Author:
Abstract
19. yüzyılın son çeyreğinde realizmin de etkisiyle ortaya çıkan aydınlanmacılık nesri örneklerinin verildiği Tatar-Başkurt edebiyatında Rusya ve Avrupa’nın tanınması, örnek alınması sonucunda ilk realist eserler, hikâye, uzun hikâye ve romanlar görülmeye başlar. 20. yüzyılın başlarında Rızaeddin Fahreddin de iki edebi eser yayımlar. Rızaeddin Fahreddin, 1858-1936 yılları arasında yaşamıştır. Orenburg Diniye Nezaretinde kadı ve Müftü olarak çalışmıştır. İdil-Ural bölgesi Müslümanlarının aydınlanmasında önemli rol oynamıştır. Dini, tarihi, biyografik, didaktik eserler yazmıştır. Yayımladığı iki eseriyle de Tatar-Başkurt edebiyatının gelişmesine katkı sağlamıştır. Rızaeddin Fahreddin Tatar ve Başkurt edebiyatını birbirinden ayrı görmemektedir ve Ural Volga boyu Türk edebiyatı şeklinde adlandırmaktadır. Rızaeddin Fahreddin, Türkler arasında ortak bir dil oluşturma çabasına hizmet etmiştir. Edebi eserlerinde kullandığı dil de bunu göstermektedir. Tatar edebiyatı Türkiye’de genel bir kabul olarak 19. Yüzyılın Altmışlı Yıllarına Kadar ve 1860-1905 Yılları Arası şeklinde iki temel dönem halinde incelenmektedir. Tatar Edebiyatı’nın ikinci döneminde Tatar-Başkurt edebiyatının önemli ansiklopedist yazarı Rızaeddin Fahreddin tarafından yazılan Esma yaki Amel ve Ceza, Selîme yaki İffet adlı edebi eserler, yazıldıkları dönemde türlerinin ilklerindendir. Rızaeddin Fahreddin, incelenen bu iki eserini yazdığı dönemde eleştiri oklarının hedefi olmak zorunda kalmıştır. Bu çalışmamızda eserlerle ilgili kendi değerlendirmelerimiz ve yazıldığı dönemde eserler ve yazarı ile ilgili söylenen bazı hususlar verildikten sonra yazarın üslup özellikleri üzerinde durulmuştur.
Keywords
Abstract
The first realist works, stories, long stories and novels began to appear at the Enlightenment Tatar-Bashkir literature that given examples of prose as a result of sample collection and recognition of Russia and Europe also by the effect of realism. Rızaeddin Fahreddin also publishes two literary work ın beginning of the 20. century. Rızaeddin Fahreddin, lived between 1858-1936. He has worked as a judge and Mufti at the Ministry of Religious Orenburg. He has played an important role in illuminating of Muslims of Volga-Ural region. He has wrote religious, historical, biographical, didactic works. He has contributed to the development of Tatar-Bashkir literature with published by the two works.Rızaeddin Fahreddin does not see separately Tatar and Bashkir literature and calls as the Turkish literature of the Volga and Ural throughout. Rızaeddin Fahreddin has served an effort to create a common language among the Turks. The language of literary works also shows that. As a general acceptance in Turkey, Tatar literature are examined in two main periods that until the years of the sixties of 19. century and between the years of 1860-1905. “Esma yaki Amel ve Ceza”, “Selîme yaki İffet” named works are pioneers of the types that written by Rızaeddin Fahreddin who the author of an important and encyclopedist of Tatar-Bashkir literature in the second period of Tatar literature. Rızaeddin Fahreddin had to be the target of object of criticism in this period he wrote two works. Own evaluations of related to works and their respective works and author of works on the time of writing the author and was told some of the issues are given and emphasized author's stylistic features in this study.