Author :
Abstract
XIX yüzyıl Osmanlı Devleti açısından askerî, sosyal, ekonomik vb. pek çok alanda ciddi değişimlerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Bu yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Avrupa ile olan yoğun ilişkileri sonucunda bilhassa başkent İstanbul’da ulaşım sisteminde bazı değişiklikler yaşanmıştır. Şehir içinde ulaşım konusundaki aksaklıkların giderilmesi ve yolların araba kullanımına elverişli duruma getirilmesi konusunda çaba gösterilmesine rağmen yaya kenti olarak nitelendirilen İstanbul’u araba kullanımına elverişli bir hale getirme konusunda bazı sıkıntılar yaşanmıştır. İstanbul yollarının araba kullanımına uygun bir şekilde genişletilmesi, taşlarla döşenmesi, yayalar için kaldırım yapılması, yağışlı havalarda oluşan çamur birikintilerini gidermeye yönelik alt yapı hizmetlerinin sunulması ve modern bir kent görünümüne kavuşturulması gerekmekteydi. Ancak bu belirtilen şartların gerçekleştirilmesine yönelik imkanların elverişsizliği nedeniyle insanlar tarafından taşınan, dar ve yokuşlu yollarda ilerleme imkânı sağlayan tahtırevan, İstanbul’un bazı semtlerinde günlük hayatın renklerine dahil olmuştur.
Tahtırevan, İstanbul’da saraylı hanımlar tarafından XIX. yüzyılın başlarına kadar kullanılan, sonrasında ise yerini at arabasına bırakan bir vasıta olmuştur. Ancak tahtırevan XIX. yüzyılın ortalarına doğru bilhassa yabancı kökenli hanımlar tarafından, ulaşım koşullarındaki aksaklıklar nedeniyle İstanbul’un Beyoğlu gibi kozmopolit semtlerinde yaygın bir şekilde istifade edinilen bir araca dönüşmüştür. Bu çalışmada, İstanbul’da Avrupalıların yoğun olarak yaşadığı Beyoğlu gibi semtlerde, yabancı hanımların tiyatro, opera, vesaire eğlencelere gidip gelmek için kullandıkları ve Beyoğlu sedyesi olarak adlandırılan tahtırevanlar üzerinde durulmuştur. Tahtırevan kullanımının literatüre yansıması oldukça sınırlıdır; birkaç arşiv vesikası dışında resmi bir kayda rastlanmamakla birlikte İstanbul’a gelen seyyahların kaleme aldığı notların satır aralarından elde edinilen bilgilerle genel bir tablo çizilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
For the 19th century Ottoman Empire, military, social, economic etc. it has been a period of serious changes in many areas. In this century, as a result of the intense relations of the Ottoman Empire with Europe, some changes took place in the transportation system, especially in the capital Istanbul. Although efforts were made to eliminate the problems in transportation within the city and to make the roads suitable for car use, it was not immediately possible to make Istanbul, which is described as a pedestrian city, suitable for car use. For exactly this reason, the palanquin has become a part of daily life in some districts of Istanbul.
The palanquin was a vehicle used by the ladies of the palace in Istanbul until the beginning of the 19th century, and was later replaced by the horse carriage. However, towards the middle of the 19th century, the palanquin turned into a tool widely used by women of foreign origin, especially in cosmopolitan districts of Istanbul such as Beyoğlu, due to the problems in transportation conditions. In this study, the focus is on the palanquins called Beyoğlu stretchers, which are used by foreign ladies to go to theater, opera, etc. in districts such as Beyoğlu, where Europeans live densely in Istanbul.
