Author :
Abstract
Canlı bir varlık olan dil, doğası gereği zaman içerisinde değişen ve gelişen bir yapıya sahiptir. Dilin temel yapı taşı olan sözcükler de bu süreçte semantik ve fonetik açıdan bazı değişimlere uğrar. Bir dildeki fonetik değişiklikler genellikle dilin kendi iç dinamik yapısıyla ilgilidir. Bu çalışmada; 8 ile 10. yüzyıllar arasında dikildiği tahmin edilen Yenisey yazıtları, ses bilgisi açısından değerlendirilerek bunların fonetik özellikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Makalede, Erhan Aydın tarafından yazılan ve Yenisey yazıtları üzerine şu ana kadar yapılmış en kapsamlı çalışma olarak sayılan “Yenisey Yazıtları” adlı kitap esas alınmıştır. Yenisey bölgesindeki E 1- E 154 arasında numaralandırılması yapılan yazıtlar ile numarası bulunmayan Lisiç’ya I-II, Knışi Köyünden Bronz Ayna Starı, Kök Haya, Beyskoye Köyünden Gümüş Kama, Kamenka Köyünden Bronz Para, Bronz Para-Krasnoyarsk, Devlet Ermitajı’ndan Gümüş Kap, Kunya Dağı Kaya Yazıtı, Kulplu Sedyarski Maşrapası, Kulplu Gümüş Maşrapa, Adrianov Koleksiyonundan Bir Yazıt, Sargol, Ozernaya II, Çinge ve Edegey I-VI yazıtları da çalışmaya dâhil edilmiştir. Söz konusu yazıtların tamamı taranmış olup sınıflandırma yöntemiyle alt başlıklara ayrılmıştır. Fonetik açıdan dikkat çeken önemli ayrıntılara ve noktalama işaretlerinin kullanımı ile ilgili bazı özel detaylara yer verilmiştir. Yenisey yazıtlarının genel olarak Orhon Türkçesinin dil özelliklerini yansıttığı görülmüştür. Eldeki çalışma yazıldığı dönemin fonetik özelliklerini yansıttığından bundan sonra yapılacak benzer çalışmalara kaynaklık edeceği düşünülmektedir.
Keywords
Abstract
Language, a living entity has a structure that changes and develops in time due to its nature. Words, which are the basic structure of the language, change semantically and phonetically in this process. Phonetic changes in a language are usually related to the internal dynamic structure of the language itself. In this study, the phonetic properties of Yenisei inscriptions, which are thought to have been estimated between the 8th and 10th centuries, were evaluated in terms of phonetic knowledge. The article is based on the book “Yenisei Inscriptions” written by Erhan Aydın and it is considered as the most comprehensive study ever made on Yenisei inscriptions. The inscriptions numbered between E 1 –E 154 in the Yenisei region and inscriptions that were not numbered (Lisiç’ya I-II, Knışi Köyünden Bronz Ayna Starı, Kök Haya, Beyskoye Köyünden Gümüş Kama, Kamenka Köyünden Bronz Para, Bronz Para-Krasnoyarsk, Devlet Ermitajı’ndan Gümüş Kap, Kunya Dağı Kaya Yazıtı, Kulplu Sedyarski Maşrapası, Kulplu Gümüş Maşrapa, Adrianov Koleksiyonundan Bir Yazıt, Sargol, Ozernaya II, Çinge ve Edegey I-VI) were also included in the study. All of the mentioned inscriptions have been scanned and divided into subheadings by the method of classification. It is included phonetically remarkable details and some specific details about the use of punctuation marks. It has been observed that the Yenisei inscriptions generally reflect the linguistic features of Orkhon Turkish. The current study reflects the phonetic characteristics of the period in which it was written, so it is thought that it will be a source for similar studies to be done from now on.
Keywords
- Aydın, E. (2009). S. Gerard Clauson’un Etimolojik Sözlüğünde Yenisey Yazıtlarıyla İlgili Veriler. Turkish Studies, (4/4): 93-118.
- Aydın, E. (2011). Yenisey Yazıtlarında Geçen Türk Boyları Üzerine Notlar. Turkish Studies, (6/1): 390– 398.
- Aydın, E. (2012). Yenisey Yazıtları Nasıl Tarihlendirilebilir? Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (7/2) (Prof. Dr. Coşkun Ak Armağanı): 161–168.
- Aydın, E. (2013). Yenisey Yazıtlarındaki Tek Örnekler. Türkbilig, (26): 37-49.
- Aydın, E. (2014). Orhon Yazıtları. Konya: Kömen Yayınları.
- Aydın, E. (2015). Yenisey Yazıtları. Konya: Kömen Yayınları.
- Aydın, E. (2017). Türk Runik Bibliyografyası. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
- Aydın, E. (2018). “Eski Türk Yazıtlarında Erken Ünsüz Değişmeleri”, X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 17-19 Ekim, Eskişehir.
- Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-CenturyTurkish. Oxford: Clarendon.
- Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation, A functional approach to the lexicon. Wiesbaden.
- Eker, S. (2011). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
- Korkmaz, Z. (2019). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Kormuşin, İ. V. (2017). Yenisey Eski Türk Mezar Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Tekin, T. (1994). Notes on Old Turkic Word Formation. CAJ, 38: 244-281.
- Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Türk, O. (2017). Türkçe Öğretmenlerinin Konuşma İlgileri Ve Sınıf İçinde Kullandıkları Konuşma Dili Üzerine Bir Araştırma. Turkish studies, 12(6), 783-798.
- Türk, O. (2020). Kültürel Miras Olarak Hayvanların Atasözlerimize Kattıkları Anlam Üzerine Bir Değerlendirme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 11 (44), (320-334).
- Yıldırım, A. (2019). Yenisey Yazıtları Grameri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
