Author :
Abstract
İnsanoğlunun yerleşik hayata geçmesiyle ortaya çıkan kentler, zaman içerisinde içinde bulunan özgün tarihi yapılar ile tarihsel bir kimlik kazanırlar ve tarihi kent olarak ifade edilirler. Kentlerin, çeşitli sebeplerle zaman içinde değişen, bozulan dokularının dönüşüme uğraması, kentin tarihi kimliğini de etkilemekte ve tarihi dokunun varlığını sürdürebilmesi için çeşitli önlemler alınması gerekmektedir. Korumaya, iyileştirmeye, yenilemeye veya canlandırmaya dayalı kentsel dönüşüm yöntemleri ile özgün tarihi dokuların ve yapıların korunması ve varlığını sürdürebilmesi amacıyla zaman zaman çeşitli yasal düzenlemeler yapılabilmektedir.
Türkiye’de özellikle 1950'lerden sonra yaşanan hızlı nüfus artışının getirdiği düzensiz yapılaşma ile kentlerimizin büyük bir bölümü plansız şekilde gelişirken, tarihi kent dokuları da bu durumdan etkilenmiştir. Bu kapsamda uygulanan kentsel dönüşüm yöntemleri zaman zaman tarihi dokunun varlığına olumlu bir katkı sunarken, zaman zaman da dokuya zarar veren yanlış yöntemlerin uygulandığı görülebilmektedir.
Çalışmanın ana konusu olarak Konya tarihi kent merkezi seçilmiş ve kentin tarihi dokusunu doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen kentsel dönüşüm uygulamalarından örnekler dönüşüm öncesi ve sonrası durumlarıyla incelenmiştir. Bu bağlamda Konya özel olarak incelenmeden önce kentsel dönüşüm kavramı ve yasal dayanaklarından söz edilmiş, dünyadan ve Türkiye’den Berlin, Paris, Beyrut, Diyarbakır ve Ankara gibi benzer tarihi kent dokusuna sahip şehirlerin gelişimleri ve bu şehirlerde uygulanan kentsel dönüşüm uygulamaları ele alınmıştır
Çalışma kapsamında Konya Büyükşehir Belediyesi ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yetkilileri ile görüşmeler gerçekleştirilmiş ve bu kurumlardan elde edilen raporlar ve görsel materyaller doğrultusunda çalışma desteklenmiştir.
Çalışmada, benzer örnekler ve yasal dayanaklar ışığında Konya’daki değişim ve dönüşüm irdelenmiş ve bahsi geçen tarihi kentlerdeki dönüşümler bir tablo ile özetlenmiştir.
Keywords
Abstract
Cities that emerged with the settled life of human beings gain a historical identity with the original historical structures found in time and are expressed as historical cities.The transformation of urban textures, which change and deteriorate over time for various reasons, also affects the historical identity of the city and various precautions must be taken in order to survive this historical identity. With the urban transformation methods based on preservation, improvement, renewal or revitalization, it is aimed to preserve and maintain the original historical textures, structures and various legal arrangements have been made from time to time in this context.
While a large part of our cities developed unplanned with the irregular construction brought about by the rapid population growth in Turkey, especially after the 1950s, the historical city textures were also affected by this situation. While the urban transformation methods in this context contribute positively to the existence of the historical texture from time to time, it has been seen that inappropriate methods that damage the texture are implemented from time to time.
The historical city center of Konya was selected as the main subject of the study and the examples of urban transformation practices that directly or indirectly affect the historical texture of the city are examined through their pre-and post-transformation situations. In this context, before Konya is specially examined, the concept of urban transformation and its legal bases are mentioned. Then, the development of cities with similar historical urban textures, and the urban transformation practices were discussed, such as Berlin, Paris, Beirut, Diyarbakir, Ankara from the world, and Turkey.
Within the scope of the study meetings were held with the officials of Konya Metropolitan Municipality and the Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change, and the study was supported in line with the reports and visual materials obtained from these institutions.
In the study, the change and transformation in Konya was examined in the light of similar examples and legal bases and the transformations in the historical cities mentioned were summarized with a table.
Keywords
- Acar, A. (2020). Kültür Envanteri. https://kulturenvanteri.com/arastir/d/?_tur=saray&_per_page=50 adresinden 13.06.2022 tarihinde erişildi.
- Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (6306). (2012, Mayıs 16). Resmi Gazete, 31/5/2012 Sayı :28309. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/05/20120531-1.htm adresinden 19.12.2021 tarihinde erişildi.
- Akok, M. (1968). Konya’da Alâeddin Köşkü, Selçuk Saray ve Köşkleri. Türk Etnografya Dergisi, 0(11), 47- 73.
- Amsterdam Bildirgesi, M. b. (1974). Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi, Icomos. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf
- Ankara Büyükşehir Belediyesi, https://www.ankara.bel.tr/haberler/yeni-ulus-meydani-projesine-adim- adim/ adresinden 16.12.2020 tarihinde erişildi.
- Archives&Patrimoine Hauts-de-Seine. http://archives.hauts-de-seine.fr/ adresinden 26.06.2022 tarihinde erişildi.
- Arkeofili. (2016). https://arkeofili.com/konyada-selcuklu-kosku-ustundeki-beton-semsiye-kaldiriliyor/
- Baykara, T. (1985). Türkiye Selçukluları Devrinde Konya. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Belediye Kanunu (5393). (2005, Temmuz 13). Resmi Gazete, 13/7/2005 Sayı:25874. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf adresinden 15.12.2021 tarihinde
- Büyükşehir Belediyesi Kanunu (5216). (2004, Temmuz 10). Resmi Gazete, Sayı: 25531. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf adresinden 19.12.2021 tarihinde
- Caradec,Y.Wikipedia.https://fr.wikipedia.org/wiki/La_D%C3%A9fense#/media/Fichier:Le_quartier_de_l a_D%C3%A9fense_vu_de_la_Tour_Saint-Jacques,_Paris_ao%C3%BBt_2014.jpg adresinden 26.06.2020 tarihinde erişildi.
- Couch, C. (1990). Urban Renewal Theory and Practice. London: Macmillan Education Ltd.
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2018). Ankara Yenileme Alanları Raporu.
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2018). Diyarbakır Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Suriçi Bölgesinde Yapılan Çalışmalar Raporu.
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2019). Konya Tarihi Kent Merkezi Aslına Dönüşüm Projesi Stratejik Raporu.
- Demirsoy, M. S. (2006). Kentsel Dönüşüm Projelerinin Kent Kimliği Üzerindeki Etkisi (Lübnan-Beyrut- Solidere Kentsel Dönüşüm Projesi Örnek Alan İncelemesi), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Güzin KONUK), İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
- Donnison, D. (1993). "Agenda for the future. Trickle Down or Bubble Up?". (C. McConnell, Dü.) London: Community Development Foundation.
- Ergenç, Ö. (1995). XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya. Ankara: Turan Kitabevi, Ankara Enstitüsü Vakfı Yayını.
- Harmankaya, S. ve Tanındı, O. (1996). (TAY) Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-1 Paleolitik / Epipaleolitik. İstanbul: Ege Yayınları.
- Hoffman, H.Bundesarchiv, Bild 146-1989-028-23. https://www.wikiwand.com/en/Hotel_Esplanade_Berlin
- İmar Kanunu (3194). (1985, Mayıs 3). Resmi gazete, 9/5/1985 Sayı:18749. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3194.pdf adresinden 15.12.2021 tarihinde
- Konya Büyükşehir Belediyesi. (2010). Konya İl Merkezi Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Envanteri.
- Konya Büyükşehir Belediyesi. (2021, 12 1).
- Konya Büyükşehir Belediyesi. (Resmi İnternet Sayfası. https://www.konya.bel.tr/haberbasin.php?haberID=7544&hDurum=FOTO adresinden 13.06.2022 tarihinde erişildi.
- Konyalı, İ. H. (1964). Abideleri Ve Kitabeleri İle Konya Tarihi. Konya: Yeni Kitap Basımevi.
- Kömürcüoğlu, A. (1947). Konya imar planlarının son izah raporu hülasası. Arkitekt Dergisi-1.
- Kubat, A. S. ve Topçu, M. (2009). Antakya ve Konya Tarihi Kent Dokularının Morfolojik Açıdan Karşılaştırılması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2).
- Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu (5104). (2004, Mart 4). Resmi gazete, 4/3/2004 Sayı:25400. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5104.pdf adresinden 19.12.2021
- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (2863). (1983, Temmuz 21). Resmi gazete, 23/7/1983 Sayı:18113. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2863.pdf adresinden 19.12.2021
- Lebanon in a Picture. www.lebanoninapicture.com adresinden 30.06.2020 tarihinde erişildi.
- Lichfield, D. (1992). Urban Regeneration for the 1990s. London: London Planning Advisory Committee.
- Lüttgens Malereibetriebe. https://www.luettgens-malereibetriebe.de/referenzen/denkmalgeschuetztes- historisches-objekt-sony-center-potsdamer-platz-berlin.html adresinden 26.06.2020 tarihinde
- Making of Cities. http://www.makingofcities.org/journal/raze-and-repeat-masterplanning-modern- beirut adresinden 30.06.2020 tarihinde erişildi.
- Muşmal, H. (2008). 1867 Konya Çarşısı Yangını Ve Etkileri Üzerine Bir İnceleme Denemesi,. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 97-116.
- Ökse, A. T. (2015). Diyarbakır Kentinin En Eski Yerleşimi: İçkale’deki Amida Höyük. Mersin Üniversitesi Kılıkıa Arkeolojisini Araştırma Merkezi Bilimsel Süreli Yayını ‘Olba’.
- Önge, M. (2017, Kasım 3). Arkitera. https://www.arkitera.com/gorus/konyanin-selcuklu-donemi-mimari- mirasi-ve-gunumuzdeki-durumu-ile-ilgili-notlar/ adresinden 13.06.2022 tarihinde erişildi.
- Öngören, G. ve Çolak, İ. (2013). Kentsel Dönüşüm Hukuku Kentsel Dönüşüm Rehberi. İstanbul: Öngören Hukuk Yayınları.
- Özcan, K. (2009). Sürdürülebilir Kentsel Korumanın Olabilirliği Üzerine Bir Yaklaşım Önerisi: Konya Tarihi Kent Merkezi Örneği. METU Jfa(2009/2, 26:2), 1-18.
- Paris La Défense. Paris La Défense Resmi İnternet Portalı. https://parisladefense.com/en/territory- strategy/history adresinden 19.12.2021 tarihinde erişildi.
- Polat, S. ve Dostoğlu, N. (2007). Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine: Bursa’da Kükürtlü ve Mudanya Örnekleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi(12(1)), 61-76.
- Roberts, P. ve Sykes, H. (2000). The Evolution, Definition And Purpose Of Urban Regeneration. Urban Regeneration-A Handbook. London: Sage Publications Ltd.9-36.
- Sami, K. (2017). Diyarbakır Tarihi Suriçi Kentsel, Mekânsal Ve Toplumsal Yaşamda Renkleri Yok Olan Kültürel Miras. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C:10 S:53, s. 391-400.
- Senatsverwaltung für Stadtentwicklung, Bauen und Wohnen. Başkent Berlin Resmi İnternet Portalı. https://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/staedtebauprojekte/leipziger_platz/de/geschichte/index.shtml adresinden 19.12.2021 tarihinde erişildi.
- Sinop,Y.(2022).WowTurkey.http://wowturkey.com/t.php?p=/tr856/Yavuz_Sinop_compress1654619755117 .jpg adresinden 13.06.2022 tarihinde erişildi.
- Tarihi Kentler Birliği. (6-8 Mayıs 2016). Konya İl Bütününde Koruma Odaklı Planlama Çalışmaları ve Uygulamalar. Konya.
- Taşçı, Y. ve Berksan, H. (1967). Konya İmar Müsabakası İzah Notu. Ankara.
- Ter, Ü. ve Özbek, O. (2005). Kent Merkezlerinin Oluşumunda Alansal Gömülülük: Konya Tarihi Kent Merkezi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(4), s. 527-536.
- Tomar, E. Z. (2010). Konya.
- Toplu Konut Kanunu (2985). (1984, Mart 2). Resmi gazete, 17/3/1984 Sayı:18344.
- Turok, I. N. (1992, March). Property-Led Urban Regeneration: Panacea or Placebo? Environment and Planning A., 24(3), 361-379.
- Venedik Tüzüğü, Madde 1. (1964, Mayıs). Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi, Icomos. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf
- Yaygel, A. D. (2007). Müdahale Gerektiren Tarihi Kentsel Çevrelere Yönelik Kullanıcı Odaklı Sağlıklastırma Yöntemlerinin İrdelenmesi: İzmir- Basmahane Bölgesi Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Emel KAYIN), İzmir: DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
- Yenice, S. (2011). Tarihi Kent Merkezlerinde Sürdürülebilir Yenileme İçin Bir Model Önerisi, Konya Örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Çiğdem ÇİFTÇİ), Konya: Selçuk Üniversitesi.
- Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun (5366). (2005, Haziran 16). Resmi gazete, 5/7/2005 Sayı:25866.
