19. YÜZYIL’DA BAĞDAT’ TA BİR OSMANLI YERLEŞKESİ: RUSAFA BÖLGESİ PİYADE KIŞLASI/MERKEZ KIŞLA VE HÜKÜMET BİNALARI
Author :
Abstract
Bu makalede Osmanlı Irak’ ının vilayet (salyaneli eyalet) merkezi olan Bağdat’ ta gerçekleştirdiği imar faaliyetlerinden; piyade kışlası, saray / hükümet konağı, vali evi, askeri idadi mektep, Kotah Köprüsü ve kışla meydanındaki saat kulesinden oluşan yapılar topluluğu mimari olarak incelenmiştir. Şehrin Rusafa bölgesinde Dicle Nehri’ nin sol kıyısında yer alan arazideki bu yapılar özelinde, Tanzimat Dönemi ve sonrası gerçekleşen mimari düzenlemelerin Bağdat eyaletine yansımalarının sosyal, idari ve siyasi arka planı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bağdat Eyaleti, merkeze uzak mesafede olmasına rağmen, taşıdığı manevi değerler itibari ile siyasi anlamda Osmanlı devleti tarafından her zaman önem verilen bir konumda olmuştur. 19. Yüzyıl’ da Sultan II. Mahmut’ un devlet teşkilat yapısını değiştirmeye yönelik reformları ve Balkan topraklarında yaşanan çeşitli isyan ve ayrılıklar sonrası tüm Osmanlı coğrafyasında çeşitli imar faaliyetleri gözlemlenmiştir. Girişilen bu faaliyetlerin temelinde idari değişimler ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yeni yapı türlerinin olduğu görülmektedir. Kışlalar, hükümet konakları, sanayi yapıları, sanayi mektepleri, okullar (askeri ve sivil rüşdiye ve idadiler, jandarma mektebi, hukuk mektebi, muallim mektebi, polis mektebi), gümrük binaları, karakol binaları, tramvay teşkilatı binaları, telgrafhane binaları ve hastalıkların uzmanlıklara göre ayrıldığı yeni usul hastaneler bu yapı türlerinden bazılarıdır. Makale kapsamında incelenen, Bağdat - Rusafa bölgesindeki farklı yapılardan oluşan kamusal odak, zaman zaman Dicle Nehri’ nin taşması ile oluşan sel felaketi gibi doğal afetler sonucu, zaman zaman da ihtiyaç duyulan yeni birimlerin eklenmesi ile çeşitli değişimler geçirerek günümüze ulaşmıştır. Bu odağın; kapsadığı yapı tipleri, yer seçimi ve kullanılan mimari üsluplar açısından mimarinin siyasi mesajlar taşıma potansiyeli aracılığıyla merkezi otoritenin tesisi/güçlendirilmesi ve bölgesel güvenliğinin sağlanması konusunda önemli bir girişim olduğunu söylemek mümkündür. Tarihsel süreçte sıklıkla asayiş sorunları ile karşı karşıya kalmış olan Bağdat’ ta ticaretin, sosyal yaşamın ve mimarinin gelişmesinde engel teşkil eden güvenlik sorunları, 6. Ordu’ nun burada kurulması ve atanan valilerin yetki anlamında güçlendirilmesini zorunlu kılmıştır. Atılan bu askeri adımların yanı sıra, mimari faaliyetler aracılığı ile merkezi otorite güçlendirilerek çözüme katkı sağlanmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
In this article, the architectural ensemble of structures in Baghdad, the capital of the Ottoman Iraq province (eyalet), including the infantry barracks, palace / government house, governor's house, military high school, Kotah Bridge, and the clock tower in barrack square, is examined in terms of its architectural aspects. The social, administrative and political background of the architectural arrangements carried out during the Tanzimat Period and beyond in this area located on the left bank of the Tigris River in the Rusafa region of the city is explored. Despite its distant location from the center, Baghdad Province has always held a significant position in the eyes of the Ottoman state due to its spiritual values. In the 19th century, Sultan II. After Mahmud's reforms aimed at changing the state organizational structure and various rebellions and separations in the Balkan lands, various construction activities were observed throughout the Ottoman geography. It is seen that the basis of these activities is administrative changes and new building types that emerge accordingly. Various structures such as barracks, government buildings, industrial facilities, industrial schools, schools (military and civilian middle and high schools, military academy, gendarmerie school, law school, teacher training school, police school), customs buildings, police station buildings, tram organization buildings, telegraph office buildings, and newly organized hospitals for different diseases were among the types of buildings constructed. The public focus in the Baghdad-Rusafa region, which is examined in the article and consists of different structures, has undergone various changes over time due to natural disasters such as floods caused by the overflowing of the Tigris River and the addition of new units as needed. This focus, which includes various types of structures, site selection, and architectural styles used, has reached the present day through occasional transformations.
The architectural ensemble's potential to convey political messages through its architectural features, such as the types of buildings it encompasses, the choice of location, and the architectural styles used, can be seen as a significant initiative for establishing/strengthening central authority and ensuring regional security. Baghdad, which has frequently faced security issues throughout its historical process, necessitated the strengthening of central authority and regional security due to the establishment of the 6th Army and the empowerment of appointed governors in terms of authority. In addition to these military steps, attempts were made to contribute to the resolution of security issues hindering trade, social life, and architectural development in Baghdad through architectural activities, ultimately aiming to strengthen central authority
