ANNELERİN PROBLEM DAVRANIŞLARLA BAŞA ÇIKMAYA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: NİTEL BİR ÇALIŞMA
Author :
Abstract
Bu araştırmanın amacı annelerin problem davranışlarla başa çıkmaya ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesidir. Çalışma nitel bir araştırma olarak yapılandırılmış ve annelerin görüşleri araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu yardımıyla elde edilmiştir. Görüşmede annelerden önce çocuklarında sık karşılaştıkları davranış problemlerini tanımlamaları istenmiş ardından, problem davranış karşısında verilen ilk tepkiler ve başa çıkma yolları, algılanan anne baba başa çıkma yolları, annelerin destek alıp/almama durumları ve kimden/ nereden destek aldıklarına yönelik soruları yanıtlamaları istenmiştir.Çalışma grubu Orta Anadolu’da bir il merkezinde çocukları bir okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 39 anneden oluşmaktadır. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Sonuçlara göre, annelerin çocuklarında en sık karşılaştığı problem davranışlar sırasıyla inatçılık, ağlama davranışı, agresif olma ve yemek seçme/yemeye isteksizliktir. Annelerin en çok durum hakkında konuşma tepkisini ve baş etme yolunu tercih ettikleri belirlenmiştir. Katılımcılar annelerinin, babalarına göre istenmeyen davranış karşısında konuşma şeklinde daha yapıcı tepki gösterdiğini belirtmiştir. Bütünsel olarak bakıldığında ebeveynlerin problemle daha çok geleneksel yaklaşımlarla (bağırma, cezalandırma ya da fiziksel şiddet) baş etmeye çalıştıkları görülmüştür. Annelerin çoğunluğu çocuklarıyla yaşadıkları problem davranışların çözümüne yönelik destek aldıklarını belirtmişlerdir. Bazı annelerin istenmeyen davranışlarla başa çıkmada öğretmenle işbirliği yapmaya yöneldikleri görülmüştür. Ancak çalışmaya katılan annelerin önemli bir oranı, eşlerinden ve aile büyüklerinden destek aldıklarını ifade etmişlerdir. Sonuç olarak annelerin çocuklarıyla yaşadıkları problem davranışlar ve bu problem davranışların çözümüne yönelik neler yapabileceklerine dair daha fazla uzman desteği almaları konusunda teşvik edilmeleri gerekmektedir.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to evaluate mothers' views on coping with problem behaviors. The study was structured as a qualitative research and the opinions of the mothers were obtained with the help of a semi-structured interview form developed by the researcher. In the interview, the mothers were first asked to describe the behavioral problems they frequently encounter in their children, and then they were asked to answer questions about the first reactions and ways of coping with the problem behavior, perceived parental coping methods, whether or not mothers received support, and from whom/where they received support. The study group consists of 39 mothers whose children attend a pre-school education institution in a city center in Central Anatolia. Content analysis was used to analyze the data. According to the results, the most common problem behaviors faced by mothers in their children are stubbornness, crying behavior, being aggressive, and reluctance to choose/eat food, respectively. It was determined that mothers mostly preferred the reaction of talking about the situation and the way of coping. Participants stated that their mothers reacted more constructively in the face of undesirable behavior in the form of speaking than their fathers. When viewed holistically, it was seen that parents tried to deal with the problem with more traditional approaches (yelling, punishment or physical violence). Most of the mothers stated that they received support for the solution of the problem behaviors they experienced with their children. It has been observed that some mothers tend to cooperate with the teacher in coping with undesirable behaviors. However, a significant proportion of mothers participating in the study stated that they received support from their spouses and family elders. As a result, mothers should be encouraged to get more expert support about the problem behaviors they experience with their children and what they can do to solve these problem behaviors.
Keywords
- Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. (2006). Aile Yapısı Araştırması. Ankara: Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2011). Türkiye’de Aile Yapısı Araştırması. Ankara: Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Akman, B., Baydemir, G., Akyol, T., Çelik Arslan, A. ve Kent Kükütcü, S. (2011). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Sınıfta Karşılaştıkları Sorun Davranışlara İlişkin Düşünceleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 6(2), 1715-1731.
- Alisinanoğlu, F. ve Kesicioğlu, S. (2010). Okulöncesi Dönem Çocuklarının Davranış Sorunlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Giresun İli Örneği). Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 3(1), 93110.
- Arı, M., Bayhan, P. ve Artan İ. (1995). Farklı Ana-Baba Tutumlarının 4–11 Yaş Grubu Çocuklarında Görülen Problem Durumlarına Etkisinin Araştırılması, 10. Ya-Pa Okul öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, İstanbul: Ya-Pa Yayın Paz. San. Tic. A.Ş.
- Aunola, K. and Nurmi, J. E. (2005). The Role of Parenting Styles in Children’s Problem Behavior. Child Development, 76(6), 1144-1159.
- Başak, O. (1997). Aile dinamikleri. Aile Hekimliği Dergisi, 1(3), 181-186.
- Bauer N.S. and Webster-Stratton, C. (2006). Prevention of Behavioral Disorders in Primary Care. Curr Opin Pediatr, 18, 654–660.
- Brook, J.S., Lee, Y.J., Finch, S.J. and Brown, E.N. (2012). The Association of the Externalizing Behavior and Parent-Child Relationships: An İntergenerational Study. Journal of Child & Family Studies, 21, 418-427.
- Cooper, P. (2011). Teacher Strategies for Effective İntervention with Students Presenting Social, Emotional and Behavioural Difficulties: An İnternational Review. European Journal of Special Needs Education, 26(1), 71-86.
- Criss, M. M., Pettit, G. S., Bates, J. E., Dodge, K. A. and Lapp, A. L. (2002). Family Adversity, Positive Peer Relationships, and Children’s Externalizing Behavior: A Longitudinal Perspective on Risk and Resilience. Child Development, 73, 1220-1237.
- Çopur, Z., Erkal, S. ve Şafak, Ş. (2007). Annelerin 12 Yaş Üzeri Çocuklarıyla İlişkilerinde Yaşadıkları Çatışmaların İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E- Dergisi.http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/serkal.pdf. adresinden 03.03.2022 tarihinde erişildi.
- Denham, S. A., Workman, E., Cole, P. M., Weissbrod, C., Kendziora, K. T. and ZahnWaxler, C. (2000). Prediction of Externalizing Behavior Problems from Early to Middle Childhood: The Role of Parental Socialization and Emotion Expression. Development and Psychopathology, 12, 23-45.
- Derman, M. ve Başal, H. (2013). Okulöncesi Çocuklarında Gözlenen Davranış Problemleri ile Ailelerinin Anne-Baba Tutumları Arasındaki İlişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115144.
- Dinnebel, L. A., Sawyer, B. E., Logan, J., Dynia, J. M., Cancio, E. and Justice, L. M. (2013). Influences on the Congruence Between Parents’ and Teachers’ Ratings of Young Children's Social Skills and Problem Behaviors. Early Childhoo Research Quarterly, 28(1), 144-152.
- Dix, T. and Grusec, J. E. (1983). Parental Influence Techniques: An Attributional Analysis. Child Development, 54, 654-652.
- Doctoroff, G. L.andArnold, D. H. (2004). Brief Report. Parent-Rated Externalizing Behavior in Preschoolers: The Predictive Utility of Structured Interviews, Teacher Reports, and Classroom Observations. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology. 33(4), 813-818.
- Dodge, D. T.; Colker, L. J. And Heroman, C. (2002). The Creative Curriculum for Preschool. Washington DC: Teaching Strategies.
- Ekşi, A. (1999). Çocuğun Ruhsal ve Bilişsel Gelişim Dönemleri ve Dönemlere Özgü Sorunları, Ben Hasta Değilim. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
- Eratay, E. (2011). Okul Öncesi Çocuklarında Davranış Problemleri. Journal of New World Sciences Academy, 6 (3), 2348- 2362.
- Erol, N.; Kılıç, C.; Ulusoy, M.; Keçeci, M. ve Şimşek, Z. (1998). Türkiye Ruh Sağlığı Profili Raporu. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Fox, L., Dunlap, G. and Powell, D. (2002). Young Children with Challenging Behavior: İssues and Considerations for Behavior Support. Journal of Positive Behavior Interventions, 4(4), 208-217.
- Galbally, M. and Lewis, A. J. (2017). Depression and Parenting: The Need for İmproved İntervention Models. Current Opinion in Psychology, 15, 61-65.
- Grusec, J. E. and Goodnow, J. J. (1994). Impact of Parental Discipline Methods on the Child's İnternalization of Values: A Reconceptualization of Current Points of View. Developmental Psychology, 30(1), 4–19.
- Hassall, R. and Rose, J. (2005). Parental Cognitions and Adaptation to the Demands of Caring for Child with an Intellectual Disability: For Clinical İnterventions. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 33, 71-88.
- Hughes, C., White, A., Sharpen, J. and Dunn, J. (2000). Antisocial, Angry, and Unsympathetic: “Hard- To-Manage” Preschoolers’ Peer Problems and Possible Cognitive İnfluences. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 41(2), 169-179.
- İşmen Gazioğlu, A. E.; Canel, A. N. ve Deniz, M. B. (2018). Çocuk Yetiştirmede Temel Becerilei. Ankara: Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
- Kandır, A. (2000). Öğretmenlerin Beş-Altı Yaş Çocuklarında Görülen Davranış Problemlerine İlişkin Bilgi ve Tutumları. Gazi Üniversitesi. Mesleki Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 42-50.
- Kaner, S. (2007). Öğretmenlerin ve Anne-Babaların Öz-Yetkinlik İnançları Tükenmişlik Algıları ve Çocukların Problem Davranışları. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Raporları. http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/5356/6003.pdf?show adresinden 28.12.2021 tarihinde erişildi.
- Kanlıkılıçer, P. (2005). Okul Öncesi Davranış Sorunları Tarama Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Ozana Ural), İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Kaytez, N., Durualp, E. and Kadan, G. (2015). Engelli Çocuğu Olan Ailelerin Gereksinimlerinin ve Stres Düzeylerinin İncelenmesi. Eğitim vee Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 197-214.
- Kerr, D.C.R., Lopez, N. L., Olson, S. L. and Sameroff, A. J. (2004). Parental Disipline and Externalizing Behavior Problems in Early Childhood: Theroles of Moral Regulation and Child Gender. J Abnorm Child Psychol. 32(4), 369-83.
- Koska, B. (2019). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Özel Gereksinimli Olan ve Olmayan Öğrencilerinin Problem Davranışlarına İlişkin Değerlendirmeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
- Kulaksızoğlu, A. (2018). Ergenlik Psikolojisi, (20. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Livanage, K. C., Prince, M. J. and Scott, S. (2003). Mother-child Joint Activity and Behaviour Problems of Preschool Children. Journal of Child Psychology Psychiatry, 44(7), 1037-1048.
- Luczynsk, K. C. and Hanley, G. P. (2013). Prevention of Problem Behavior by Teaching Functional Communication and Self Control Skills to Preschoolers. Journal of Applied Behavior Analysis, 46(2), 355-368.
- Janzen, M. (2014). Hot Team: Google Classroom. Retrieved from tlt.psu.edu/2014/12/04/hot-team-google classroom. Erişim Tarihi: 3.03.2022.
- Manti, F., Giovannone, F. and Sogos, C. (2019). Parental Stress of Preschool Children with Generalized Anxiety or Oppositional Defiant Disorder. Frontiers in Pediatrics, 7(10), 1-7.
- Mcgee R., Partridge F., Williams S. and Silva P, A. (1991). A Twelve Year Follow-Up of Preschoolhy Peractive Children. J Am Acad. Child Adolescent Psychiatry, 30(2), 224-32.
- Merriam, S. B. (2013). Nitel Araştırma. (Çev. Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayınları.
- Ogelman, H. G. ve Çiftçi Topaloğlu, Z. (2014). 4-5 Yaş Çocuklarının Sosyal Yetkinlik, Saldırganlık, Kaygı Düzeyleri ile Anne Babalarının Ebeveyn Öz Yeterliği Algısı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 241-271.
- Onwuegbuzie, A. J. and Leech, N. L. (2007). A Call for Qualitative Power Analyses. Quality & Quantity, 41, 105-121.
- Ölçer, S. (2006). “Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Öğretmen Çocuk Etkileşimi”, II. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi “İletişimin Çocuğa Etkisi” (ss.1071-1094), İstanbul.
- Özbey, S. (2010). Okul Öncesi Çocuklarda Uyum ve Davranış Problemleriyle Başa Çıkmada Ailenin Rolü. Aile ve Toplum, 11(6), 9-18.
- Özbey, S. ve Alisinanoğlu, F. (2009). A Study on Problem Behaviours of Children Who Attending Public Early Childhood Education Institution. The Journal of International Social Research, 2(6), 493-517.
- Özen, A., Acar, Ç. ve Çolak, A. (2003). Zihin Özürlü Çocuğa Sahip Annelerin Günlük Yaşamda Karşılaştıkları Problem Davranışlarla İlgili Görüşleri. Özel Eğitim Dergisi, 2(3), 1-13.
- Özyürek, M. (2005). Sınıfta Davranış Yönetimi, Uygulamalı Davranış Analizi, Ankara: Kök Yayıncılık.
- Özyürek, A. ve Tezel Şahin, F. (2008). 5–6 Yaş Grubunda Çocuğu Sahip Ebeveynlerin Demografik Özelliklerinin Çocuk Yetiştirme Tutumlarına Etkisinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 395-414.
- Palme´rus, K. and Scarr, S. (1995). How Parents Discipline Young Children: Cultural Comparisons and İndividual Differences. In S. Scarr (Chair), Policy, punishment and parenting: Parental beliefs and practices in the United States, Sweden and Canada. Symposium conducted at the Biennial Meeting of the Society for Research in Child Development, Indianapolis.
- Pavlopoulou, G., Wood, R. and Papadopoulos, C. (2020). Impact of COVID-19 on the Experiences of Parents and Family Carers of Autistic Children and Young People intThe UK. UCL Institute of Education: London, UK.
- Poulou, M. S. (2015). Emotional and Behavioural Difficulties in Preschool. Journal of Child and Family Studies, 24(2), 225-236.
- Poyraz, H. ve Özyürek, A. (2005). Okulöncesi 5–6 Yaş Çocukların Problem Davranışları Ve Ebeveynlerin Disiplin Yöntemlerinin İncelenmesi. Milli Eğitim, 166, 83–97.
- Sağlam, M. (2017). Aile İçi İletişim. N. Aral (Ed.). Çocuk ve İletişim. (s. 308-324). Ankara: Vize Yayıncılık.
- Sardohan Yıldırım, A. E. and Akçamete, G. (2014). Çoklu Yetersizliği Olan Çocuğa Sahip Annelerin Erken Çocukluk Özel Eğitimi Hizmetleri Sürecinde Karşılaştıkları Güçlüklerin Belirlenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 3(1), 74-89
- Savran, C. and Kuşin, İ. (1995). “Ana-babalar ile Onların Ana-babaları Arasındaki Çocuk Yetiştirmeye Yönelik Tutum İlişkileri”, 10. YA-PA Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, 22-25 Mayıs 1995, Ankara: YA-PA Yay., s. 181-195.
- Sezer, Ö. (2006). “Okul Öncesi Dönemde Bulunan Çocuklarda Sık Rastlanan Uyum ve Davranış Bozuklukları ve Bu Bozukluklara İlişkin Öğretmenlerin Görüşleri”, Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1. Uluslararası Okulöncesi Eğitim Kongresi Bildiri Kitabı, III. Cilt, s. 280-293, İstanbul.
- Soodak, L. C. and Podell, D. M. (1993). Teacher Efficacy and Student Problem as Factors in Special Education Referral. The Journal of Special Education. 27 (1), 66-81.
- Stadelmann, S., Perren, S., Wyl, A.W. and Klitzing, K.W. (2007). Associations Between Family Relationships and Symptoms/Strengths at Kindergarten Age: What is The Role of Children’s Parental Representations? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48 (10), 996–1004.
- Steiner H. and Karnik N. (2005). Child or Adolescent Antisocial Behavior. In: Sadock BJ, Sadock VA, eds. Comprehensi ve Textbook of Psychiatry. Vol. 2. 8th ed. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.
- Straus, M. A. and Stewart, J. H. (1999). Corporal Punishment by American Parents: National Data on Prevalence, Chronicity, Severity and Duration, in Relation to Child and Family Characteristics. Clinics of Child Family Psychology Review, 2, 55-70.
- Temiz, S. (2020). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Sınıflarında Karşılaştıkları Öğrenci Davranış Problemleri, Bu Problemlerin Öğretme-Öğrenme Sürecine Etkileri ve Bunları Yönetme Stratejileri. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1), 1-10.
- Topçu, B. Z. ve Sop, A. (2016). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Aile İlişkileri ile Çocuklarda Görülen Davranış Problemleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 20-43.
- Turney, K. and McLanahan, S. (2015). The Academic Consequences of Early Childhood Problem. Behaviors Social Science Research, 54, 131-145.
- UNICEF Türkiye/Genar (2008). Türkiye Etkili Çocuk Yetiştirme Eğitimi Üzerine Bilgi/Tutum/Beceri Araştırması Kantitatif Sonuçları Taslak Raporu. http://www.unicef.org/violencestudy/3.%20World%20Report%20on%20violence%20against%20 Children adresinden 28.04.2022 tarihinde erişildi.
- Ural, O., Güven, G., Sezer, T., Efe Azkeskin, K. ve Yılmaz, E. (2015). Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Bağlanma Biçimleri ile Sosyal Yetkinlik ve Duygu Düzenleme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 589-598.
- Weist, M. D., Eber, L., Horner, R., Splett, J., Putnam, R., Barrett, S., Perales, K., Fairchild, A. J. and Hoover, S. (2018). Improving Multitiered Systems of Support for Students with “İnternalizing” Emotional/Behavioral Problems. Journal of Positive Behavior Interventions, 20(3), 172-184.
- Yaşar-Ekici, F. (2014). Aile Özellikleri ile Okul Öncesi Eğitime Devam Eden Çocukların Problem Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2/2), 70-
- Yaşar, C. M.; İnal, K. G. ve Uyanık, Ö. (2013). Farklı Sosyoekonomik Düzeydeki Annelerin Çocuklarının Problem Davranışlarıyla Başa Çıkma Yollarının İncelenmesi Uluslararası. Hakemli Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi, 1(1), 75-90.
- Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemler, (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yumuş, M. (2013). Okul Öncesi Eğitimcilerin 36-72 Ay Aralığındaki Çocukların Davranış Problemleri ile İlgili Görüşlerinin İncelenmesi ve Başa Çıkma Stratejilerinin Belirlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Nur Pınar Bayhan), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
