Author :
Abstract
Bu araştırmada lise 10. sınıf öğrencilerinin tarihe yönelik epistemolojik görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiş olup araştırma durum çalışması (case study) deseni ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2021-2022 eğitim- öğretim yılında Erzurum Türk Telekom Nurettin Topçu Sosyal Bilimler Lisesinin bir 10. sınıf şubesinde okuyan 23 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada öğrencilerin tarihe yönelik epistemolojik görüşlerinin belirlenmesi bağlamında ilk olarak tarih kavramını ne şekilde tanımladıklarının belirlenmesi; sonrasında ise öğrencilerin tarihsel bir olguya yönelik yorum farklılıklarının sebeplerine ve tarihsel bilginin değişme durumuna yönelik görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda öğrencilerin tarih kavramını ne şekilde tanımladıkları bu amaçla geliştirilen açık uçlu bir anket formu ile belirlenmiştir. Öğrencilerin tarihsel bir olguya yönelik yorum farklılıklarının sebepleri ve tarihsel bilginin değişme durumuna yönelik görüşlerinin belirlenmesi ise “Osmanlı Beyliği’nin Kuruluşunda Gaza Anlayışının Yeri Nedir?” Başlığını taşıyan bir kaynak çalışması aracılığıyla tespit edilmiştir. Belirtilen veri toplama araçlarından elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda öğrencilerin yarısından fazlasının tarihi, geçmiş ile eş değer gördüğü anlaşılmıştır. Ayrıca öğrencilerin tarihsel bir olguya (Osmanlı Beyliği’nin kuruluşunda gaza anlayışının yerine) yönelik yorum farklılıklarının sebebi olarak “tarihçilerin birbirinden farklı bakış açılarına sahip olmaları” görüşünü paylaştıkları anlaşılmıştır. Tarihsel bilginin değişimine yönelik görüşlerinin belirlenmesi noktasında ise öğrencilerin büyük kısmının Osmanlı Beyliği’nin kuruluşuyla ilgili sahip olunan bilgilerin değişebileceğini düşündükleri anlaşılmıştır. Sonuç olarak, öğrencilerin tarih kavramına yönelik algılarının naif (gelişmemiş) bir nitelik taşıdığı; tarihsel bir olguya ilişkin yorum farklılıklarının nedenlerine ve tarihsel bilginin değişme durumuna yönelik görüşlerinin ise naif unsurlar taşımakla birlikte gelişmiş bir epistemolojik anlayışı yansıttığı tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
In this study, it was aimed to determine the epistemological views of high school 10th grade students towards history. Qualitative research approach was adopted in the research and the research was carried out with a case study design. Document analysis was used as a data collection method in the research. The study group of the research consists of 23 students studying in a 10th grade branch of Erzurum Türk Telekom Nurettin Topçu Social Sciences High School in the 2021-2022 academic year. In the research, in the context of determining the epistemological views of the students towards history firstly, determining how they define the concept of history; afterwards, it is aimed to determine the reasons for the differences in interpretation of a historical phenomenon and the views on the change of historical knowledge. In this context, how the students defined the concept of history was determined by an open-ended questionnaire developed for this purpose. The reasons for the differences in interpretation of the students about a historical phenomenon and the determination of their views on the change of historical knowledge were determined through a resource study titled "What is the Place of the Concept of Gaza in the Establishment of the Ottoman Principality?". The data obtained from the specified data collection tools were analyzed with the content analysis method. As a result of the analysis of the data, more than half of the students considered history to be equivalent to the past; it was understood that they explained the main reason for the differences in interpretation on a historical phenomenon (on the establishment of the Ottoman Principality) as "historians have different perspectives". As a result, it has been understood that the students' perceptions of the concept of history have a naive quality, their views on the reasons for the differences in interpretation of a historical phenomenon and the change of historical knowledge are at a developed level, although they have naive elements
Keywords
- Akyıldız, S. (2014). “Lise öğretmenlerinin epistemolojik inançları ile öğretme öğrenme anlayışları arasındaki ilişkinin incelenmesi” (Doktora Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 383506)
- Alabaş, R. (2007). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde kanıt temelli öğrenme modeli: bir eylem araştırması (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No.210274)
- Amaral, C. (2008). Tarih derslerinde farklı perspektifler: Portekizli öğrenciler ile bir çalışma. M. Safran ve D. Dilek (Ed.), 21.yüzyılda kimlik, vatandaşlık ve tarih eğitimi içinde (s. 163-173). İstanbul Yeni İnsan Yayınevi.
- Aretemur Çimen, C. (2017). Nitel araştırmada öznellik ve düşünümsellik. F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma: yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (s. 59-68) (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
- Bal, M. S. (2011). Türkiye'de tarih öğretiminin sorunları ve çözüm yolları konusunda öğretmen adayı ve öğretmen görüşlerinin karşılaştırılması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15): 371-387. https://a:trdizin.gov.tr/makale/TVRFM09ESXlNZz09/ adresinden edinilmiştir.
- Balantekin, Y. (2013). İlköğretim öğrencilerinin bilimsel bilgiye yönelik epistemolojik inançları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2 (2): 312-328. https://dergipark.org.tr/en/pub/buefad/issue/3813/51118 adresinden edinilmiştir.
- Barca, I. (2001). Prospective teachers’ ideas about assessing different account. International Journal of Historical Learning, Teaching and Research, 1 (2): 3-12. https://www.history.org.uk/secondary/resource/4852/theinternationaljournalvolume1 number 2 adresinden edinilmiştir.
- Belet, Ş. ve Güven, M. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının epistemolojik inançlarının ve bilişüstü stratejilerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1): 31-57. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/14514 adresinden edinilmiştir
- Bowen, G.A. (2009). Document analysis as a qualitative research method, qualitative research journal, 9 (2): 27-40. doi:10.3316/QRJ0902027
- Burnard, P. (1991). A method of analysing interview transcripts in qualitative research. Nurse education today, 11(6): 461-466. doi: 10.1016/02606917(91)90009Y
- Büyüköztürk, Ş. (2005). Anket geliştirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (2):133-151. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26124/275190 adresinden edinilmiştir.
- Candan, A. S. ve Öztaş, S. (2017). Ortaöğretim öğrencilerinin tarih kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 6(2): 507-526. doi: 10.7596/taksad.v6i2.691
- Chapman, A. (2009). “Towards an interpretations heuristic: A case study exploration of 1619 year old students’ ideas about explaining variations in historical account:” Institute of Education, University of London. (Unpublished EdD Thesis). https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/10019912 adresinden
- Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, çev. ed.) (5. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Cutcliffe, J. R. ve McKenna, H. P. (1999). Establishing the credibility of qualitative research findings: the plot thicken: Journal of advanced nursing, 30 (2): 374-380. doi: 10.1046/j.13652648.1999.01090.x
- Çam, A. ve Avaroğulları Kiriş, A. (2021). Senaryo temelli epistemik düşünme ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 7(16), 587-611. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1945989 adresinden edinilmiştir.
- Çulha Özbaş, B. (2010), 12-14 Yaş grubu öğrencilerin tarihsel düşünme gelişimi ve tarihsel kanıt kullanımı (Doktora Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 265486)
- Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. Ankara: Pegem Yayınevi.
- Demir, M. K. (2012). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2): 343-358. https://dergipark.org.tr/en/pub/uefad/issue/16696/173555 adresinden edinilmiştir.
- Emecen F. M. (2012). İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu beylikler dünyası. (1. Basım). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Lindner, R. P. (2000). Orta çağ Anadolu’sunda göçebeler ve Osmanlılar (M. Günay, Çev.). (1.Basım), İstanbul: İmge Kitabevi.
- Gago, M. (2005). Children’s understanding of historical narrative in Portugal. In R. Ashby, P. Gordon and P. J. Lee (Ed.), Understanding History Recent Research in History Education: 4, International Review of History Education (s. 83-97). London: Routledge Falmer
- Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş (2. Baskı) (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu çev. ed.). Ankara: Anı
- Goldman, A. I. (1986). Epistemology and cognition. Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Finlay, L. (2002). Negotiating the swamp: the opportunity and challenge of reflexivity in research practice. Qualitative research, 2(2): 209-230. doi:10.1177/146879410200200205
- Hofer, B. K. (2016). Epistemic cognitionas a psychological construct advancements and challenge: İçinde J.A. Greene, W.A. Sandoval ve I. Bråten (Ed.), Handbook of Epistemic Cognition (s.19-39) NewYork: Routledge
- Hsiao, Y. (2005). Taiwanese students’ understanding of differences in textbook account: In R. Ashby, P. Gordon ve P. J. Lee (Ed:), Understanding History Recent Research in History Education: Vol. 4. International Review of History Education. (s.54-67). London: Routledge Falmer.
- Jenkins, K. (1997). Tarihi yeniden düsünmek (B. S. Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
- Kafadar, C. (1996). Gaza. TDV İslâm Ansiklopedisi, (Cilt 13) içinde (s. 427-429). Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
- Keleşzade, G., Güneyli, A. ve Özkul, A. E. (2018). Sosyal yapılandırmacı öğrenmeyi ve tarihsel düşünme becerilerini geliştirmeyi temel alan tarih öğretiminin etkililiği. Eğitim ve Bilim, 43(195): 167-191. doi: 10.15390/EB.2018.7479
- Kiriş Avaroğulları A. ve Avaroğulları M. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tarih ve tarihin öğrenimi ve öğretimi üzerine epistemolojik inançları. 3. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi.
- Kitchner, K. S. (1983). Cognition, metacognition, and epistemic cognition. Human development, 26(4): 222- 232. doi:10.1159/000272885
- Kösemen, S. (2012). Sosyal bilgiler dersi öğretim programına yönelik öğretmen görüşlerinin epistemolojik inançları bağlamında değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No.322428).
- Köprülü, M. F. (1981). Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşu. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Kuhn, D. ve Weinstock, M. (2002). What is epistemological thinking and why does it matter? İçinde B.K. Hofer ve P. R. Pintrich (Ed:), Personal epistemology: The psychology of beliefs about knowledge and knowing (s. 121–144). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associate:
- Külcü, Ö. (2000). Kuramsal bilginin oluşumu ve toplumsal bilgiye dönüşümünde epistemoloji bilgi hizmetleri ilişkisi. Türk kütüphaneciliği 14 (4): 386-411 http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/669/666 adresinden erişilmiştir.
- Lee, P. J. (1983). History teaching and philosophy of history. History and Theory, 22 (4): 19-49. https://www.jstor.org/stable/pdf/ adresinden edinilmiştir.
- Lee, P. (1996). None of us was there. Children’s ideas about why historical accounts differ. paper presented at the triennal nordic confrence on history didactics, Junho, Tampere, Finland.
- Lee, P., Ashby, R. ve Dickinson, A. (1997). “Just another emperor”: Understanding action in the past. International Journal of Educational Research, 27(3): 233–244. doi:10.1016/S08830355(97)897315
- Lee, P. ve Shemilt, D. (2003). A scaffold not a cage: Progression and progression models in history. Teaching History, 113: 13–23. http://search.proquest.com adresinden edinilmiştir.
- Lee, P. J. ve Shemilt, D. (2004). “I just wish we could go back in the past and find out what really happened”: Progression in understanding about historical accounts, Teaching History, 117:25-31. https://www.proquest.com/openview/aa2bce63771383b2ffd47ea6c0cca15b/1?pq adresinden
- Lindner, R. P. (2000). Ortaçağ Anadolu’sunda göçebeler ve Osmanlılar (M. Günay, Çev.). (1. Basım), İstanbul: İmge Kitabevi.
- Maggioni, L. (2010). Studying epistemic cognition in the history classroom: Cases of teaching and learning to think historically. Retrieved from ProQuest Dissertation and Theses Database (Document ID 2180012291).
- Maggioni, L., VanSledright, B. ve Alexander, P. A. (2009). Walking on the borders: A measure of epistemic cognition in history. The Journal of Experimental Education, 77(3): 187-214. doi: JEXE.77.3.187214
- MEB (2018). Ortaöğretim tarih dersi (9, 10 ve 11. sınıflar) öğretim programı Ankara: MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü. http://mufredat.meb.gov.tr adresinden edinilmiştir.
- Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3th Ed.) (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Nichol, J. (1996). Tarih öğretimi (M. Safran, Çev.). Londra.
- Nokes, J. D. (2014). Elementary students’ roles and epistemic stances during document based history lesson: Theory ve Research in Social Education, 42 (3): 375-413. doi: 10.1080/00933104.2014.937546
- Özel, Oktay ve Öz, Mehmet (drl.) (2005). Söğüt’ten İstanbul’a, Osmanlı Devleti’nin kuruluşu üzerine tartışmalar. Ankara: İmge Kitabevi.
- Özbaran, S. (2005). Tarih, tarihçi ve toplum: Tarihin çağrışımı, doğası ve tarih öğretimi üzerine düşünceler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Özçelik, İ. (2014). Tarih ve metodolojisi. Ankara: Gazi Kitabevi.
- Patton, M.Q. (2002). Qualitative research ve evaluation method: (3. Baskı), London: Sage Publication
- Punch K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş: Nicel ve nitel yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Reddy, K. ve VanSledright, B. (2010). Epistemic change in history education. Ulusal Sosyal Bilimler Konseyi Kolej ve Üniversite Fakülte Meclisi'nin yıllık konferansında sunulmuştur. Denver, CO.
- Stoel, G., Logtenberg, A., Wansink, B., Huijgen, T., van Boxtel, C. ve van Drie, J. (2017). Measuring epistemological beliefs in history education: An exploration of naïve and nuanced belief: International Journal of Educational Research, 83: 120-134. doi: 10.1016/j.ijer.2017.03.003
- Seferoğlu, S. S. ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(30): 193-200. https://dergipark.org.tr/en/download/articlefile/87673 adresinden erişilmiştir. Schommer, M. (1994). Synthesising epistemological belief research: Tentative understandings and provocative confusion: Educational Psychology Review, 6(4): 293-319. https://link.springer.com/article/10.1007/BF02213418 adresinden edinilmiştir.
- Tekeli, İ. (1998). Tarih bilinci ve gençlik: karşılaştırmalı Avrupa ve Türkiye araştırması. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Üztemur, S. ve Dinç, E. (2018). Tarih ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarının karşılaştırmalı analizi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(2): 41-64. http://www.ankad.org/index.php/Ankad/article/view/36 adresinden edinilmiştir.
- VanSledright, B. (2002). Confronting history’s interpretive paradox while teaching fifth graders to investigate the past. American Educational Research Journal, 39: 1089–1115. doi:10.3102/000283120390041089
- VanSledright, B. ve Maggıoni, L. (2016). Epistemic cognition in history. İçinde J.A. Greene, W.A. Sandoval ve I. Bråten (Ed.), Handbook of Epistemic Cognition (128-147) NewYork: Routledge.
- VanSledright, B. ve Reddy, K. (2014). Changing epistemic beliefs? An exploratory study of cognition among prospective history teacher. Revista Tempo e Argumento, 6(11): 28-68.
- Wansink, B. G., Akkerman, S. F., Vermunt, J. D., Haenen, J. P. ve Wubbels, T. (2017). Epistemological tensions in prospective Dutch history teachers׳ beliefs about the objectives of secondary education. The Journal of Social Studies Research, 41(1): 11-24. doi:10.1016/j.jssr.2015.10.003S
- Walsh, W.H. (2006). Tarih felsefesine giriş (Y.Z. Çelikkaya, Çev.). Ankara: Hece Yayınları.
- Wineburg, S. S. (1991a). Historical problem solving: A study of the cognitive processes used in the evaluation of documentary and pictorial evidence. Journal of Educational Psychology, 83(1): 73–87. https://doi.org/10.1037/00220663.83.1.73
- Wineburg, S.S. (1991b). On the reading of historical texts: Notes on the breach between school and academy. American Educational Research Journal, 28(3): 495–519. doi:10.3102/00028312028003495
- Yalçınkaya, E. (2013). Tarih kavramına yönelik sınıf öğretmeni adaylarının ürettikleri metaforların incelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 5(3): 95-112. http://www.dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/view/409/yalcinkaya adresinden
- Yılmaz, K. ve Kaya, M. (2011). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tarih algısı ve tarih öğretimine pedagojik yaklaşımları. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(6): 73-95. https://a:trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TVRZMk9UQXlNZz09 adresinden edinilmiştir.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
