Author :
Abstract
Sözlük anlamı itibariyle “çevirmek”, “değiştirmek” anlamlarına gelen sarf/morfoloji, dilbilgisi kavramı olarak dildeki kelimelerin şekillerini inceleyen; o kelimeden farklı anlamlara gelen kelimeler türetme noktasındaki kuralları inceleyen bir gramer kavramıdır. Başka bir deyişle morfoloji, kelime türetme yöntemlerini inceler. Örneğin كَتَبَ (yazdı) fiilinden كَاتِب (yazan), مَكْتُوب (kayıtlı), مَكْتَب (ofis), مَكْتَبَة (kütüphane), كِتَابِي (yazılı), كَتِيبَة(kayıt), مِكْتَاب (daktilo) gibi kelimeler türemektedir. Bütün bu kelimelerin kök anlamı “yazmak” olsa da her bir kelime farklı bir anlam ihtiva etmektedir. Bazısı fiil, bazısı isim, bazısı sıfat türünden bir kelimedir. Yine cinsiyet yönünden bakıldığında müzekker veya müennes formdadırlar. Bu yönleriyle Arapçada kelimelerin bu morfolojik yapılarını bilmek, cümle içinde öncesindeki veya sonrasındaki isimlerle anlamca ilişkilendirilmelerini sağlamakta, bu da cümledeki anlamı belirlemede önemli bir karine olmaktadır. Arap nahivcilerin de söylediği gibi dil öğreniminde sarf/morfoloji bilgisi nahiv/sentaks bilgisinden önce gelmektedir. Sarfı, ilimlerin anası olarak nitelendirmişler ve bu ilmi bir başlangıç ve aynı zamanda diğer ilimler için bir kaynak ve hareket noktası olarak göstermişlerdir. Sarf ilmini bilmeyen kişinin büyük bir şey kaybettiği vurgusunu da yaparak bunları örnekleriyle izah etmişlerdir.
Bu çalışmada sarf ilminin ve dolayısıyla kelimenin morfolojik yapısının cümledeki anlamı belirlemede hangi karinelerle ne şekilde rolü olduğu üzerinde durulmuş ve cümle içinde aynı kelimenin farklı morfolojik yapısıyla anlam belirlemede ne kadar önemli olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Morphology, which means "to change" in terms of dictionary, examines the forms of words in the language as a grammar concept; It is a grammatical concept that examines the rules at the point of deriving words with different meanings from that word. In other words, morphology studies the methods of word derivation. For example, from the verb كتب (write), words such as كاتب (writter), مكتوب (written), مكتب (office), مكتبة (library), كتابي (written), كتيبة (recorded), مِكتاب (typewriter) are derived. Although the root meaning of all these words is "to write", each word contains a different meaning. Some are verbs, some are nouns, some are adjectives. Again, in terms of gender, they are in masculine or feminine form. With these aspects, knowing these morphological structures of words in Arabic enables them to be meaningfully associated with the nouns before or after the sentence, which is an important presumption in determining the meaning in the sentence. As the Arab syntaxists say, the knowledge of morphology comes before the knowledge of syntax in language learning. They described morphology as the mother of sciences and showed this science as a starting point and also as a source and starting point for other sciences. They also emphasized that the person who does not know the science of consumables has lost a great deal and explained them with examples.
In this study, it has been focused on the role of morphology and thus the morphological structure of the word in determining the meaning in the sentence, and it has been tried to show how important it is in determining the meaning with the different morphological structure of the same word in a sentence.
Keywords
- Bakırcı, S. ve Demirayak, K. (2021). Arap Dili Grameri Tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayını.
- Eren, C. (2013). İ’râb. İstanbul: Cantaş Yayınları.
- Hassûn, R. H. (2015). İhyâu’s-Sarf. Bağdat: Dâru’l-Kutub.
- Hassân, T. (1994). el-Lugatu’l-Arabiyyetu, Ma’nâhâ ve Mebnâhâ. Fas: Dâru’s-Sekâfe.
- İbn Akîl (1980). Şerhu İbn Akîl alâ Elfiyyeti İbn Mâlik, (thk: Muhammed Muhyiddin Abdulhamid). Kâhire.
- İbn Hişâm ve el-Ensârî (1963). Şerhu Katri’n-nedâ ve Belli’s-sedâ, (thk: Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd). Kâhire.
- İpek, M. S. (2021). Arapça Gramer Uygulaması (Temel İ’râb Kuralları). Ankara: Sonçağ Yayınları.
- Memiş, M. R. (2019). Morfolojik Farkındalık Ve Morfolojik Farkındalık Eğitimi. TEKE Dergisi- Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1355-1368.
- er-Razî el-İstirâbâzi (1996). Şerhu’r-Razî ala’l-Kâfiye, (thk: Yusuf Hasan Ömer). Bingazi.
- Sibeveyhi (1983). el-Kitâb, (thk: Abdusselâm Hârûn). Beyrût: Âlemu’l-Kutub.
