Author :
Abstract
Karaköy Meydanı, 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve kültürel modernleşme süreçlerinin mekâna en yoğun yansıdığı alanlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Meydan, Cenevizlerin altı aşamalı olarak inşa ettiği surların birinci ve üçüncü imtiyaz bölgelerinin kesişim noktasında, Haliç ile Boğaz’ın birleştiği stratejik bir konumda yer alıp, tarih boyunca önemli bir kentsel odak işlevi görmüştür. Literatürde genellikle 19. yüzyıldaki mekânsal dönüşümlere yoğunlaşılırken, Cumhuriyet sonrası dönemde meydanın fiziksel ve sosyal yapısında gerçekleşen değişimlerin sistematik ve bütüncül biçimde yeterince ele alınmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışma, söz konusu boşluktan hareketle, Karaköy Meydanı’nın Cumhuriyet’in ilanından günümüze kadar geçen süreçteki morfolojik dönüşümünü üç ana döneme ayırarak incelemektedir. Araştırma, tarihsel haritalar ve yerinde yapılan gözlemler aracılığıyla gerçekleştirilmiş, farklı dönemlere ait haritalar ise aynı çizim standartlarına uyarlanarak karşılaştırmalı analizlerde kullanılmıştır. Bu yöntemle, yapı yoğunluğu, ulaşım ağları, dolu-boş alan oranları ve yol genişlikleri gibi temel morfolojik parametrelerdeki mekânsal değişimler tutarlı ve sistematik bir şekilde değerlendirilmiştir. Böylece, Karaköy Meydanı’nın tarihsel süreklilik ve kırılma noktaları morfolojik ve işlevsel boyutlarıyla birlikte ortaya konulmuştur. Elde edilen bulgular, 1923–1950 arasında mevcut kentsel dokunun işlevsel dönüşümüyle biçimin korunduğunu; 1950–1980 döneminde yoğun yıkımlar ve yol genişletmeleriyle mekânsal sürekliliğin bozulduğunu; 1980 sonrasında ise turizm ve ulaşım projeleriyle meydanın parçalandığını ortaya koymaktadır.
Keywords
Abstract
Karaköy Square became a prominent site where the economic and cultural modernization processes of the Ottoman Empire were most vividly manifested in the urban landscape during the latter part of the 19th century. Situated at the junction of the initial and tertiary concession zones of the Genoese fortifications—erected in six stages—and strategically placed at the convergence of the Golden Horn and the Bosphorus, the square has historically functioned as a significant urban focal point. While existing literature often concentrates on the spatial transformations of the 19th century, it has been observed that the physical and social changes in the square during the Republican period have not been sufficiently addressed in a systematic and comprehensive manner. Building upon this gap, the present study investigates the morphological evolution of Karaköy Square from the proclamation of the Republic to the present, categorizing the process into three primary periods. The study was conducted using historical maps and on-site observations, with maps from various periods standardized to the same drawing conventions for comparative analysis. This method systematically and coherently examined spatial changes in essential morphological parameters, including building density, transit networks, built-to-unbuilt area ratios, and street widths. The historical continuity and points of rupture in Karaköy Square have been elucidated in both morphological and functional aspects. The findings reveal that the interval from 1923 to 1950 was marked by functional transformation within the urban fabric without altering its structure; the period from 1950 to 1980 experienced disruptions in spatial continuity due to extensive demolitions and road expansions; and post-1980, the square became fragmented due to tourism and transportation initiatives.
