek bir organizma gibi bütünleşerek “Afrika’nın Endülüs’ü” sıfatını kazandı. Endülüs’ten bakıldığında IX. asırda İdrisîler ile başlayan ve daha sonra Murâbıtlar, Muvahhidler ve Merînîler dönemlerinde süren ilişkiler, hem Endülüs’ün müdafaasına hem de insan kaynakları bakımından zenginleştirilmesine yaramıştır. Fas tarafından bakıldığında ise bu ilişkiler, bölgenin siyaset, iktisat, tarım, ilim, kültür, sanat ve mimari alanlarında büyük kazanımlar elde etmesine vesile olmuştur. Endülüs’ün kaybından sonra Endülüslülerin başta gelen sığınakları olması hasebiyle ise “Yaşayan Endülüs” olarak anılmaya başlanmıştır. Çünkü XV.-XVI.-XVII. asırlarda on binlerce Endülüslü bu ülkeye göç ederek yaşama imkânı buldu. İşte bu nedenle, Endülüs’ün Fas ile ilişkilerinin araştırılması önem arz etmektedir. Peki, bu sonucu hazırlayan tarihi ve coğrafi şartlar ile o şartlarda gerçekleşen tarihi göçler ve bu göçlerin Mağrib coğrafyasındaki etkileri nelerdi? Bu çalışmada Fas’ın Endülüs ile ilişkilerine konu teşkil eden tarihi Endülüslü göçlerinin belirlenmesi ve Fas’taki toplumsal sonuçlarını ele almak amaç edinilmiştir.

Keywords

Abstract

One of the main resource geographies of scientific studies in the field of Andalusian history is the Moroccan country, the Maghrib. Morocco became a region of the Province of Ifrikia (North Africa) at the Umayyad Period. Then, in 711, the Muslims who conquered the area from Maghreb to Spain, made Al-Andalus a great Islamic land in a short time. During this duration, the Moroccan-based Maghreb's contributions to this duration were much more important than others. Thus, Morocco merged with Andalusia as a single organism for many centuries and gained the title of "African Andalusia". From the Andalusia, the relations that started with the Idrisids in the 9th century and then continued during the periods of Almoravids, Almohads and Merinids served both the protection of Al-Andalus and its enrichment in terms of human resources. From Morocco, these relations have led the region to achieve great gains in the fields of politics, economics, agriculture, science, culture, art and architecture. After the loss of Al-Andalus, it became known as “Living Andalusia” because it is the leading refuge of the Andalusians. So, in the 15-16-17 centuries, tens of thousands of Andalusians had the opportunity to live by migrating to this country. In this study, it is aimed to identify and evaluate historical events in Andalusian-Moroccan relations.

Keywords

Kaynakça

  • Haccî-M. Ahdar, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, I, Beyrut 1983. Kalkaşendî, Ahmed b. Ali (ö.821/1418), Subhu’l-a’şâ fî sınâati’l-inşâ, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, V, Beyrut
  • 1987. Kâtib Çelebi, Hacı Halîfe Mustafa b. Abdullah (ö. 1067/1657), Tuhfetü’l-kibâr fî esfâri’l-bihâr, haz. Orhan
  • Şaik Gökyay, Tercüman 1001 Temel Eser, I, İstanbul 1980. Kosto, Adam J., "The Liber feudorum maior of the counts of Barcelona: the cartulary as an expression of
  • power", Journal of Medieval History, 27 (2001), pp. 1–22. Makkarî, Ebu’l-Abbâs Şİhâbüddîn Ahmed b. Muhammed et-Tilemsânî (ö. 1041/1631), Nefhu’t-tîb min
  • Dâru’l-Fikr, Beyrut 1998. McCrank, Lawrence J., “Documenting Reconquest and Reform: The Growth of Archives in the Medieval
  • Crown of Aragon", The American Archivist, 56/2 (Spring, 1993), pp. 256-318. Osmanlı Arşivi: CDA, Mühimme Defteri, 14/283; CDA, Mühimme Defteri, 78/1124; CDA.- M.D. 23,
  • Madrid 1955. Seyyid Muradî (ö. XVI. yüzyıl ortaları), Barbaros Hayreddin Paşa’nın Hatıraları, haz. M. Ertuğrul Düzdağ,
  • İzmir 1995. Silvestri, Alessandro, "Archives of the Mediterranean: Governance and Record-Keeping in the Crown of
  • Aragon in the Long Fifteenth Century", European History Quarterly, 46/3 (2016), pp. 435–457. The Chronicle of Alfonso the Emperor (XII.yy.), haz. ve çev. G.E. Lipskey, The Iberian Resources Online,
  • California 2000, çevrimiçi: libro.uca.edu (Mart 2001).
  • Mülûki’t-Tavâif, Kâhire, Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, (ty). Ashtor, Eliyahu, Jews of Moslem Spain, trn. J.M. Klein, I, Philadelphia 1993. Atouf, Elkbir, Migrations forcées: représentations et mémoires andalouses en Espagne et au Maroc (XVe-XVIIe
  • décembre 2013. Attali, Jacques, 1492, çev. M.Ali Kılıçbay, Yapı Kredi, İstanbul 1992. Bahrami, Beebe, The Persistence of the Andalusian Identity in Rabat, Morocco, Yayımlanmamış Doktora Tezi,
  • Penn Libraries, University of Pennsylvania 1995. Basset, Rene, “Berberiler”, İA, II, 525-34. Bennaboud, M'Hammad, "The Muslims and Jews of Tétouan", Qantara, Interview-23.04.2014, çevrimiçi: Binşerîfe, Muhammed-Muhammed b. Abbûd, “el-Endelüs ve’l-Mağrib”, Muallimetü’l-Mağrib
  • (Encyclopedie du Maroc), III, 820-822. Bostan, İdris, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, Kitap Yayınevi, İstanbul 2006. Boswell, John, The Royal Treasure: Muslim Communities Under The Crown of Aragon in the Fourteenth
  • Century, New Haven 1977, The Iberian Resources Online, çevrimiçi: libro.uca.edu (Mart 2001). Boubker, Tarik, "Los descendientes de los moriscos", çevrimiçi: webislam.com/articulos/38754
  • los_descendientes_de_los_moriscos.html (06.07.2020). Braudel, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, çev. M. Ali Kılıçbay, II, İmge, Ankara 1994. Bûbekr, Âişe-Fâtımatü’z-Zehrâ el-Bû’merânî, Medînetü Merâkeş hılâle asrayi’l-Murâbıtîn ve’l-Muvahhidîn,
  • el-karn 5-6/11-12, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Câmiatü’l-Ceylâlî, Miliyâne 2016. Bulut, Mehmet, “Merkez, Akdeniz’den Atlantik’e Kayarken Avrupalılar ve Osmanlılar”, Doğu Batı, S. 34
  • (2005-06), s. 223-230. Burns, Robert I., The Crusader Kingdom of Valencia: Reconstruction on a Thirteenth-Century Frontier, The
  • Iberian Resources Online, Harvard 1967, çevrimiçi: libro.uca.edu (Mart 2001). Burshatin, Israel, “The Moor in the Text: Metaphor, Emblem, and Silence”, Critical Inquiry, Autumn
  • 1985. Busto, Guillermo Gozalbes, el-Moriskiyyûn fi’l-Mağrib, çev. Merve M. İbrahim, el-Meclisü’l-A’lâ li’s
  • Sekâfe, Kâhire 2005. Busto, Guillermo Gozalbes, Marruecos en la Baja Edad Media: los andalusis en la fundación de Tetuán y
  • Xauen, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Universidad Complutense de Madrid, Madrid 2015. Busto, Guillermo Gozalbes-Enrique Gozalbes Cravioto, "Marruecos en los primeros geógrafos árabes
  • orientales", BIBLID, 47 (1998), pp. 167-185. Calderwood, Eric, “La celebración de al-Andalus también fue una parte importante de la cultura
  • fascista”, çevrimiçi: cordopolis.es (10.07.2020). Carrasco, Diego Melo, "Al-andalus y el Magreb: nazaríes y benimerines; notas en torno a una 'historia
  • paralela”, Marruecos y América Latina, ed. J.J. Vagni-L. Calle, Coquimbo 2014, pp. 29-46. Castro, Francisco Vidal-Manuel Villar Raso, El zoco: vida económica y artes tradicionales en al-Andalus y
  • Marruecos, Series: El legado andalusí, Sierra Nevada, Granada 1995. Cemaleddin, Muhsin, “Tardü’l-Müslimîn mine’l-Endelüs: Merâhilühû, âsâruhû ve netâicüh”, el-Endelüs
  • kurûn mine’t-takallübât ve’l-atâât, Riyad, 1996, II, 111-138. Chahbar, Abdelaziz, “Tétouan, petite Jérusalem”, Tétouan, capitale Méditerranéenne, ed. M’hammad
  • Benaboud, Association Tétouan Asmir, Tétouan 2004, s. 114-119. Chakib, Benhafri, Endülüs'te Son Müslüman Kalıntısı Morisko'ların Cezayir'e Göçü ve Osmanlı Yardımı
  • (1492-1614), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara H.Ü. 1989. “Chefchaouene", Encyclopaedia Britannica, çevrimiçi: britannica.com/place/Chefchaouene (11.07.2020). Cin, Halil, "Mağrib Ülkeleri Üzerinde İslamın ve Türklerin İdari ve Hukuki Tesirleri", OTAM: Osmanlı
  • Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 2 (Ocak 1991), s. 15-38. Daoud, Hasna, "Las familias tetuanies de origen andalusí", Identidad Andaluza, çevrimiçi:
  • webislam.com/articulos/62209-las_familias_tetuanies_de_origen_andalusi.html (06.07.2020). Dâvud, Muhammed, Muhtasaru târihi Tıtvân, el-Matbaatü’l-Mehdiyye, Tıtvân 1375/1955. Demirci, Kürşat, "Engizisyon", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/engizisyon (11.07.2020). Douglass, Susan, "Achievements and Contributions of al-Andalus: Exploration of Material Culture and
  • Science", çevrimiçi: islamicspain.tv/wp-content/uploads/sites/271/2019/12/Final-Lesson-Plan-
  • 9.pdf (09.07.2020). Ebâ’l-Hayl, Muhammed b. İbrahim, el-Endelüs fî’r-rub’i’l-ahîr mine’l-karni’s-sâlisi’l-Hicrî (275-300/888-912),
  • Riyad 1995. Epalza, Míkel de, "Estructuras de acogida de los moriscos emigrantes de España en el Mágreb (siglos
  • XIII al XVIII)", Alternativas, Cuadernos de Trabajo Social, N. 4 (1996), pp. 35-58. Epalza, Míkel de, Los moriscos antes y después de la expulsión, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes,
  • Alicante 2001. Erinç, Sırrı, "Fas", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/fas#1 (06.07.2020). “Fas ve Türkiye: 500 Senelik Ortak Hafıza Sempozyumu", Türk Tarih Kurumu, çevrimiçi: ttk.gov.tr
  • (09.07.2020). Ferhat, Halima, “Shafshawan”, EI2, ed. P. Bearman vd., çevrimiçi: referenceworks.brillonline.com
  • (11.07.2020). Gómez-Rivas, Camilo, "Exile, Encounter, and the Articulation of Andalusî Identity in the Maghrib",
  • Medieval Encounters, Brill, 20 (2014), pp. 340–351. Gómez-Rivas, Camilo, "Las Navas de Tolosa, the urban transformation of the Maghrib, and the
  • XVII)”, Miscelánea de Estudios Árabes y Hebraicos. Sección Árabe-Islam, Vol. 40-41 (1991-1992),
  • çevrimiçi: revistaseug.ugr.es (04.06.2020). Gozalbes Busto, Guillermo, "Las fuentes ibèrica para la historia de Tetuán ( siglos XVI y XVII )",
  • Miscelánea de estuios árabes y hebraicos, Sección Árabe-Islam, Vol. 44 (1995), pp. 465-472. Güleryüz, Naim, Türk Yahudileri Tarihi, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, I, İstanbul 1993. Haccî, Abdurrahman Ali, et-Târîhu’l-Endelüsî mine’l-fethi’l-İslamî hattâ sukûti Gırnata, Dâru’l-Kalem,
  • Dımaşk 1997. Hamdâvî, Cemil, “Hicretü’l-Endelüsiyyîn ilâ Mıntakati’r-Rîf mine’l-Mağribi’l-Aksâ”, Mağres, çevrimiçi: Harekât, İbrahim, "Fas-Kültür ve Medeniyet", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/fas#5-kultur-ve
  • medeniyet (02.07.2020). Harekât, İbrahim, “Fas”, DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/fas--fas (04.07.2020). Harekât, İbrahim, “Fas-Tarih”, DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/fas#2-tarih (15.06.2020). Harekât, İbrahim, “Mağrib”, DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/magrib#1 (21.06.2020). Harekât, İbrahim, “Rabat”, DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/rabat (08.07.2020). Harekât, İbrahim, el-Mağrib abre’t-târîh, Dâru’r-reşâdü’l-hadîse, I-III, ed-Dârulbeyzâ’ 1984. Harîrî, M. İsa, Târîhu’l-Mağribi’l-İslâmî ve’l-Endelüs fi’l-asri’l-Merînî 610/1213-869/1465, Dâru’l-kalem,
  • Kuveyt 1987. Harvey, L.P., “The Mudejars”, The Legacy of Muslim Spain, Leiden, Brill, 1992, s. 176-178. Hershenzon, Daniel, "Traveling Libraries: The Arabic Manuscripts of Muley Zidan and the Escorial
  • Library", Journal of Early Modern History, 18 (2014), pp. 535-558. Hess, Andrew C., “The Moriscos: An Otoman Fifth Column in Sixteenth-Century Spain”, The American
  • Historical Review, Volume LXXIV, N. 1 (October 1968), s. 1-25. Hurtez, Antonio Dominquez-Bernard Benjent, Târîhu Müslimî’l-Endelüs el-Moriskiyyûn, trc. A. Salih Taha,
  • Dâru’l-İşrâk, Katar 1989. İlter, Aziz Sâmih, Şimâlî Afrika’da Türkler, İstanbul 1936. İnân, Muhammed A., Devletü'l-İslâm fi'l-Endelüs, I-VI, Mektebetü’l-Hâncî, Kâhire 1997. James, D., “Al-Andalus in Africa: Some Notes in the Transfer of Technology by the 17th Century
  • Orientalia, 17/2 (December, 2011), pp. 28-32. Jónsson, Mar, “The expulsion of the Moriscos from Spain in 1609–1614: The destruction of an Islamic
  • periphery”, Journal of Global History, 2/2 (2007), pp. 195-212. Judíos y musulmanes en al-Andalus y el Magreb. Contactos intelectuales, ed. Maribel Fierro, Casa de
  • Velázquez, I, Madrid 2018. Kavas, Ahmet, “Afrika’da Türklerin Hakimiyeti ve Kurdukları Devletler”, Türkler- Osmanlı, Yeni
  • Türkiye, Ankara 1999, I, 575-588. Kettânî, Ali el-Muntasır, İnbiâsü’l-İslâm fi’l-Endelüs, Câmiatü'l-İslâmiyyeti'l-Âlemî, İslamâbâd 1992. Koloğlu, Orhan, “Libya: Osmanlı Dönemi”, DİA, XXVII, 179. Küçükaşcı, Mustafa Sabri, "Seyyid", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/seyyid (06.06.2020). Kurşun, Zekeriya, "Türkiye Mağrip Birliği’ni mi uyandırıyor?", Yeni Şafak, 15 Haziran 2020, çevrimiçi:
  • yenisafak.com (09.07.2020). Lea, Henry Charles, el-Arab ve’l-Müslimûn fî’l-Endelüs ba’de sukûti Gırnata, çev. H. Saîd el-Kermî, Dâru
  • Lübnan, Beyrut 1988. Levi-Provençal, E.-M. Cavid Baysun, “Moriskolar”, İA, VIII, 427-429. Manzano, Miguel Á., "La Península Ibérica y el norte de África en los inicios del bajo Medievo:
  • Historia de España, ed. M. Fierro vd., Al-Babtain Foundation, Córdoba 2012, pp. 67-86. Marçais, Georges, Bilâdü’l-Mağrib ve alâkatühâ bi’l-Maşrıkı’l-İslâmî fi’l-usûri’l-vüstâ, çev. M.A. Heykel,
  • İskenderiye 1991. Marín, Manuela, Al-Andalus y los andalusíes, Icaria, Barcelona 2000. Mediano, Fernando R., “L'élite savante andalouse à Fès (XVème et XVIème siècle)”, Poetry, Politics and
  • Orientations-IV, Editions Rodopi B.V., Amsterdam 1996, pp. 83-94. Meral, Rüveyda, Tasavvuf Tarihinde Horasan ve Endülüs Etkileşimi: Abdullah el-Ensârî el-Herevî ve İbnü’l-Arîf
  • Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, MÜ. SBE, İstanbul 2019. Mes’ad, Sâmiye Mustafa, el-Alâkâtü beyne’l-Mağrib ve’l-Endelüs fî asri’l-Hilâfeti’l-Ümeviyye (300-399/912
  • 1008), Ayn li’ddirâsât ve’l-buhûsi’l-insâniyye ve’l-ictimâiyye, İskenderiye 2000. Mezyân, Muhammed, “el-Müessirâtü’l-Endelüsiyye fî fenni’l-mi’mâriyyi’l-Mağribî”, Zehratü’ş-Şark,
  • çevrimiçi: zahratachark.com (11.07.2020). “Moros y cristianos: los moriscos de Albaida”, ed. Webislam, çevrimiçi: webislam.com/articulos/18124
  • moros_y_cristianos_los_moriscos_de_albaida.html (06.07.2020). Mûnis, Hüseyin, Târîhü’l-Mağrib ve hadâratühû, Beyrut 1992. Münzer, Jerónimo (Hieronymus), Viaje por España y Portugal, Reino de Granada, haz. Manuel Espinar
  • Moreno, Método Ediciones, Granada 2008. Murphy, James C., The History of the Mahometan Empire in Spain, William Bulmer and Co., London 1816. Nadeau, Carolyn A., “Contributions of Medieval Food Manuals to Spain‘s Culinary Heritage”,
  • Cincinnati Romance Review, 33 (Winter 2012), pp. 59-77. Nieto, Antonio Bravo, Arquitectura y Urbanismo Español en El Norte de Marruecos, Junta de Andalucía,
  • Sevilla 2001. Ocak, Ahmet, “Selçuklu Medreselerinin Mağrib ve Endülüs Üzerindeki Etkileri”, Turkish Studies, 4/3
  • (2009), s. 1622-1647. Öz, Mustafa, "Muhammed b. Abdullah el-Mehdî", DİA, çevrimiçi:
  • islamansiklopedisi.org.tr/muhammed-b-abdullah-el-ehdi (18.04.2020). Özdemir, M., “İspanya Krallığı’nın XVI.Yüzyılda Endülüs Müslümanlarını Hıristiyanlaştırma
  • Politikası-I”, AÜIFD, XXXV, Ankara (1996), s. 243-284. Özdemir, Mehmet, "Müvelledûn", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/muvelledun--endulus Özdemir, Mehmet, "Yûsuf b. Tâşfîn", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/yusuf-b-tasfin Özkuyumcu, Nadir, "Tanca", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/tanca (11.07.2020). Özkuyumcu, Nadir, Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi, Kültür ve Turizm Bakanlığı,
  • Manisa 2007. Öztuna, Yılmaz, İslam Devletleri, Devletler ve Hanedanlar, Kültür Bakanlığı, I, Ankara 1996. Palencia, Angel Gonzalez, Târîhu’l-fikri’l-Endelüsî, çev. Hüseyin Mûnis, Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye,
  • Kahire 1955. Powers, David S., Law Society and Culture in the Maghrib: 1300-1500, Cambridge University, Cambridge Razûk, Muhammed, "Dârülbeyzâ", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/darulbeyza (06.07.2020). Razûk, Muhammed, "İdrîsîler", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/idrisiler (11.04.2020). Razûk, Muhammed, "Merâkeş", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/merakes (07.07.2020). Razûk, Muhammed, el-Endelüsiyyûn ve hicrâtühüm ilâ’l-Mağrib hilâle’l-karneyn 16-17, İfrîkıye eş-Şark,
  • Rabat 1991. Rosser-Owen, Mariam, "Andalusi Spolia in Medieval Morocco: 'Architectural Politics, Political
  • Architecture”, Medieval Encounters, 20 (2014), pp. 152-198. Roth, Norman, Conversos, Inquisition, and the Expulsion of the Jews from Spain, University of Visconsin,
  • Madison 1995. Rouighi, Ramzi, "The Andalusi origins of the Berbers?", Journal of Medieval Iberian Studies, 2/1, January
  • 2010, s. 93-108. Rouighi, Ramzi, "The Berbers of the Arabs", Studia Islamica, 106 (2011), pp. 49-76. Rouighi, Ramzi, The Making of a Mediterranean Emirate: Ifriqiya and Its Andalusis, 1200-1400, University of
  • Pennsylvania, Philadelphia 2011. Ruiz, Garcia-Contreras, "Châteaux et paysans dans le nord de Guadalajara: réflexions sur l'étude du
  • Peuplements, ressources et sainteté, Bouchène, Saint-Denis 2015, pp. 51-82. Sánchez, P., "Marruecos tras la conquista islámica. Un estudio de geografia dialectal", EDNA, 11 (2007),
  • (Manchester 2004), çevrimiçi: muslimheritage.com/islam-urban-development-north-africa
  • (09.07.2020), pp. 1-17. Schwartz, Randy K., “Crossing Gibraltar: Medieval Morocco as Culinary Bridge”, Proteus: A Journalof
  • Ideas, 17/1 (2000), pp. 63-68. Şehber, Abdülaziz, “Cevânib min târîhi cemâati Yahûdi Tıtvân. Basmât Sefârdiyye fî kadâi Mağribî”,
  • Hespéris-Tamuda, 51/2, (2016), pp. 313-340. Sénac, Philippe, Le Maghreb, al-Andalus et la Méditerranée occidentale (VIIIe-XIIIe siècle), Université de
  • Toulouse, Le Mirail 2007. Şendeb, M. Hüseyin, el-Hadâratü’l-İslamiyye fî Bağdâd fi’n-nısfı’s-sânî mine’l-karni’l-hâmisi’l-hicrî (467-516),
  • Dâru’n-nefâis, Beyrut 1984. Şeyban, Lütfi, Mudejares & Sefarades Endülüslü Müslüman ve Yahudilerin Osmanlı’ya Göçleri, İz, İstanbul Şeyban, Lütfi, Reconquista: Endülüs’te Müslüman-Hıristiyan İlişkileri, İz, İstanbul 2003. Seyfi, Ali Rıza, Barbaros Hayreddin, Bahriye Matbaası, İstanbul 1330. Sharon, Moshe-Sevilla, Türkiye Yahudileri: Tarihsel Bakış, Jerusalem 1982. Sîsâlim, İsâm Sâlim, Cüzürü’l-Endelüsi’l-Mensiyye, Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, Beyrut 1984. Tabakoğlu, H. Serdar, Akdeniz’de Osmanlı-İspanya Rekabeti, 1560-1574: Teşkilat, Denizgücü ve Savaş,
  • Yayımlanmamış Doktora Tezi, İÜ. SBE, İstanbul 2016. Tâzî, Abdülhâdî, "Karaviyyîn Camii", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/karaviyyin-camii#1 “Türkiye-Fas İlişkilerinde Yeni Dönem", 02 Mart 2015, çevrimiçi: ayk.gov.tr (09.07.2020). Ubûdî, Câsim - Cengiz Tomar, "İbnü’l-Hatîb, Lisânüddin", DİA, çevrimiçi:
  • islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-hatib-lisanuddin (18.04.2020). Usaymî, Eymân bint Dahîlüllâh, el-Alâkâtü’l-ilmiyye beyne’l-Endelüs ve Medîteti Fâs (201-897/817-1492),
  • Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Câmiatü Ümmi’l-kurâ, Mekke 2009. Valérian, Dominique, “Le rôle de la diaspora andalouse dans le commerce des ports maghrébins (XIe
  • Africa/The-Vandal-conquest. Yiğit, İsmail, “Nasrîler”, DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/nasriler (02.06.2020). Yıldız, Hakkı Dursun, "Berberiler", DİA, çevrimiçi: islamansiklopedisi.org.tr/berberiler (11.04.2020). Yver, G., “İfrîkıye”, İA, V/2, 939-40. Zayas, Rodrigo de, “Endülüs’te Yüzbinlerce Müslüman Katledildi”, Endülüs’ten İspanya’ya, TDV, Ankara
  • 1996, s. 109-114. Zeytûn, M. Muhammed, el-Müslimûn fî’l-Mağrib ve’i-Endelüs, el-Mektebetü’l-İskenderiyye, İskenderiye
MAKALE İSTATİSTİKLERİ

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
 
                                                                                                                                                                                                        
                      
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
LINKS

                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    

                                                                                                                                                                                                        
     Last issue
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
         Previous issues
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    Article Statistics
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        




                                                                                                                                                                                                        


                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
Share