SUSURLUK ÇAYI HAVZASINDA TROPİKAL GÜN VE YAZ GÜNÜ SAYISINDAKİ EĞİLİMLER VE RCP 8.5 SENARYOSUNA GÖRE MODELLENMESİ
Author :
Abstract
İklim değişikliği günümüzde belirgin olarak hissedilmektedir. Değişim, dinamik bir sistem olan iklimin doğası gereğidir. Yerkürenin eksen eğikliği, yörüngesel hareketleri, Güneş aktiviteleri ve fosil yakıtların kullanılması iklim değişikliklerinin ana sebepleri arasında gösterilmektedir. İklim değişiklikleri günümüze özgü olmayıp jeolojik geçmişte temel karakteri ısınma ve soğuma eğilimli çok sayıda değişimin gerçekleştiği bilinmektedir. Bu çalışmada Türkiye’nin kuzey batısında, Marmara Denizi’nin güneyinde yer alan Susurluk Çayı Havzası’nda iklim değişikliğinin göstergelerinden olan yaz günü ve tropikal gün sayılarındaki değişimler analiz edilmiştir. Araştırmada Susurluk Çayı Havzası’nda yer alan 7 meteoroloji istasyonunun (Bandırma, Bursa, Dursunbey, Keles, Simav, Tavşanlı, Uludağ) veri setleri seçilmiştir. Seçilen istasyonların, 1970-1995, 1996-2020 ve 2021-2060 (RCP 8.5) yıllarını kapsayacak şekilde üç periyot halinde inceleyerek günlük maksimum sıcaklık sayılarının 1970-2060 yılları arasındaki eğilimlerinin analizlerine yer verilmiştir.
Araştırmada, iklim değişiklikleri nedeniyle Türkiye’de meydana gelen ısınmaya bağlı olarak Susurluk Çayı Havzası’ndaki tropikal ve yaz günü sayısındaki eğilimlerin yönü ve şiddetinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma, tropikal ve yaz günü değişimlerinin incelenmesi konusunda Türkiye literatürüne katkı sağlamasının yanı sıra uygun alanlarda üretimi giderek artan tropikal meyve yetiştiriciliğine ve havza yönetimi çalışmalarına veri altlığı sağlaması açısından önemli görülmektedir. Bu kapsamda havzada uzun yıllar ölçüm yapan istasyonlardan elde edilen maksimum sıcaklık verileri kullanılarak ekstrem olaylar olarak görülen yaz ve tropikal gün sayılarındaki 1970 ve 2060 yılları arasındaki değişimler analiz edilmiştir.
Çalışmada, 1970-1995, 1996-2020 yıllarını kapsayan periyotlarda meteoroloji gözlem istasyonlarına ait günlük maksimum sıcaklık verileri kullanılırken, 2021-2060 yıllarını kapsayan periyotta ise modelleme verisi olarak CMIP5 projesi kapsamında hazırlanan RCP 8.5 senaryosu ile hazırlanan HadGEM2-ES küresel dolaşım modelleri çıktıları ile RegGEM4.3.4 bölgesel iklim küçültme yöntemi verilerinden yararlanılmıştır. Araştırmada trend analiz yöntemi olarak Mann Kendall ve Spearman Rho test istatistiği ile analizler yapılmıştır. Bu iki yöntem son derece kullanışlı olmasından dolayı alan yazında genel olarak en çok tercih edilen istatistikî yöntemlerdir. Çalışma sonucunda; 1970-1995, 1996-2020 ve 2021-2060 yıllarını kapsayan periyotlarda yıllık yaz günü sayısı neredeyse bütün istasyonlarda negatif eğilimlerin olduğu görülmektedir (artış eğilimi olanlarda ise anlamlılık yoktur). Yıllık tropikal gün sayısında ise 1970-1995 yıllarını kapsayan birinci periyotta Dursunbey, Simav ve Tavşanlı’da anlamlı artışlar görülürken, ikinci periyotunu oluşturan 1996-2020 yıllarında, Bandırma, Bursa, Dursunbey ve Simav; 2021-2060 (Gelecek) yıllarını kapsayan üçüncü periyotta ise tüm istasyonlarda ciddi artışların olduğu belirlenmiştir.
Keywords
Abstract
Climate change is being felt significantly today. Change is due to the nature of the climate, which is a dynamic system. The axis obliquity of the Earth, its orbital movements, solar activity, and the use of fossil fuels are shown as the leading causes of climate change. It is known that climate changes are not unique to the present day, but many changes have occurred in the geological past, the main character of which is prone to warming and cooling. In this study, the changes in the number of summer days and tropical days, which are indicators of climate change, were analyzed in the Susurluk Stream Basin located in the northwest of Turkey and the south of the Sea Marmara. In the research, the stations of 7 meteorological stations (Bandırma, Bursa, Dursunbey, Keles, Simav, Tavşanlı, Uludağ) located in the Susurluk Stream Basin were selected. Analyses of the trends of the maximum daily temperature numbers Dec 1970-2060 by examining the selected stations in three periods to cover the years 1970-1995, 1996-2020, and 2021-2060 (RCP 8.5) are included.
The aim of the study is to determine the direction and severity of the trends in the number of tropical and summer days in the Susurluk Stream Basin due to the warming that has occurred in Turkey due to climate changes. Çalışma, tropikal ve yaz günü değişimlerinin incelenmesi konusunda Türkiye literatürüne katkı sağlamasının yanı sıra uygun alanlarda üretimi giderek artan tropikal meyve yetiştiriciliğine ve havza yönetimi çalışmalarına veri altlığı sağlaması açısından önemli görülmektedir. In this context, the changes in the number of summer and tropical days, which are considered as extreme events, between 1970 and 2060 dec analyzed using the maximum temperature data obtained from stations that have been measuring the basin for many years.
In the study, 1970-1995, covering the years 1996-2020, the maximum daily average temperature in a period of meteorological observation stations belonging to the data are used when covering a period 2021-2060 years in CMIP5 RCP 8.5 scenario modeling the data as prepared under the project designed with the HadGEM2-ES global circulation models with the outputs of RegGEM4.3.4 regional climate data reduction methods were used. Mann-Kendall and Spearman's Rho test statistics were used as the method in the study. These two methods are the most preferred statistical methods in general in the field summer because they are beneficial. As a result of the study, there are negative trends in almost all stations in the number of summer days per year in periods covering the years 1970-1995, 1996-2020, and 2021-2060. In the first period covering the years 1970-1995, there were significant increases in Dursunbey, Simav, and Tavşanlı, while in the years 1996-2020, Bandırma, Bursa, Dursunbey and Simav, which constitute the second period; in the third period covering the years 2021-2060 (Future), there were significant increases in all stations.
Keywords
- Arınç, K. (2014). Doğal Beşerî İktisadi ve Siyasal Yönleriyle Ege ve Marmara Bölgeleri. Erzurum: Biyosfer Araştırmaları Merkezi.
- Atalay, İ. (2017). Türkiye Jeomorfolojisi. İzmir: META Basım Matbaacılık Hizmetleri.
- Atalay, İ. ve Mortan, K. (2017). Türkiye’nin Bölgesel Coğrafyası. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
- Bahadır, M. ve Saraçlı, S. (2010). Isparta’da Arıma Modeline Göre Sentetik İklim Verilerinin Analizi. Nature Sciences, 5(3), 163-177.
- Burn, D.H ve Elnur, M.A.H., (2002). Detection of Hydrologic Trends and Variability. Journal of Hydrology, 255(1-4), 107-122.
- Coşkun, M. (2019). İklim Değişmeleri ve Küresel Isınma. (Ed. M. Alım ve S. Doğanay). Yer Bilimi İçinde (s. 271- 303). Ankara: Pegem Akademi.
- Coşkun, M.; Gözalan, S.; Öztekinci, M. ve Dündar, Ö. (2020). Susurluk Çayı Havzasının Ortalama Sıcaklık ve Toplam Yağış Verilerinin Trend Analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 0(49), 24-39.
- Coşkun, M.; Şahiner, H. ve Canbulat, O. (2022). Covid 19 Sürecinde Coğrafi Özellikler ve Atmosfer Kararlılığına Göre Karabük İl Merkezi ve Zonguldak’ın Ereğli İlçesinde Aerosol Optik Derinlik Analizi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 0(45), 380-403.
- Coşkun, S. (2020a). Akarçay Kapalı Havzasının Ortalama Sıcaklık ve Yağış Verilerinin Eğilim Analizi (Afyonkarahisar-Türkiye). Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 13(81), 533-547.
- Coşkun, S. (2020b). Aras-Kura Kapalı Havzasının Ortalama Sıcaklık, Yağış ve Akım Verilerinin Trend Analizi (Türkiye). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 30(2), 29-42.
- Coşkun, S. (2020c). Akarçay Kapalı Havzası’nın Yaz Mevsiminde Buharlaşma ve Akım Verilerinin Trend Analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 0(47), 162-177.
- Çeribaşı, G., Doğan, E. ve Sönmez, O. (2014). Evaluation of Meteorological and Hydrological Data of Sapanca Basin by Trend Analysis Method. Journal of Environmental Protection and Ecology, 15(2), 705-714.
- Demircan, M.; Gürkan, H.; Eskioğlu, O.; Arabacı, H. ve Coşkun, M. (2017). Türkiye İçin İklim Değişikliği Projeksiyonları: Üç Model ve İki Senaryo. Türkiye Su Bilimleri ve Yönetimi Dergisi, 1(1), 22-43.
- Deniz, Z. (2013). Türkiye’de Yaz Mevsimindeki Sıcak Günler ve Sıcak Günlerin Eğilimleri (1970-2006). Türk Coğrafya Dergisi, 0(61), 1-10.
- Du, Y.; Cai, S.; Zhang, X. ve Zhao, Y. (2001). Interpretation of The Environmental Change of Dongting Lake, Middle Reach of Yangtze River, China, By 210Pb Measurement and Satellite Image Analysis. Geomorphology, 41(2-3), 171-181.
- Erlat, E. (2014). İklim Sistemi ve İklim Değişmeleri, (5.Baskı). İzmir: Ege Üniversitesi.
- Erlat, E. ve Yavaşlı, D. D. (2009). Ege Bölgesi’nde Tropikal Gün ve Yaz Günü Sayılarındaki Değişim ve Eğilimler. Ege Coğrafya Dergisi, 18(1-2), 1-15.
- Erlat, E. ve Türkeş, M. (2012). Analysis of Observed Variability and Trends in Numbers of Frost Days in Turkey for the Period 1950–2010. International Journal of Climatology, 32(12), 1889-1898.
- Erlat, E. ve Türkeş, M. (2013). Observed Changes and Trends in Numbers of Summer and Tropical Days, and the 2010 Hot Summer in Turkey. International Journal of Climatology, 33(8), 1898-1908.
- Gökçe, N. (2016). Balıkesir Ovası-Kocaçay-Manyas Ovası ve Susurluk Çayı Arasında Kalan Sahanın Jeomorfolojisi. Türk Coğrafya Dergisi, 0(67), 21-31.
- Gözalan, S. (2019). Yüzey, 850, 700 ve 500 hPa Basınç Seviyelerinde Sıcaklık ile Nem Parametrelerinin Karşılaştırmalı Trend Analizi: Türkiye Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Mücahit Coşkun), Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Gümüş, V. ve Yenigün, K. (2006). Aşağı Fırat Havzası Akımlarının Trend Analizi ile Değerlendirilmesi, Yedinci Uluslararası İnşaat Mühendisliğinde Gelişmeler Kongresi - 11-13 Ekim 2006, (s. 1-10), İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
- Güngördü, E. (2003). Türkiye’nin Coğrafyası. Ankara: Asil Yayınları.
- Hirsch, R. M. ve Slack, J. R. (1984). A Nonparametric Trend Test for Seasonal Data with Serial Dependence. Water Resources Research, 20(6), 727-732.
- Kadıoğlu, M. (1997). Türkiye Yüzey Hava Sıcaklığı Verilerindeki Eğilimler. International Journal of Climatology: A Journal of the Royal Meteorological Society, 17(5), 511-520.
- Karabulut. M. ve Topuz, M. (2020). Adana’da Tropikal ve Yaz Günü Sayılarındaki Değişim ve Eğilimler, 2. Uluslararası Akdeniz Sempozyumu / 2. International Mediterranean Symposium Bildiriler Tam Metin Kitabı – 23-25 Mayıs 2019 (s. 108-126), Mersin, Turkey: Mer-Ak Mersin Akademi Yayınları.
- Karakuş, C. B. (2017). Hidro-Meteorolojik Parametreler İçin Trend Analizi Yöntemleri. International Journal of Scientific and Technological Research, 3(2), 22-33.
- Kiage, L. M.; Liu, K. B.; Walker, N. D.; Lam, N. ve Huh, O. K. (2007). Recent Land-Cover/Use Change Associated with Land Degradation in the Lake Baringo Catchment, Kenya, East Africa: Evidence from Landsat TM and ETM+. International Journal of Remote Sensing, 28(14), 4285-4309.
- Legesse, D. ve Ayenew, T. (2006). Effect of Improper Water and Land Resource Utilization on the Central Main Ethiopian Rift Lakes. Quaternary Internationalpeny.
- Mengü, G. P. ve Akkuzu, E. (2008). Küresel Su Krizi ve Su Hasadı Teknikleri. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(2), 75-85.
- Cebe, E. N. (2007). Türkiye Akarsularında Mevsimsel Trend Analizi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışmanlar: Prof. Dr. Bihrat Önöz ve Prof. Dr. Emine Beyhan Yeğen), İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Özdemir, M. A. ve Bahadır, M. (2010). Uzaktan Algılama ile Acıgöl Havzasında Arazi Kullanımının Zamansal Değişim Analizi (1975-2005) The Journal of International Social Research, 3(12), 336-351.
- Özfidaner, M. (2007). Türkiye Yağış Verilerinin Trend Analizi ve Nehir Akımları Üzerine Etkisi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Yrd. Doç. Dr. Fatih Topaloğlu), Adana: Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Penny, D. ve Kealhofer, L. (2005). Microfossil Evidence of Land-Use Intensification in North Thailand. Journal of Archaeological Science, I.(32), 69-82.
- Saarnisto, M. ve Lunkka, J. P. (2004). Climate Variability During The Last Interglacial-Glacial Cycle in NW Eurasia. Past Climate Variability Through Europe and Africa İçinde (s. 443-464). Springer, Dordrecht.
- Soykan, A. (1996). Kepsut-Susurluk Kuzeyi Arasında Susurluk Çayı Vadisinin Jeomorfolojisi. Türk Coğrafya Dergisi, 0(31), 115-137.
- Sözen, E. (2016). Düzce’nin 1960 Sonrası Sıcaklık ve Yağış Ortalamalarının İklim Değişiklikleri Açısından Değerlendirilmesi, INES - 1st International Academic Research Congress – 3-5 Aralık 2016 (s. 344), Konya: Çizgi Kitabevi.
- Şahin, C.; Doğanay, H. ve Özcan, N. A. (2013). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. Ankara: Gündüz Eğitim Yayınları.
- Turp, M. T.; Öztürk, T.; Türkeş, M. ve Kurnaz, M. L. (2014). Regcm4. 3.5 Bölgesel İklim Modelini Kullanarak Türkiye ve Çevresi Bölgelerin Yakın Gelecekteki Hava Sıcaklığı ve Yağış Klimatolojileri İçin Öngörülen Değişikliklerin İncelenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 23(1), 1-24.
- Türkeş, M. (1996). Spatial and Temporal Analysis of Annual Rainfall Variations in Turkey. International Journal of Climatology: A Journal of The Royal Meteorological Society, 16(9), 1057-1076.
- Türkeş, M.; Sümer, U. M. ve Çetiner, G. (2000). Küresel İklim Değişikliği ve Olası Etkileri. Çevre Bakanlığı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları İçinde (s. 7-24). Ankara: ÇKÖK Gn. Md.
- Türksever, Ö.; Sözen, E. ve Çetin, T. (2016). Akdeniz Kıyı İllerinin Son 54 Yıllık Sıcaklık ve Yağış Ortalamalarının İklim Değişiklikleri Açısından Değerlendirilmesi, 4th International Geography Symposium-GEOMED – 23-26 Mayıs 2016 (s. 318-328), Burdur, Turkey.
- Yıldırım, Ü.; Erdoğan, S. ve Uysal, M. (2011). Changes in the Coastline and Water Level of the Akşehir and Eber Lakes Between 1975 and 2009. Water Resources Management, I(2), 941-962.
- Yuan, Y. J.; Zeng, G. M.; Liang, J.; Huang, L;, Hua, S. S.; Li, F. ve He, Y. (2015). Variation of Water Level in Dongting Lake Over A 50-Year Period: Implications for the Impacts of Anthropogenic and Climatic Factors. Journal of Hydrology, V(525), 450–456.
