İNSANSIZ HAVA ARACI SİSTEMLERİNİN İTHALAT ÜZERİNE ETKİSİ: ETKİ-TEPKİ VE VARYANS AYRIŞTIRMASI ANALİZİ
Author :
Abstract
Türkiye ekonomisindeki dış ticaret dengesinin ithalat bağımlılığını sürekli kılacak şekilde bozulmasında teknoloji ithalatının payı azımsanmayacak kadar fazladır. Birçok ülkenin dış ticaret açığını arttıran insansız hava araçlarının (İHA) kullanımı ve üretimi dünya genelinde her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de kayıtlı insansız hava aracı sayısı ve pilot sayısı ile ithalat arasındaki ilişki VAR modeli ile incelenmiştir. Veri seti, 2017-04 ile 2020-04 dönemi arasında aylık bazda 37 gözlemi içermektedir. Çalışmada, kurulan VAR modeli ile etki-tepki ve varyans ayrıştırma analizi sonucunda, ithalatta meydana gelen bir standart hatalık şok karşısında, insansız hava aracı sayısı ve pilot sayısının istatistiksel olarak anlamlı tepki vererek düştüğü ortaya konulmuş olup ithalatta meydana gelen değişimlerin %3,02’sinin insansız hava aracı sayısından kaynaklandığı, %0,19’unun ise pilot sayısından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Diğer yandan, insansız hava aracı sayısındaki değişimlerin %14,43’ünün ve pilot sayısındaki değişimlerin %8,81’inin ithalattan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Ayrıca değişkenler arasındaki nedensel ilişkinin ortaya konulmasına yönelik yapılan Granger nedensellik testi sonucunda, değişkenler arasında %5 anlam düzeyinde nedensellik ilişkisi bulunamazken ithalattan, İHA sayısına doğru %10 anlam düzeyinde Granger nedenselliği saptanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, gerek insansız hava aracı sayısı gerekse pilot sayısı ithalatı arttırmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye’nin insansız hava aracı sektörü özelinde dış ticaret fazlası vermesi hedefiyle yerli üretimin desteklenmesi ve Teknofest (Havacılık, Uzay ve Teknoloji Festivali) gibi araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin teşvik edilmesi büyük önem taşımaktadır.
Keywords
Abstract
The share of technology imports in the deterioration of balance of trade in the Turkish economy in a way that perpetuates the import dependency is too high to be underestimated. The use and production of unmanned aircraft systems (UAS), which increase the trade deficit of many countries, is increasing day by day around the world. In this study, the relationship between the number of unmanned aircraft systems registered in Turkey and the number of pilots and imports was examined with the VAR model. The dataset includes 37 observations on a monthly basis between 2017-04 and 2020-04. In the study, as a result of the established VAR model and impulse-response and variance decomposition analysis, it was revealed that the number of unmanned aircraft systems and the number of pilots decreased by giving a statistically significant response in the face of a standard error shock occurring in imports. It was determined that it was caused by the number of unmanned aircraft systems, and 0.19% was caused by the number of pilots. On the other hand, it was determined that 14.43% of the changes in the number of unmanned aircraft systems and 8.81% of the changes in the number of pilots were caused by imports. In addition, as a result of the Granger causality test conducted to reveal the causal relationship between the variables, no causality relationship was found between the variables at the 5% significance level, while Granger causality was found at the 10% significance level from the import to the number of UASs. According to the findings, both the number of unmanned aircraft systems and the number of pilots increase imports. In this context, it is of great importance to support domestic production and encourage research and development activities such as Teknofest (Aviation, Space and Technology Festival) with the aim of creating a foreign trade surplus in Turkey's unmanned aircraft systems sector.
Keywords
- Altunöz, U. (2014). Cari Açık Sorununun Temel Nedenleri ve Sürdürülebilirliği: Türkiye Örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 115-132.
- Ateş, E. (2021). Türkiye’nin İnsansız Hava Aracı (İHA) İhracat Rekabet Gücünün Analizi, Türkiye İnsansız Hava Araçları Dergisi, 3(1), 7-16.
- Bakır, G. (2019). İnsansız Hava Araçlarının Savunma Sanayi Harcamasında Yeri ve Önemi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(2), 127-134.
- Bloomberg HT, (2017). Türkiye'de 5 Ayda 4 Bin 331 Adet Drone Satıldı. https://www.bloomberght.com/haberler/haber/2033802-turkiye-de-5-ayda-4-bin-331-adetdrone-satildi adresinden 30.07.2021 tarihinde erişildi.
- Boucher, P. (2016). You Would Not Have Your Granny Using Them: Drawing Boundaries Between Acceptable and Unacceptable Applications of Civil Drones. Science and Engineering Ethics, 22(5), 1391–1418.
- Brahmasrene, T.; Huang, J. C. ve Sissoko, Y. (2014). Crude Oil Prices and Exchange Rates: Causality, Variance Decomposition and Impulse Response. Energy Economics, 0(44), 407-412.
- EASA, (2021). Easy Access Rules for Unmanned Aircraft Systems. https://www.easa.europa.eu/document-library/easy-access-rules/easy-access-rules-unmannedaircraft-systems-regulation-eu adresinden 30.07.2021 tarihinde erişildi.
- Enders, W. (1995), Applied Econometric Time Series. Iowa State University, John Wiley and Sons Inc.
- Hardin, P. J. ve Jensen, R. R. (2011). Small-Scale Unmanned Aerial Vehicles in Environmental Remote Sensing: Challenges and Opportunities. GIScience & Remote Sensing, 48(1), 99-111.
- Hassler, S. C. ve Baysal-Gurel, F. (2019). Unmanned Aircraft System (UAS) Technology and Applications in Agriculture. Agronomy, 9(10), 618, 1-21.
- Holden K. ve Thompson J. (1992). Co-Integration: An Introductory Survey, Brit Rev. Econ. Issues, 0(14), 1-55.
- ICAO, (2011). Unmanned Aircraft Systems (UAS). https://www.icao.int/meetings/uas/documents/circular%20328_en.pdf adresinden 26.07.2021 tarihinde erişildi.
- Kahveci, M. ve Can, N. (2017). İnsansız Hava Araçları: Tarihçesi, Tanımı, Dünyada ve Türkiye’deki Yasal Durumu. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(4), 511-535.
- Kahvecioglu, S. ve Oktal, H. (2014). Turkish UAV Capabilities As A New Competitor in The Market, International Journal of Intelligent Unmanned Systems, 2(3), 183-191.
- Konak, A. (2018). Türkiye’de Cari Işlemler Açığın Nedenleri ve Cari İşlemler Açığı - Dış Ticaret Açığı İlişkisi. Econder International Academic Journal, 2(2), 163-178.
- Lercel, D.; Steckel, R. ve Pestka, J. (2018). Unmanned Aircraft Systems: An Overview of Strategies and Opportunities for Missouri. Final Report Prepared for Missouri Department of Transportation, 151.
- Levitate, (2020). The Future of the Drone Economy. https://levitatecap.com/levitate/wp- content/uploads/2020/12/White-Paper-v4.pdf adresinden 25.07.2021 tarihinde erişildi.
- Lutkepohl H. ve Kratziq M. (2004). Applied Time Series Econometrics. New York: Cambridge University Press
- Nath, T. (2020). How Drones Are Changing the Business World. https://www.investopedia.com/articles/investing/010615/how-drones-are-changing-businessworld.asp adresinden 17.06.2021 tarihinde erişildi.
- Rathlev, F.; Meyer, B. ve Juerss, S. (2012). Innovative Technologies for Aerial Survey of Gas Pipes. Gas for Energy, 0(5), 1-5.
- SESAR, (2016). European Drones Outlook Study: Unlocking the Value for Europe. https://www.sesarju.eu/sites/default/files/documents/reports/European_Drones_Outlook_Study _2016.pdf adresinden 12.07.2021 tarihinde erişildi.
- SHGM, (2020a). İnsansız Hava Aracı Sistemleri Talimatı. http://web.shgm.gov.tr/documents/sivilhavacilik/files/mevzuat/sektorel/talimatlar/2020/SHTIHA_Rev-04.pdf adresinden 30.07.2021 tarihinde erişildi.
- SHGM, (2020b). İHA Kayıt Sistemi Güncel Veriler. https://iha.shgm.gov.tr/public/haberler?ID=2677244 adresinden 30.07.2021 tarihinde erişildi.
- Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and Reality. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 0(0), 1- 48.
- Sudbury, A. W. ve Hutchinson, E. B. (2016). A Cost Analysis of Amazon Prime Air (Drone Delivery). Journal for Economic Educators, 16(1), 1-12.
- Tarı, R. (2006). Ekonometri. İstanbul: Avcı Ofset.
- Turner, J. M. (2016). The Economic Potential of Unmanned Aircraft in Agricultural and Rural Electric Cooperatives, (Doctoral Dissertation), ABD: Oklahoma State University.
- Wolf, H. (2014). Comparing FAA Activities the Economic and Regulatory State of Unmanned Aircraft Systems & Commercial Space Flight. IEEE Aerospace Conference, 0(0), 1-11.
- Yawson, G. E. ve Frimpong-Wiafe, B. (2018). The Socio-Economic Benefits and Impact Study on the Application of Drones, Sensor Technology and Intelligent Systems in Commercial-Scale Agricultural Establishment in Africa. International Journal of Agriculture and Economic Development, 6(2), 18-36.
- Yeşilay R. B. ve Macit A. (2019). Economic Outlook of Unmanned Aerial Vehicles in Turkey and the World: (Drone Economics). (Ed. H. Uçak). 3rd International Conference on Economic Research (Econ Alanya 2019), Antalya, Türkiye İçinde (s. 209-214). Alanya: Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
- Zhang, J. (2021). Economic and Environmental Impacts of Drone Delivery, (PhD. Dissertation Thesis). Lousis/ABD: University of Missouri-St.
