Author :
Abstract
Rabî’ b. Habîb (öl. 175/791), İbâdiyye mezhebinin erken dönem hadis âlimlerindendir. İbâdiyye mezhebinin günümüze ulaşan en eski hadis kitabı olan el-Câmiu’s-Sahîh adlı eser de ona aittir. O, bu eserinde inanç, ibadet, ahlak, muamelat, siyer vs. gibi pek çok konuyla alakalı bilgi ve rivayetlere yer vermiştir. Eserin üçüncü cildinde Allah’ın sıfatları, imanın mahiyeti, küfür, şirk, büyük günah işleyen kişinin durumu gibi itikadî tartışmalara yer verilmiştir. Rabî’ b. Habîb, muhalifleriyle girdiği itikadî konulara dair tartışmalarda görüşünü desteklemek amacıyla birçok ayet, hadis, sahabe ve tabiîn görüşlerine yer vermiştir. Rabî’ b. Habîb’in ilgili konularda takip ettiği metot bir yandan ilgili döneme ait ilmî tartışmaların, hadislerin anlaşılması ve yorumlanmasına etkisini ortaya koyarken öte yandan mezhep bağlılığının nassların yorum ve teviline etkisi hususuna da ışık tutmaktadır. Söz konusu tartışmalar, aynı zamanda Rabî’ b. Habib’in müntesibi olduğu İbâdiyye mezhebinin dinî nasslara bakışını ortaya koyması açısından da önem arz etmektedir. Bu bağlamda “Hâricîlerin dini metinleri genellikle sathi ve zahirî olarak anlamışlardır” şeklindeki genel kanaatin doğruluk derecesine de ışık tutacak olan bu çalışma, Rabî’ b. Habîb’in inanç ile alakalı hadislere yaklaşımına ışık tutacaktır. Ayrıca bu çalışmada Rabî’ b. Habîb’in eserinde tartıştığı konuların mahiyeti, delil olarak kullandığı rivayetlerin genel özellikleri ve söz konusu hadisleri değerlendirme usul ve metodolojisi ortaya konulacaktır.
Keywords
Abstract
Rabî 'b. Habib (d. 175/791) was one of the early hadith scholars of the Ibadiyya school. The work named al-Câmiu's-Sahîh, which is the oldest hadith book of the Ibadiyya madhhab, also belongs to him. In this work, he has included information on many subjects such as belief, worship, morality, manners, and sirah. Particularly in the third volume of the work, creed debates such as the attributes of God, the nature of faith, blasphemy, shirk, and the state of the person who committed major sins are included. Rabî 'b. Habib included many verses, hadiths and the views of the Companions in order to support his opinion in his discussions on religious issues with his opponents. Rabî b. The method followed by Habib on the relevant issues, on the one hand, reveals the effect of the scientific discussions and hadiths of the relevant period on the understanding and interpretation of the hadiths, on the other hand, sheds light on the effect of sect devotion on the interpretation of the verses. The aforementioned discussions are also in Rabi b. It is also important in terms of revealing the view of the Ibadiyya sect, which Habib is a part of, towards religious observances. In this context, this study, which will shed light on the degree of accuracy of the general opinion that "Hâricîs have generally understood the religious texts superficially and externally", is Ibadî muhaddis Rabî's b. It will shed light on Habib's approach to hadiths related to belief. In addition, in this study Rabî 'b. The nature of the issues that Habib discussed in his work, the general characteristics of the narrations he used as evidence, and the method and methodology of evaluating the hadiths in question will be revealed.
Keywords
- A'veşt, B. Dirasât islamiyye fi usûli'l-İbâdiyye. Cezayir: Matbaatu'l-Ba's, 1982.
- Aclûnî, İ. Keşfu’l-hafâ ve muzîlu’l-ilbâs. thk. Abdulhamid Hindâvî. 2 b.y.: Mektebetu’l-Asriyye, 2000.
- Agitoğlu, N. "Kutsal Metinlerde ve Hadislerde Hz. Âdem -Tespit ve Değerlendirme-". The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS) 26 (2014), 269-287.
- Agitoğlu, N. "Halku’l-Kur’ân ve Rü’yetullâh Konuları Bağlamında İbnü’l-Mülakkın’ın Buhârî’nin Bâb Başlıklarına Yaklaşımı". Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/10 (2014/2), 99-123.
- Agitoğlu, N. Peygamberimiz'in (sas) Dilinden Hz. Âdem. İstanbul: Kitâbî Yayınları, 2015.
- Arı, M. S. Haricilerin Kurduğu Devlet Rustemiler. Van: Bilge Adamlar, 2. Basım, 2009.
- Bağcı, H. M. İnsanın Kaderi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2013.
- Bağdâdî, A. el-Fark beyne'l-fırak ve beyânu'l-fırkati'n-nâciye. Beyrut: Dâru'l-Afâki'l-Cedide, 2. Basım, 1997.
- Bağış, M. "Envâru’t-Tenzîl’de Kelâm Uygulamaları ve Farklı İtikâdî Görüşlerin Değerlendirilmesi". Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/3 (2017), 4457.
- Bağış, M. "Mezhebî Tefsirlerde İmân- amel İlişkisi Bağlamında Büyük Günah ve Şefaat Meseleleri (Zemahşerî, Tabersî, Râzî Örneğinde)". e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 28/3 (2020), 889-893.
- Bakan, T. "İbâdîler ve Hadis". Ekev Akademi Dergisi 20 (2004), 221-240.
- Beyhakî, E. es-Sünen. thk. Abdullah b. Abdilmüslim et-Turkî. 22 Cilt. Kahira: Merkezu'l-hicr li'l-buhûs, 2011.
- Beyhakî, E. Şu'abu'l-imân. thk. Abdulali Abdulhamid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetu'r-Rüşd, 2003.
- Bezzâr, E. Müsned. thk. Mahfuz er-Rahman Zeynullah. 18 Cilt. Medine: Mektebetu'l-Ulûm ve'l-Hikem, 1988.
- Buhârî, M. el-Câmiu's-Sahîh. nşr. Mustafa Dîb el-Buğâ. 6 Cilt. Beyrut: Daru İbni Kesir, 1987.
- Bus’îdî, S. Rivâyetu’l-hadis ‘inde’l-ibâdiyye. b.y.: Câmi’atu Âli’l-Beyt, 1998.
- Ca'birî, F. el-Bu'du'l-hadârî li'l-akideti 'inde'l-İbâdiyye. 2 Cilt. Cezayir: Cem'iyyetu't-Turâs, 1991.
- Dârekutnî, Abdullah. Ru’yetullâh. thk. İbrahim Muhammed Ali ve Ahmed Fahri er-Rufâî. Ürdün: Mektebetu’l-Menâr, 1411/1990.
- Dârekutnî, A. Sünen. thk. es-Seyyid Abdullah Haşim. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2004.
- Dârimî, A. Sünen. nşr. Fevaz Ahmed-Halid es-Sabi'. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kitabi'l-Arabî, 1407/1986.
- Demirci, K. İbazıyye’nin Hadise Bakışı. Ankara: Gece Akademi Yayınları, 2019.
- Ebû Hanîfe, N. el-Fıkhu'l-ekber. Arap Emirlikleri: Mektebetu’l-Furkân, 1999.
- Ebû Sitte, E. Hâşiyetu't-tertîb 'alâ el-câmii's-sahîh. thk. İbrahim Muhammed Tallây. 5 Cilt. Cezayir: Metâbiu Dâri'l-Bahs, 1994.
- Eraslan, A. "Mu‘tezile’ye Göre Hadis Tenkid Kriterleri: Kādî Abdülcebbâr Örneği". Hadis Tetkikleri Dergisi 17/2 (2019), 119-135.
- Erul, B. "Hicri II. Asırda Rivayet Üslubu (I) Rivayet Açısından Ma'mer b. Raşid'in (ö.153) el-Cami'i". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 43/1 (2002), 27-61.
- Erul, B. "Hicri II. Asırda Rivayet Üslubu (III) er-Rabi' b. Habib (ö. 175-180) ve Rivayet-Dirayet Açısından el-Cami'i". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44/2 (2003), 27-68.
- Erul, B. Hadis Tetkikleri Eleştirel Bir Yaklaşım. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
- Eş’arî, E. Makâlâtu’l-islâmiyyîn ve ihtilâfâtu’l-musallîn thk. Halmut Rite. Almanya: Dar Feranz Ştayz, 3. Basım, 1980.
- Gördük, Y. E. "Hz. Âdem’in Boyu ile İlgili Rivâyetler Üzerine". EKEV Akademi Dergisi 17/56 (2013), 121-
- Halîfât, 'İ. Neş’etu hareketi’l-İbâdiyye. London: Dâru’l-Hikme, 2. Basım, 2013.
- Heyet. Mu'cemu alâmİ'l-İbâdiyye. 2 Cilt. Ğardaye: el-Matbaatu'l-Arabiyye, 1999.
- Heyet. Mu’cemu mustalahâti’l-İbâdiyye. 2 Cilt. Umân Sultanlığı: Vizâretu’l-Evkâf ve Şuunu’d-Diniyye, 2. Basım, 2012.
- İbn Arrâk, N. Tenzîhu'ş-şeri'a. thk. Abdulvehhab Abdullatif ve Abdullah Muhammed Sadik. 2 Cilt. Beyrut: Daru'l-kutubi'l-llmiyye, 1399/1979.
- İbn Ebî Âsım, E. es-Sünne. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu'l-İslamî, 1400/1980.
- İbn Hanbel, A. thk. Şuayb el-Arnavut. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 2. Basım, 1999.
- İbn Kuteybe, E. Te'vîlu muhtelifi'l-hadis. b.y.: el-Mektebetu'l-İslami, 1999.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvinî. Sünen. nşr. Şuayb Arnavut. 5 Cilt. Beyrut: Dâru'r-Risale el- Alemiyye, 2009.
- İbnü'l-Cevzî, E. el-‘İlelu’l-mutenâhiyye fi ahâdîsi’l-vâhiye. thk. Halil el-Mîs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1403/1982.
- İbnü'l-Cevzî, E. el-Mevdû'ât. 3 Cilt. Medine: Mektebetu's-Selefiyye, 1966.
- İbnü'l-Mulakkın, S. et-Tavdîh li şerhi câmii's-sahîh. 36 Cilt. Dımaşk: Daru'n-Nevâdir, 2008.
- İsfahânî, A.'Uzma. thk. Rıdâullah b. Muhammed el-Mubârekfûrî. 5 Cilt. Riyad: Dâru'l-Asime, 1408/1988.
- Kannûbî, S. er-Rebî’ b. Habîb Mekânetuhu ve Musneduh. Umân Sultanlığı: Mektebetu’d-Dâmirî, 1995.
- Kırbaşoğlu, M. H. İslâm Düşüncesinde Hadis Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
- Kutsal Kitap. Erişim 09 Ocak 2021. https://www.kutsal-kitap.net/index.html
- Ma‘mer b. Râşid, E. el-Câmi'. thk. Habibu'r-Rahman el-Azamî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu'l-İslami, 2. Basım, 1982/1402.
- Melşûtî, T. Usûlu’d-dîn. thk. Venîs Amir. Tunus: y.y., 2002.
- Nefûsî, E. ‘Amrûs Usûlu’d-deynûne es-sâfiyye Uman Sultanlığı: Vizâretu’t-Turâsi’l-Kavmî 1999.
- Nesâî, E. es-Sünenu'l-kubrâ. nşr. Hasan Abdulmunim. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu'r-Risâle, 2001.
- Özdemir, A. "Hicri İkinci Asirdaki İlmî ve Fikrî Tartışmaların Rebî’ b. Habîb’in (ö.175/ 792) el-Câmiu’s- sahîh Adlı Eserine Yansıması". The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS) 66 (2018), 277-296.
- Özdemir, A. "İbâdiyye'nin Erken Dönem Hadis Kaynakları". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (2019), 523-554.
- Özdemir, A. İbâdiyye'nin Ana Hadis Kitabı. Ankara: Araştırma Yayınları, 2020.
- Özdemir, A. "Hâricî/İbâdî Gelenekte Sünnetin Teşri Değeri". Amasya İlahiyat Dergisi 14 (2020/Haziran), 197-227.
- Rabî' b. Habib. E. el-Câmiu's-sahîh musnedu'l-İmam er-Rabî' b. Habîb. nşr. Nureddin es-Sâlimî. thk. Ebu Yakub Yusuf b. İbrahim el-Vercelânî. 4 Cilt. Uman Sultanlığı: Mektebetu'l-İstikâme, 2003.
- Rençber, F. “İslam Birliği İnşâsında Bir Engel Olarak Mezhep-Cemaat Taassubu ve Çözüm Yolları”. Mezhep Araştırmaları Dergisi (e-makâlât) 10(Bahar 2017), 77-102.
- Sarsılmaz, A. & A. "Hz. Adem’in Boyu ". Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1998), 133-138.
- Semînî, A. Me'âlimu'd-dîn. 2 Cilt. Umân: Vizâretu't-Turâsi'l-Kavmî, 1986.
- Sezgin, F. Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar. Ankara: Kitabiyat, 3. Basım, 2000.
- Sinanoğlu, M. "İman". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/iman#1 adresinden 30 Ocak 2021 tarihinde erişildi.
- Şevkânî, M. el-Fevâidu'l-Mecmû'a. thk. Abdurrahman Yahya el-Muallimi. Beyrut: el-Mektebetu'l- ilmiyye, 1407/1986.
- Şeybânî, T. el-İbâdiyye usûluhâ ve a’lâmuhâ. Ribat/Meğrib: Matbaatu’l-Ma’ârifi’l-Cedide, 2014.
- Taberânî, S. el-Mu'cemu'l-evsat. thk. Tarık b. İvaz el-Hüsyni. 10 Cilt. Kahira: Daru'l-haremeyn, 1415/1994.
- Uzundağ, M. S. "İrşâdü’s-sârî’ye Göre Kastallânî’nin Kelâmî Görüşleri". Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (2013), 61-89.
- Uzundağ, M. S. "Bir Muhaddis Olarak İbnü’l-Mülakkın ve et-Tavzîh Adlı Şerhinde Îman Konusuna Yaklaşımı". Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2015), 65-87.
- Uzundağ, M. S.&Agitoğlu, N. "Şârihlerin Müteşâbih Rivayetlere Yaklaşımı-İbnü’l-Mülakkin Örneğİ-". The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS) 2/36 (2015), 235-250.
- Zehebî, Ş. Tezkiratu'l-huffâz. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, 1998.
