Author :
Abstract
Geleneksel Türk Tiyatrosunun kökenine ilişkin sağlıklı bilimsel bilgi, belge ve bulgular olmasa da Modern Türk Tiyatrosunun kökenini Osmanlı'ya ait sefaretnamelerle ilişkilendirmek olasıdır. Sefaretnamelerde elçilerin (sefir) Avrupa'da gittikleri tiyatro ve opera oyunlarına da genişçe yer verip Batı tarzı tiyatro sanatından örneklemeler aktarmaları başta padişahlar olmak üzere devletin yönetim kademelerinde ciddi etkiler uyandırmış ve nihayetinde Batı tarzı tiyatroya ilişkin kaleme alınan bu anlatılar Batılı - modern tiyatro anlayışının esin kaynağı / özenti nesnesi haline gelmesine yol açmıştır. Bu noktadan sonra Türk Tiyatrosu artık yeni bir oluşa, yeni bir kimliğe sahiptir. Bu kimlik ikibin yılı aşkın bir süredir batıda hakim olan tiyatro anlayışının adı olan metinli - dramatik tiyatrodur. Sefaretnameler genel anlamda ise Osmanlı’da yaşanan zihniyet dönüşümünün, Batıya doğru gerçekleştirilen makas değişiminin başat etkenlerindendir. Bir başka deyişle Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşadığı tarihi kırılmaların, temel paradigma değişimlerinin, sistemsel-kurumsal yenilenmelerin ve yaşam biçimi / kültürü dönüşümlerinin ana motivasyonlarından olan sefaretnameler koca bir imparatorluğun yeni model arayışındaki temel başvuru kaynaklarındandır. Bununla birlikte sefaretnamelerin Osmanlı diplomasisi açısından da değerlendirilmesi gereken bir boyutu söz konusudur. Osmanlı son iki yüz yılında Avrupa ile ilişkilerini karşılıklı olarak geliştirmeye, güçler dengesindeki değişimlerden dolayı Batı ile entegrasyona zorunlu olmuştu. Gereklilikler onu yenilikçilik ve Batılılaşma yönünde bir takım etmenlerin araçsallaştırılması gerçeğiyle yüz yüze bırakırken bu noktada özellikle tiyatro ve müzikli sahne oyunu olan operaya önemli misyonlar yüklenmişti. Öyle ki, Batılı sanat anlayışının temel dinamiği olan tiyatro ve opera bu süreçte uluslararası ilişkilerin, Avrupa’ya özgü diplomasi usullerinin ve Batılılaşma iradesinin önemli motivasyonlarından biri halinde gelmişti. Bunları etkin kılan ve böylece uluslararası entegrasyon süreçlerine hizmet eden ve Osmanlı’daki zihniyet değişimine kapı aralayan başat unsurlar ise elçilerin kaleme aldıkları sefaretnameler ve padişahların iradeleriydi. Bir başka deyişle, Osmanlı dış politikasının ve Osmanlı'ya ait temel paradigmaların Batıya doğru değişiminin motor güçleri; Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşadığı tarihi kırılmaların, sistem değişimlerinin, kurumsal yenilenmelerin ve yaşam biçimi / kültürü dönüşümlerinin başat etmenleri sefaretnameler ve padişah iradeleridir. Bu ikilinin amaçları doğrultusunda araçsallaştırdıkları şeyler ise tiyatro ve operadır. Bu çalışma böylesine önemli işlevlere sahip olan sefaretnameleri odağına almakla birlikte, Türk Tiyatrosunda yaşanan keskin paradigma değişiminin / Modern Türk Tiyatrosunun oluşumunun başlıca esin kaynaklarına ışık tutmayı amaçlamıştır. Tiyatro ve operanın Osmanlı’nın uluslararası ilişkilerine ve Batılılaşma sürecine etkilerini de irdelemeyi hedefleyen çalışma, Osmanlı’nın özellikle son yüzyıllarında gerçekleştirdiği diplomasi anlayışının bir parçası olan opera ve tiyatro etkinliklerinin dış politikayı ne oranda biçimlendirdiğini nitel – betimleyici bir yöntemle ele almış; içerik analizinde ise nitel araştırma yönteminin gereklerinden olan tümevarımcı anlayışı kullanmıştır.
Keywords
Abstract
Although there is no sound scientific information, documents and findings on the origin of the Traditional Turkish Theater, it is possible to associate the origin of the Modern – with text Turkish Theater with the Ottoman sefaretnames (ambassadorial reports). The fact that the ambassadors (sefir) gave wide coverage to the theater and opera plays they went to in Europe in the sefaretnames and gave examples from Western-style theater had a serious impact on the administrative levels of the state, especially the sultans. Finally, these narratives about Western-style theater have caused the Western-modern theater understanding to become a source of inspiration / an object of wannabe. After this point, Turkish Theater has a new formation, a new identity. This identity is the dramatic theater - with text, which is the name of the understanding of theater that has been dominant in the west for over two thousand years. In general, the sefaretnames are one of the main factors of the mentality transformation in the Ottoman Empire and the change of point towards the West. In other words, sefaretnames, which are one of the main motivations of the historical breaks, fundamental paradigm changes, systemic-institutional renewals and life style / culture transformations in the last period of the Ottoman Empire, are the main reference sources for a whole empire in search of a new model. In addition, there is a dimension of sefaretnames that should be evaluated in terms of Ottoman diplomacy. In the last two centuries, the Ottoman Empire had been obliged to develop its relations with Europe mutually and to integrate with the West due to the changes in the balance of power. While necessities leave him face to face by the fact of instrumentalization of a number of factors towards innovation and westernization at this point, especially theater and opera, which is a musical stage play, had important missions. So much so that theater and opera, which had the basic dynamics of the Western understanding of art, had come one of the important motivations of international relations, European diplomacy methods and the will of Westernization in this process. While this study focuses on ambassadorial report, which have such important functions, it aims to shed light on the main inspirations of the sharp paradigm shift in Turkish Theater / the formation of Modern Turkish Theatre. In the content analysis of the study, the inductive approach, which is one of the requirements of the qualitative research method, was used.
