İLKÖĞRETİMDE SOSYAL SORUMLULUK BİLİNCİNİ GELİŞTİREN BİR MODEL ÖNERİSİ: “OKUL SOSYAL HİZMET PROGRAMI”
Author :
Abstract
Bu çalışma, Okul Sosyal Hizmet Programı’nın, öğrencilerin sosyal davranışları üzerindeki etkilerini kazanım boyutunda değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada “Okul Sosyal Hizmeti” uygulamalarının Türkiye’de uygulanmasına yönelik bir model oluşturması amacı ile hazırlanan bir program bulunmaktadır. Çalışmanın evreni Sakarya’da İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü’nün belirlemiş olduğu bir ortaokul; çalışma örneklemi ise 5., 6., 7., sınıf düzeyindeki 125 öğrencidir. Çalışmanın verileri araştırmacının geliştirdiği Sosyal Davranış Gözlem Formu ile toplanmıştır. Okul Sosyal Hizmet Programı uygulanmadan önce, her öğrenci için ayrı doldurulması istenen bir Sosyal Davranış Gözlem Formu öğretmenlere dağıtılmıştır. Araştırmacı tarafından tasarlanan program 6 ay süre ile uygulanarak, programın tamamlanmasından sonra öğretmenlere tekrar Sosyal Davranış Gözlem Formu dağıtılmıştır. Uygulamada, Sosyal Davranış Gözlem Formu ölçümlerinde programın başında ve sonunda anlamlı fark oluştuğu gözlenmiştir. Nicel araştırma yöntemlerinden deneysel model kullanılarak çözümlenen veriler ile öğrencilerde, toplumsal duyarlılık, sosyal sorumluluk ve etkili iletişim kurma becerilerinde artış gözlenmiştir. Program, öğrencilerin iyilik yapmayı içeren sosyal davranışlarında da olumlu tutumlar meydana getirdiklerini ve sosyal sorunlar karşısında farkındalık kazandıklarını göstermiştir. Bu bağlamda Okul Sosyal Hizmet Programının öğrencilerin sosyal sorumluluk bilincini geliştirdiği ve öğrencilerin geleceğe ilişkin planlarını oluşturabilmelerine olumlu katkı getireceği düşünülmektedir. Bu çalışmanın sonunda, öğrencilerin yaşayarak tecrübe edinmeleri, bireysel farklılıklarının farkında olarak topluma fayda sağlayacakları, akademik başarının yanında öğrencinin sosyal gelişimini hedefleyen problem-ihtiyaç ekseninde öğrencinin iyilik haline odaklanan okul sosyal hizmeti uygulamalarının Türkiye’de başlatılması önerilmiştir.
Keywords
Abstract
This study was conducted to evaluate the effects of the School Social Work Program on students' social behaviors in terms of learning outcomes. In the study, there is a program prepared with the aim of creating a model for the implementation of "School Social Work" practices in Turkey. The universe of the study is a secondary school determined by the District Directorate of National Education in Sakarya; and the study sample is 125 students at the 5th, 6th, 7th grade levels. The data of the study were collected with the Social Behavior Observation Form developed by the researcher. Before the School Social Work Program was implemented, a Social Behavior Observation Form, which was required to be filled in for each student, was distributed to the teachers. The program designed by the researcher was implemented for 6 months, and after the completion of the program, the Social Behavior Observation Form was distributed to the teachers again. In practice, it was observed that there was a significant difference at the beginning and end of the program in Social Behavior Observation Form measurements. With the data analyzed using the experimental model, one of the quantitative research methods, an increase was observed in students' social sensitivity, social responsibility and effective communication skills. The program has shown that students create positive attitudes in their social behaviors including doing good and they gain awareness about social problems. In this context, it is thought that the School Social Work Program improves the social responsibility awareness of the students and will contribute positively to the students' ability to create their plans for the future. At the end of this study, it has been suggested that school social work practices, which focus on the well-being of the student on the axis of problem-needs, aiming at the social development of the student as well as academic success, should be started in Turkey, so that students can gain experience by living, be aware of their individual differences, and benefit the society.
Keywords
- Aksoy, B., Çetin, T., ve Sönmez, Ö. F. (2009). Topluma Hizmet Uygulamaları [Community Service Practices]. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- Allen, R.F. (1997). School-based community service learning: Developing civic commitment through action. The Social Studies, 88(5), 196.
- Alptekin, K., Erdoğan, B., Akbaba, O. Eroğlu, Z. ve Yeğin, K. (2019). Okul Sosyal Hizmeti Uygulaması[School Social Service Practice]. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Amerika Üniversiteler ve Yüksekokullar Birliği[Association of Universities and Colleges of America], 2012.
- Arkün, S. ve Seferoğlu, S. S. (2010, Nisan). Topluma hizmet uygulamaları dersinin işlenişine yönelik bir örnek uygulama ve sürece ilişkin öğrenci görüşlerinin değerlendirilmesi [A sample application for the teaching of community service practices and evaluation of students' views on the process.]. Gençlere Topluma Hizmet Bilinci Kazandırma Çalışmaları: Üniversiteden Örnek Uygulamalar. 7. Eğitimde İyi Örnekler Konferansı, Sabancı Üniversitesi, İstanbul.
- Avaroğulları, M. (2009). Yurt Dışında Topluma Hizmet Uygulamalarına Genel Bakış[Overview of Community Service Practices Abroad]. Editör: Aksoy B, Çetin T, Sönmez, Ö. F. Topluma Hizmet Uygulamaları. Ankara: PegemA Yayıncılık.
- Aydın, Y. ve Dilmaç, O. (2018). Görsel sanatlar öğretmen adaylarının topluma hizmet uygulamaları dersine yönelik görüşlerinin incelenmesi[Examination of visual arts teacher candidates' views on the course of community service practices]. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 8(2), 276-296.
- Ayvacı , H. Ş. ve Akyıldız, S. (2009). Topluma hizmet uygulamaları dersinin bireye ve topluma kazandırdıkları ve toplumun beklentileri[Gains of the community service practices course to the individual and society and the expectations of the society]. Milli Eğitim Dergisi, 184, 102-119.
- Battistich, Victor, Watson, Marilyn, Solomon, Daniel, Schaps, Eric & Solomon, Judith. (1991). The Child Development Project: A comprehensive program for the development of prosocial character. In William M. Kurtines and Jacob L. Gewirtz (Eds.), Handbook of moral behavior and development. Vol. 3. Application. Hillsdale, NJ: Erlbaum, pp. 1-34.
- Bhagat, L.N. (2011). Educational Social Responsibility. Siddhant. 11, 258-264.
- Bruning, J.L. & Kintz, B.L. (1993). İstatistik[Statistics]. Çev: Ali Dönmez. Ankara: Gündoğan Yayınları.
- Büyüköztürk, Ş. (2002), Veri Analizi El Kitabı (1. Baskı) [Handbook of Data Analytics (1. Edition)], Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- Caplan, M., Weissberg, R. P., Grober, J. S., Sivo, P. J., Grady, K. & Jacoby, C. (1992). Social competence promotion with inner-city and suburban young adolescents: Effects on social adjustment and alcohol use. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60(1), 56–63. https://doi.org/10.1037/0022-006X.60.1.56.
- Çankaya, İ. (2010). Öğrencilerin Sosyal Sorumluluk Düzeylerinin Artırılmasında Okulun Rolüne İlişkin Yönetici Görüşleri[Managers' Views on the Role of the School in Increasing Students' Social Responsibility Levels]. Çağdaş Eğitim Dergisi. 35, 17-25.
- Çelebi, M. (2016). Eğitimde rekreasyon program uygulamaları (topluma hizmet uygulamalarında yaşayarak öğrenme[Recreation program practices in education (learning by experience in community service applications)]. International Journal of Social Science Research, 5(1), 33-44.
- Çepni, S., & Çil, E. (2009). Fen ve Teknoloji Programı (Tanıma, Planlama, Uygulama ve SBS’yle İlişkilendirme) 1. ve 2. Kademe Öğretmen El Kitabı[Science and Technology Program (Recognition, Planning, Implementation and Association with SBS) 1st and 2nd Level Teacher Handbook]. 1.Baskı, Ankara: PegemA Yayınları.
- Çuhadar, A. (2008). Topluma Hizmet Uygulamaları Aracılığı ile Yurttaş Öğretmen Yetiştirmek[Educating Citizen Teachers through Community Service Practices]. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumunda Sunulan Bildiri, Çanakkale.
- Dinçer, Ç., Ergül, A., Şen, M. ve Çabuk, B. (2011). Bir topluma hizmet uygulaması örneği: “haydi kavram oyuncaklarıyla oynayalım” [Example of a community service practice: “let's play with concept toys]. Kastamonu Eğitim Dergisi, 9(1), 19-38.
- Duman, N. (2000). Ankara Liselerinde Çeteye Katılma Potansiyeli Olan Öğrenci Grupları ve Okul Sosyal Hizmeti. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) [Student Groups with Potential to Join the Gang and School Social Work in Ankara High Schools. (Unpublished PhD Thesis)] Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
- Ekşi, Z., ve Cinoğlu, M. (2012). Topluma hizmet uygulamaları dersinin değerlendirilmesi[Evaluation of the community service practices course]. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 322.
- Ergül, H. F., ve Kurtulmuş, M. (2014). Sosyal sorumluluk anlayışının geliştirilmesinde topluma hizmet uygulamaları dersine ilişkin öğretim elemanlarının görüşleri[Opinions of the instructors about the social service practices course in the development of social responsibility understanding]. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(49), 221-232.
- Gömleksiz, M. N. ve Kılınç, H. H. (2015). Ortaokullarda sosyal kulüp etkinlikleri kapsamında yapılan toplum hizmeti çalışmalarına ilişkin öğretmenlerin görüşleri[Opinions of teachers on community service activities within the scope of social club activities in secondary schools]. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3), 495-512 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7978.
- Greenberg, M. T., & Kusche, C. A. (1993). Promoting social and emotional development in deaf children: The PATHS project. Seattle: University of Washington Press.
- Haktanır, G., Akgün, E., Duman, G. (2013). “Topluma hizmet uygulamaları dersi” ve “MEB mobil anaokulu projesi”nin birlikte yürütülmesi ile çocukların gelişimlerinin desteklenmesi: Peçenek köyü örneği[Supporting the development of children by carrying out the "Community service practices course" and the "MEB mobile kindergarten project" together: The example of Peçenek village]. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(1), 69-82.
- Heinzel & U. Gei-ling (2017). Demokratische Perspektiven in der Pädagogik (S. 127-141). Wiesbaden: VS.
- Kaptan, S. (1988). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri[Scientific Research and Statistics Techniques]. Ankara: Tekışık Web Ofset Tesisleri.
- Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi[Scientific Research Method]. Ankara: Nobel Yayınları.
- Kesten, A., Köçer, M. ve Egüz Ş. (2016). Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Toplumsal Bilinç Kazandırmadaki Etkisi[The Effect of Community Service Practices Course on Raising Social Awareness]. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2): 393-410.
- Kımter, N. (2017). DKAB öğretmen adaylarının topluma hizmet uygulamaları dersine ilişkin algıları[Perceptions of teacher candidates about the course of community service practices]. İlahiyatta Akademik Araştırmalar, 61-84.
- Korkmaz, Z.S. ve Küçükoğlu, A. (2017). Topluma hizmet uygulamalarının öğretmen adaylarının değer kazanımlarına etkisi[The effect of community service practices on teacher candidates' value acquisition]. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(16), 341-356.
- Köknel, Ö. (1997). Kişilik[Personality]. İstanbul; Altın Kitapları.
- Kusche, C. A., & Greenberg, M. T. (1993). The PATHS (Promoting Alternative Thinking Strategies) Curriculum. Deerfield. MA: Channing-Bete Company.
- MEB (2005). Millî Eğitim Bakanlığı ilköğretim ve orta öğretim kurumları sosyal etkinlikler yönetmeliği[Ministry of National Education primary and secondary education institutions social activities regulation]. : Erişim Tarihi: 25.03.2012
- MEB (2013). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3,4,5,6,7 ve 7. Sınıflar) Öğretim Programı[Primary Education Institutions (Primary and Secondary Schools) Science Course (3,4,5,6,7 and 7th Grades) Curriculum]. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
- Noyan, M., & Kesten, A. (2020). Türkiye’de Topluma Hizmet Uygulamaları Konulu Çalışmalar Üzerine Bir İnceleme[A Study on Studies on Community Service Practices in Turkey]. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 207-227.
- Oliner, S. P., & Oliner, P. M. (1988). The altruistic personality: Rescuers of Jews in Nazi Europe. New York: Free Press.
- Owen, D. (2000). Service learning and political socialization. PS: Political Science and Politics, 33(2000),
- Özçelik, D. A. (1981). Okullarda Ölçme ve Değerlendirme[Measurement and Evaluation in Schools]. Ankara: ÖSYM Yayınları.
- Rushton, J. P.,, & Teachman, G. (1978). The effects of positive reinforcement, attributions, and punishment on model induced altruism in children. Personality and Social Psychology Bulletin, 4, 322-325.
- Sağlık, S. (2021). Ortaöğretimde okul sosyal hizmetinin gerekliliğine dair yönetici, öğretmen ve rehber öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi: Karma desen araştırması[Examining the opinions of administrators, teachers and counselors about the necessity of school social work in secondary education: Mixed design research. (PhD Thesis)]. (Doktora Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Schaps, E., & Battistich, V. (1991). Promoting health development through school- based prevention: New approaches. In E. Goplerude (Ed.), Preventing adolescent drug use: From theory to practice, OSAP Prevention Monograph No. 8 (pp. 127-181). Washington, D.C.: U.S. Department of Health and Human Services.
- Schmidt, N.B., Richey, J.A., & Fitzpatrick, K.K. (2006). “Discomfort intolerance: Development of a construct and measure relevant to panic disorder”. Journal of Anxiety Disorders, 20, 263–280.
- Sliwka, A. (2004). Räume und Formen demokratischen Sprechens in der Schule: Kooperatives Lernen - Deliberation im Klassenrat - Deliberationsformen (S. 127 - 142), in: Heinzel, F. und Geiling, U. (Hrsg.), Demokratische Perspektiven in der Pädagogik. Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenschaften.
- Staub, E. (1979). Positive social behavior and morality: Vol. 2. Socialization and development. New York: Academic Press.
- Şencan, H. (1987). İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları ve Sosyal Sorumluluk Biriminin Örgütlenmesi[Social Responsibilities of Businesses and Organization of Social Responsibility Unit]. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2, 119–129.
- Şentürk, Ü. (2008). Enformasyon Toplumunda Eğitimin Yeri[The Place of Education in the Information Society]. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(3), 487-506.
- Talas, M. ve Karataş, A. (2012). Çevre bilincinin geliştirilmesinde topluma hizmet uygulamaları dersinin önemi: Niğde üniversitesi sınıf öğretmenliği programı örneği[The importance of community service practices in developing environmental awareness: Niğde university classroom teaching program example]. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 4(1), 107-124.
- United Nations (1992). Teaching and Learning abaut Human Rights: A Manual for Schools of Social Work and the Social Work Profession, s.7. New York.
- Varış F. (1998). Eğitimde Program Geliştirme: Teoriler, Teknikler (6. Baskı) [Curriculum Development in Education: Theories, Techniques (6th Edition)]. Ankara: Alkım
- Watson, M., Battistich, V., & Solomon, D. (1997). Enhancing students’ social and ethical development in schools: An intervention program and its effects. International Journal of Educational Research, 27, 571-586.
- Yeşilkayalı, E., ve Meydan, S. (2017). Bir Ortaokul Özelinde Okul Sosyal Hizmeti İhtiyacının Belirlenmesi[Determining the Need for School Social Service in a Secondary School]. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(53): 206-221.
- Yeşilyaprak, B. (2006). Eğitim Fakülteleri ve topluma Hizmet İşlevi Çalıştayı[Education Faculties and Community Service Function Workshop]. Yayına Hazırlayan F. Çağlayan. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
- Zülfüoğlu, Ö., ve Soydan, Y. N. T. (2019). Topluma hizmet uygulamaları dersinin maliye bölümü öğrencilerinin erdemli mal ve hizmetlere bakış açısı üzerindeki etkisi[The effect of the public service practices course on the viewpoint of the students of the department of finance on virtuous goods and services]. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 41(1), 278-296.
- Resmi Gazete[Official Gazette]. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/01/20050113-5.htm, Retrieved: 25.06.2021.
- 1739 Sayılı “Milli Eğitim Temel Kanunu”, (1973), MEB Mevzuat Bankası[MoNE Bank of Guidelines], http://mevzuat.meb.gov.tr/html/88.html (08.05.2012)
