Author :
Abstract
Kaybolmaya yüz tutmuş ulusal kültürümüzü yansıtan el sanatlarımız içinde yer alan el halısı dokumaları günümüzde teknolojinin etkisi ile önemini kaybetmeye başlamıştır. Anadolu’nun birçok yöresinde dokunan halı, köylünün geçim kaynağı olmuş aynı zamanda kendi ihtiyaçlarını karşılamak için dokunmuştur. Dokunan halılar gerek sağlam oluşları gerek teknik, desen ve renklerinin canlılığı ile dikkat çekmektedir.
El halısı dokumacılığının yapıldığı önemli merkezlerden biri de Kemaliye ilçesi ve Apçağa köyüdür. Yörede dokunan halılarda çoğunlukla köşe göbek denilen ¼ desen rapor, bitkisel ve geometrik kompozisyonlar yer almıştır. Yöre halıları çiçekli, döner çiçekli (raporlu), kerpeten modeli, kedibastı ve Hüseyin Efendi gibi yöresel isimlerle adlandırılmaktadır. Apçağa köyünde ahşap germe tezgâhlar kullanılmış olup yörede ip eğirmek için kullanılan alete Eğik ya da hıjman ismi verilmiştir. Kullanılan malzeme olarak el eğirmesi yün ip, pamuk ip olan halılar İran düğümü (Sine) ve Gördes düğüm tekniği ile dokunmuştur.
Bu araştırma, kaynak kişi ve halı dokumacılarının verdiği bilgiler doğrultusunda Kemaliye Apçağa Köyünde dokunmuş yer yaygısı, sedir örtüsü, duvar halısı, seccade olarak kullanılan dokumaların; renk, motif, teknik ve kompozisyon özellikleri yönünden tanıtılması amacıyla yapılmış ve literatüre kazandırılması hedeflenmiştir. 2021 yılının Nisan ayında toplanan veriler, köy halkının, kaynak kişi ve halı dokuyucularının verdiği bilgiler doğrultusunda hazırlanmıştır. Kaynak kişiler ile yapılan sözlü görüşmelerden alınan bilgiler ve veriler ışığında teknik ve desen özellikleri belirlenmiş, desenlerin bilgisayar ortamında çizimleri yapılmıştır.
Keywords
Abstract
Carpet weavings which is among our handicrafts that represents our almost extinct national culture, have started to lose its importance due to the effect of technology. Carpet which is woven in several regions of Anatolia, has become livelihood of villagers as well as woven to meet their own needs. The woven carpets draw attention both on being sturdy and the technic, design and vitality of colours.
One of the important centers of carpet weaving is Kemaliye country and Apçağa village. ¼ reported design which is called corner core, botanical and geometrical compositions have usually taken place in the carpets woven in the region. The carpets are named as regional names such as flowery, rotating flowery (reported), pincers model, kedibastı and Hüseyin Efendi in the region. Wooden taunting benches have been used in Apçağa village and the device used to spin rope is called Eğik or Hıjman. As of the material used is hand spun woolen and the carpets which are cotton are woven using Iranian knot (Sine) and Gördes knot. .
In this research, in accordance with the information given by source person and carpet weavers, has been conducted in order to introduce weavings in terms of color, pattern, technical and compositional features; that are used as ground rug, couch cover, tapestry, prayer rug which are woven in Kemaliye Apçağa village and is aimed to bring in to the literature. Datas collected on April of 2021, has been prepared in accordance with the information given by villagers, source person and carpet weavers. Their technical and designing features have been determined and drawn on computer in the light of information and datas received through oral interviews that are conducted with source persons.
Keywords
- Atabeyli, Ç. E. (2014). Çevresel Etmen-Kullanıcı Gereksinmeleri Bağlamında (Kemaliye) Apçağa Köyü Konutlarının Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygılar. Ankara: Başbakanlık Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
- Elver, H. ve Soysaldı, A. (2021). Kars İli Arpaçay İlçesi Koç Köyü Halı Yastıklar. Arış Dergisi, C/S (18): 73-97.
- Kemaliye Kaymakamlığı. (1996). Her Yönüyle Kemaliye (Eğin). İstanbul: Milsan Basın.
- Kemaliye Apçağa Köyü Güzelleştirme ve Kalkındırma Derneği. (2014). Apçağa Köyü. İstanbul: Bizim Yayınevi.
- Kılıç K. S. (2018). Halı Dokumalarında Tasarım. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, C/S 6(22): 321-354.
- Koyuncu, O. A. ve Öz, N. D. (2019). Kaybolmaya Yüz Tutmuş Kültürel Miras: Karapınar Tülü Dokumaları-A Cultural Heritage Facing Extinction: Karapınar Tülü Weavings, Sanat ve Tasarım, C/S (24): 281-299.
- Öz, N. D. ve Aksoy, E. (2018). Zeyve Aşiret Dokumalarına Bir Örnek: Baskil Hacı Hasan Baba Türbesi’ndeki Halı Seccade ve Yolluklar An Example For Zeyve Trıbe Weavıngs: Carpet Prayer Rug And Runners In Baskıl Hacı Hasan Baba Tomb, JASSS International Journal of Social Science, C/S (69): 193-211.
- Öz, N. D. ve Koyuncu, O. A. (2018). Yukarıköy (Çanakkale-Ayvacık) Geleneksel Yörük Dokumaları,
- Öztürk, N. (2010). Kemaliye (Eğin) Halıları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
- Yıldırım, E. ve Gürcüm, B. H. (2020). Adıyaman İlinde Kullanılan Halı Yastıkların Renk, Motif ve Kompozisyon Özellikleri. İdil, C/S (75): 1746–1760.
