Author :
Abstract
Müzelerin kuruluşundan bugüne temel işlevlerinin başında koruma gelmektedir. Depo alanları müzelerin en hayati bölümleridir ve koleksiyonların büyük bir bölümü depolarda yer almaktadır. Koleksiyonların sürdürülebilir yönetimi için uzman personele, dokümantasyonun eksiksiz yapılmasına, koleksiyon yönetimi politikası ve koruma politikasına, önleyici koruma çalışmalarına ve depo yönetimine ihtiyaç vardır. Bu çerçevede makalenin amacı, müzelerde kâğıt eserlerin muhafaza edildiği depo alanlarının fiziksel ve çevresel koşulları, depolama sistemleri ve yöntemleri ile ilgili bilgi vermek; müzelerin yeni depolama yaklaşımlarını paylaşmak ve bu yaklaşımların kâğıt eserler için uygulanabilirliğini tartışmaktır. Makalenin araştırma soruları; müzelerin açık depo, ortak depo veya müze dışındaki depo alanı yaklaşımlarının olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir? Yeni depolama yaklaşımları Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı devlet müzelerindeki kâğıt eserler için uygulanabilir nitelikte midir? Makalenin kapsamı kâğıt eserlerin depolanmasıyla sınırlı olup, kâğıt eserlerin depolanmasına dair genel ilke ve yaklaşımlar, Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı devlet müzeleri çerçevesinde değerlendirilmektedir. Yeni depolama yaklaşımları ise yurt dışındaki örneklerle açıklanmaktadır. Makalede literatür tarama yöntemi kullanılmış; ayrıca yurt içindeki ve yurt dışındaki müzelerin depo alanları ziyaret edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre dünyadaki müzelerin depolarındaki başlıca sorunlar; depo alanlarının doluluğu, depolama sistemlerinin yetersizliği ile dokümantasyon çalışmalarının yapılmamış ya da tamamlanmamış olmasıdır. Söz konusu bulgular, müzelerin sürdürülebilirliği açısından koleksiyonların korunduğu depo alanlarının doğru planlanma ve yönetiminin ne kadar önemli olduğuna işaret etmektedir. Bu çerçevede, taş, metal, seramik gibi inorganik malzemelere göre daha hassas olan kâğıt eserlerin depolanmasında dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Araştırma kapsamında elde edilen bulgulara göre kâğıt eserler, bu eserler için planlanan depoda ya da diğer organik malzemelerle birlikte organik eser deposunda muhafaza edilmeli; kâğıt eserin türüne, boyutuna, ağırlığına ve kondisyonuna göre depolanmalı; depo alanının fiziksel koşulları kâğıt eserlerin hassasiyeti göz önünde bulundurularak tasarlanmalı; bağıl nem ve sıcaklık değerleri ile aydınlık düzeyi kâğıdın yapısı ve bozunma sürecine göre planlanmalıdır. Sonuç olarak, yeni depolama yaklaşımlarından ortak depo alanı uygulaması, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı devlet müzelerindeki kâğıt eserlerin sürdürülebilir korunması ve yönetimi için değerlendirilebilecek niteliktedir.
Keywords
Abstract
Conservation is one of the main functions of museums since their foundation. The storage areas are the most vital parts of the museums and the majority of the collections are located in storage areas. Expert staff, complete documentation, collection management and conservation policy, preventive conservation work and storage management are required for the sustainable management of the collections. In this framework, the aim of the article is to give information about the physical and environmental conditions of the museum storage areas which protect works on paper, storage systems and methods; to share new storing approaches of museums and to discuss the feasibility of these approaches in terms of works on paper. Research questions raised in this article are: What are the upsides and downsides of open storage, shared storage or storage area outside of the museum premises? Are the new storing approaches feasible to works on paper that are housed in the state museums affiliated to the Ministry of Culture and Tourism in Turkey? The scope of the article is limited to the storing of works on paper. General principles and approaches concerning the storage of works on paper in the framework of state museums affiliated to the Ministry of Culture and Tourism in Turkey are evaluated, and new storing approaches are explained with examples from abroad. Literature review is used as a research method in the article. Additionally, museum storage areas are visited both in Turkey and abroad. According to the findings, the main problems about museum storage areas in the world are; occupancy of storage areas, inadequate storage systems and unaccomplished or incomplete documentation. The aforementioned findings indicate how important it is to plan and manage the storage areas where collections are preserved for the sustainability of museums. In this context, there are some points to be taken into consideration when storing works on paper that are more delicate than inorganic materials such as stone, metal and ceramic. Moreover, works on paper should be stored vertically or horizontally on shelves, in drawers, boxes or by hanging or rolling according to their types, dimensions, weights and conditions. The physical conditions of the storage area should be designed considering the delicacy of the works; relative humidity and temperature values as well as light level should also be planned according to the structure and degradation process of the paper. Consequently, shared storage area among new storing approaches can be considered as sustainable conservation and management of works on paper which are housed in the state museums that are affiliated to the Ministry of Culture and Tourism.
Keywords
- Alpaslan, A. S. (2009). Topkapı Sarayı Müzesi Kumaş Deposundaki Tekstilin Korunmasına Yönelik Yapılan Çalışmalar, 17. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 28 Nisan - 1 Mayıs 2008, Ankara.
- Ambrose, T. ve Crispin, P. (1993). Museum Basics. London ve New York: ICOM ve Routledge.
- Ames, M. M. (1981). Preservation and Access: A Report on An Experiment in Visible Storage. Gazette, 0(14), 21-32.
- Arslan, A. (2001). Askeri Müze’de Tarihi Eserlerin Depolanması, 5. Müzecilik Semineri, 20-22 Eylül 2000, İstanbul.
- Barbour Product Research (2012). The Glasgow Museums Resource Centre (GMRC). https://www.barbourproductsearch.info/the-glasgow-museums-resource-centre-gmrcnews016067.html?gclid=Cj0KCQjwnoqLBhD4ARIsAL5JedLQJLFdA7UUzSXopSLikVFP_AZtUtU0cn sgg2M0w3XakQk_spsDhyQaAqH5EALw_wcB adresinden 10.10.2021 tarihinde erişildi.
- Baydar, N. (2001). Müzelerdeki Organik Eserler Hangi Koşullarda Depolanmalı ve Eserlere Nasıl Muamele Edilmelidir?, 5. Müzecilik Semineri, 20-22 Eylül 2000, İstanbul.
- Biasiotti, A. (2016). Yazma Eserlerin Bakımı ve Elleçlenmesi, (Çev. M. Aydın). İstanbul: Kültürel Mirasın Dostları Derneği.
- Bottemley, M. (2012). Conservation and Storage: Archival Paper. (Ed. J. M. A. Thompson). Manual of Curatorship: A Guide to Museum Practice İçinde (s. 252-258). New York: Routledge.
- Brusius, M. ve Singh, K. (Ed.). (2019). Museum Storage and Meaning: Tales From The Crypt. New York: Routledge.
- Canadian Conservation Institute (1995). Storing works on paper. Canadian Conservation Institute Notes 11/2. https://www.canada.ca/content/dam/cci-icc/documents/services/conservation-preservationpublications/canadian-conservation-institute-notes/11-2-eng.pdf?WT.contentAuthority=4.4.10 adresinden 23.03.2021 tarihinde erişildi.
- Canadian Conservation Institute. (2002). General precautions for storage areas. Canadian Conservation Institute Notes 1/1. https://www.canada.ca/content/dam/cci-icc/documents/services/conservationpreservation-publications/canadian-conservation-institute-notes/1-1eng.pdf?WT.contentAuthority=4.4.10 adresinden 20.03.2021 tarihinde erişildi.
- Czop, J. (2019). Central Storage Facility for Museum Collections: A New Task for the National Institute for Museums and Public Collections. Muzealnictwo, 0(60), 149-159.
- Denis, N. H.; Egger, B.; Gipolou, H.; Boudjemal, N.; Arreto, M-C. ve Ruijter, M. (2010). Handling of Collections in Storage. Paris: UNESCO Publications.
- Duyck, E. D. ve Bacharach, J. (2012). Museum Collection Storage. The Museum Handbook: Part I: Museum Collections. https://www.nps.gov/Museum/publications/MHI/MHI.pdf adresinden 20.03.2021 tarihinde erişildi.
- Elkin, L. ve Norris, C. A. (Ed.). (2020). Preventive Conservation: Collection Storage. Washington D.C.: American Institute for Conservation.
- Erhardt, D.; Tumosa, C. S. ve Mecklenburg, M. F. (2007). Applying Science to the Question of Museum Climate. (Editörler: T. Padfield ve K. Borchersen). Museum Microclimates İçinde (s. 11-18). Copenhagen: Denmark.
- Erkan, K. (2016). Edirne Arkeoloji Müzesi Eser Depolama Teşhir Tanzim ve Çevre Düzenleme İşi, 24. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu ve 1. Uluslarararası Müzecilik Çalıştayı, 23-25 Mart 2015, Ankara.
- Ertürk, N. (2012). Müze Koleksiyonlarının Depreme Karşı Korunması. (Editörler: N. Ertürk ve H. Uralman). Müzebilimin ABC’si İçinde (s. 157-168). İstanbul: Ege Yayınları.
- Gürsoy, F. S. Ş. (2019). Sanat Müzelerinde, Depo ve Sergileme Alanlarındaki Koruma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Nuri Özer Erbay), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Harmanda, Y. ve Ateşoğlulları, S. (Ed.). (2014). Değişen ve Gelişen Türkiye Müzeleri: Türkiye’nin Müzeleri - Yeni Müzeler. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
- ICCROM. (2021). RE-ORG. https://www.iccrom.org/sites/default/files/RE-ORG%20Infographic%20- %20hig%20res.pdf adresinden 18.03.2021 tarihinde erişildi.
- Işık, U. (2008). Müzelerde Depolama Düzenleri: Şanlıurfa Müzesi, (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
- İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Kültürel Miras ve Müzeler Direktörlüğü. (2010). Türkiye Müzeleri İçin Yönetim ve İşletim Modeli Öneri Raporu. İstanbul: İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı.
- Johnson, E. V. ve Horgan, J. C. (1979). Museum Collection Storage. Paris: UNESCO Publications.
- Kızık, M. N. (2005). Yazma Eserlerin Müze ve Kütüphanelerde Koruma Yöntemleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Öğr. Gör. Sedat Göksu), İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kocaeli, F. ve Eskici, B. (2017). İç Anadolu Bölgesi Müzelerinde Önleyici Koruma Sorunları Üzerine Bir Değerlendirme. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 0(20), 52-64.
- Koçak, E. ve Eskici, B. (2019). Müzelerde Korumaya Etkiyen Faktörler. Sanat ve Tasarım Dergisi, 0(24), 235-259.
- Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. (2018). Müze İstatistikleri. https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR- 43336/muze-istatistikleri.html adresinden 20.03.2021 tarihinde erişildi.
- Lambert, S. (2011). RE-ORG: A methodology for Reorganizing Museum Storage Developed by ICCROM and UNESCO. https://doi.org/10.4000/ceroart.2112 adresinden 16.03.2021 tarihinde erişildi.
- Lambert, S. (2012). The crisis in storage: An old tale… With a New Ending?. International Preservation News, 0(57), 14-17.
- Lord, B. ve Lord, G. D. (2002). The Manual of Museum Exhibitions. New York: Altamira Press.
- Lord, M. (1995). Editorial. Museum International, 4(188), 3.
- Louvre. (2019). Inauguration of the Louvre Conservation Centre. https://presse.louvre.fr/inauguration-of-the- louvre-conservation-center/ adresindne 10.10.2021 tarihinde erişildi.
- Museum Support Centre. (2018). Smithonian. https://www.si.edu/newsdesk/factsheets/museum-support- center adresinden 16.03.2021 tarihinde erişildi.
- Pazarcı, S. (2002). Kütahya Arkeoloji Müzesi Depo Düzenleme Çalışmaları 2000, 12. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 25-27 Nisan 2001, Ankara.
- Pinniger, D. (2004). Pest Management in Museums, Archives and Historic Houses. London: Archetype Publications.
- Restorasyon ve Konservasyon Merkez ve Bölge Laboratuvarları Müdürlükleri Çalışma Usul ve Esaslarına İlişkin Yönetmelik. (2019). Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://teftis.ktb.gov.tr/Eklenti/67945,restorasyonvekonservasyonmerkezvebolgelaboratuvarimudur.pdf?0 adresinden 20.03.2021 tarihinde erişildi.
- Rujiter, M., Antomarchi, C. ve Isabelle Verger, I. (2016). Depodaki Koleksiyonların Elleçlenmesi (Çev. M. Uğuryol ve M. Aydın). İstanbul: Kültürel Mirasın Dostları Derneği.
- Sancaklı, S. (2016). Tekstil Eserlerde Depolama ve Önleyici Konservasyon Uygulamaları, 25. Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu ve II. Uluslararası Müzecilik Çalıştayı, 11-15 Nisan 2016, Ankara.
- Saraç, E. (2017). Ankara Etnografya Müzesi El Yazmalarında Filigran, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Rüstem Bozer), Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Sirkecioğlu, H. (1998). Malatya Müzesi Örneğinde Tekstil Ürünlerinin Konservasyonu Sorunları ve Çözüm Önerileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Şerife Sezgşn), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Şahin, E. (1992). Müze Olarak Kullanılan Tarihi Binalarda Sergileme ve Depolama Koşullarının M.S.Ü. İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Örneği Üzerinde İrdelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Öğr. Gör. Sedat Göksu), İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler
- Thistle, P. C. (1994). Visible Storage for the Small Museums. (Ed. S. Knell). Care of Collections İçinde (s. 187- 196). New York: Routledge.
- Tokyürekli, E. (1997). İstanbul Askeri Müzesi’nde Depolamanın Değerlendirilmesi ve Öneriler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Dr. Sümer Atasoy), İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Uçar, F. B. (2008). 19. Yüzyıl Endüstriyel Kâğıt Belgelerde Ayrışma ve Koruma Önerileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Sait Başaran), İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler
- Uğuryol, M. (2012a). Müzelerde İklim Denetimi. (Editörler: N. Ertürk ve H. Uralman). Müzebilimin ABC’si İçinde (s. 94-114). İstanbul: Ege Yayınları.
- Uğuryol, M. (2012b). Müzelerde Kirlilik Denetimi. (Editörler: N. Ertürk ve H. Uralman). Müzebilimin ABC’si İçinde (s. 115-133). İstanbul: Ege Yayınları.
- Uygur, A. (1999). Tekstil Ürünlerinin Depolama Esnasındaki Sararma Nedenleri ve Önleme Yöntemleri, 4. Müzecilik Semineri, 16-18 Eylül 1998, İstanbul.
- Wilcox, U. V. (1995). Detached storage: The Smithsonian Institution’s Museum Support Center. Museum International, 0(47), 18-22.
- Yıldırım, N. (2013). Müzelerde ve Tarihi Yapılarda Böceklerin Tespiti, Önlenmesi ve Mücadelede Kullanılan Yöntemler. Milli Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, 0(11), 131-148. Şekil Listesi
- Fotoğraf 1: Bodrum Katındaki Depo Alanında Nem Sorunu, Roma Kent Müzesi, İtalya (Kaynak: ICCROM, 2005).
- Fotoğraf 2: Resim Koleksiyonunun Açık Raf Sisteminde Üst Üste Depolanması, Roma Kent Müzesi, İtalya (Kaynak: ICCROM, 2005).
- Fotoğraf 3: Resim Koleksiyonunun Yerde Depolanması, Roma Kent Müzesi, İtalya (Kaynak: ICCROM, 2005).
- Fotoğraf 4: Kitapların Dolap İçinde Rafta Depolanması, Roma Kent Müzesi, İtalya (Kaynak: ICCROM, 2005).
- Fotoğraf 5: Kitapların Rafta Depolanması, Antropoloji Kütüphanesi Nadir Eserler Deposu, British Museum (Kaynak: Trustees of the British Museum, 2021).
- Fotoğraf 9 ve 10: Kağıt Eserlerin Kutulanarak Depolanması, J. Paul Getty Müzesi (Nevra Ertürk, 2005).
- Fotoğraf 11 ve 12: Milli Saraylar Daire Başkanlığı Bünyesindeki Depo-Müze’den Genel Görüntü (Nevra Ertürk, 2010).
